ผู้คุมเสียงในสภา

ผู้คุมเสียงในสภา หรือ วิป (อังกฤษ: whip) เป็นหน้าที่หนึ่งในพรรคการเมือง ซึ่งมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อรับรองวินัยพรรคในสภานิติบัญญัติ ผู้คุมเสียงในสภาเป็น "ผู้ทำงานสกปรก" (enforcer) ของพรรคซึ่งตรงแบบเสนอสิ่งจูงใจและขู่ลงโทษสมาชิกพรรคเพื่อรับรองว่าเขาเหล่านั้นออกเสียงตามนโยบายของพรรคอย่างเป็นทางการ บทบาทของผู้คุมเสียงในสภายังเพื่อรับรองว่าผู้แทนที่ได้รับเลือกของพรรคเข้าประชุมเมื่อมีการออกเสียงที่สำคัญ

ความหมาย

ในหนังสือสารานุกรมศัพท์ทางรัฐศาสตร์ของ อ.อุทัย หิรัญโต ได้ให้คำอธิบายไว้ว่า

"คำว่า whip แปลตามตัวว่า แส้ที่ใช้ปัดยุงหรือสำหรับเฆี่ยนม้า คำนี้เป็นคำที่วงการเมืองอังกฤษยืมมาจากวงการกีฬาส่าสัตว์ กีฬาล่าสัตว์ในอังกฤษสมัยโบราณนั้น พวกขุนนางหรือผู้ดีมักจะเลี้ยงสุนัขไว้เป็นฝูง และฝึกหัดไว้เป็นอย่างอย่างดีเพื่อให้มีหน้าที่ช่วยเหลือในการติดตามหรือล่าสัตว์ ผู้ควบคุมฝูงสุนัขหรือคอยจัดระเบียบให้สุนัขอยู่รวมกันเป็นหมวดหมู่ไม่แตกแยกกัน เพื่อจะติดตามไล่สัตว์ได้สะดวกรวดเร็วขึ้น เรียกว่า whip ซึ่งมีชื่อเต็มว่า whipper in ซึ่งต่อมาวงการเมืองของอังกฤษได้นำคำว่า whip มาใช้โดยให้มีความหมายถึงบุคคลที่มีหน้าที่ควบคุมเสียงในสภา หรือผู้ทำหน้าที่ควบคุมเสียงในสภา หรือผู้ทำหน้าที่ไล่ต้อนให้สมาชิกไปออกเสียงโดยพร้อมเพรียงกันนั้นเอง"

ระบบวิปในประเทศไทย

ระบบวิปในประเทศไทยเริ่มมีการดำเนินการอย่างเป็นทางการ ในปี พ.ศ. 2526 ในนามของ คณะกรรมการประสานงานสภาผู้แทนราษฎร (ปสส.) ซึ่งเกิดขึ้นครั้งแรกในคณะรัฐมนตรีไทย คณะที่ 43 (พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ เป็นนายกรัฐมนตรี) โดยมี บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ เป็นประธานคนแรก โดยมีคำสั่งสำนักนายกรัฐมนตรีที่ 76/2526 โดยในทางปฏิบัติการตั้งคณะกรรมการฯ นี้ จะมีองค์ประกอบหลัก ๆ ดังนี้

1. ประธานกรรมการ - จะมาจากพรรคการเมืองที่มีเสียงข้างมากในสภา (หรือเป็นบุคคลที่รัฐบาลให้ความไว้วางใจที่จะประสานงานระหว่าง สภาฯ กับ รัฐบาล)
2. กรรมการ - มาจากพรรคการเมืองร่วมรัฐบาล โดยจัดสรรตามที่นั่งในสภา
3. เลขานุการ - จะมาจากพรรคการเมืองที่มีเสียงข้างมากในสภา
4. ผู้ช่วยเลขานุการ - ซึ่งจะเป็นข้าราชการประจำ สังกัดสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรีและสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี

อำนาจหน้าที่

หน้าที่ของคณะกรรมการประสานงานสภาผู้แทนราษฎร หลัก ๆ มีดังนี้:

• ประสานงานเรื่องที่เกี่ยวข้องระหว่างสภาฯ กับ คณะรัฐมนตรี หรือ ระหว่างสมาชิกสภาฯ ในฝั่งรัฐบาลกันเอง
• พิจารณาระเบียบวาระการประชุม และแจ้งผลการพิจารณา ให้สมาชิกสภาฯ ทราบ ก่อนการประชุมสภาฯ
• ประสานงานในการลงมติ และ สรุปผลลงมติให้กับรัฐบาล

รายชื่อประธานวิปรัฐบาลของไทย

รายนามประธานคณะกรรมการประสานงานสภาผู้แทนราษฎร (ประธานวิปรัฐบาล)

ลำดับ	รูป	รายนาม	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	พรรคการเมือง		คณะรัฐมนตรี
- (ไม่เป็นทางการ)		พลตรี ประมาณ อดิเรกสาร (รองนายกรัฐมนตรี)	1 มีนาคม 2523	19 มีนาคม 2526	ชาติไทย		ครม.42
1		บุญเท่ง ทองสวัสดิ์ (รองนายกรัฐมนตรี)	30 เมษายน 2526	1 พฤษภาคม 2529	กิจสังคม		ครม.43
2		พลอากาศเอก สิทธิ เศวตศิลา (รองนายกรัฐมนตรี)	10 สิงหาคม – 23 กันยายน 2529
3		พิชัย รัตตกุล	24 กันยายน 2529	29 เมษายน 2531	ประชาธิปัตย์		ครม.44
4		บุญเอื้อ ประเสริฐสุวรรณ (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	27 เมษายน 2531	22 กุมภาพันธ์ 2534	ชาติไทย		ครม.45, ครม.46
5		ณรงค์ วงศ์วรรณ (รองนายกรัฐมนตรี)	29 – 30 มิถุนายน 2535		สามัคคีธรรม		ครม.48
6		เทอดพงษ์ ไชยนันทน์ (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	1 ตุลาคม 2535	18 พฤษภาคม 2538	ประชาธิปัตย์		ครม.50
7		ปองพล อดิเรกสาร (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	9 มิถุนายน 2538	30 ธันวาคม 2539	ชาติไทย		ครม.51
8		ชิงชัย มงคลธรรม (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	31 ธันวาคม 2539	9 พฤศจิกายน 2541	ความหวังใหม่		ครม.52
9		จุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์ (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	7 ธันวาคม 2541	6 สิงหาคม 2544	ประชาธิปัตย์		ครม.53
10		เสนาะ เทียนทอง	7 สิงหาคม 2544	4 กันยายน 2548	ไทยรักไทย		ครม.54, ครม.55
11		พงศ์เทพ เทพกาญจนา	5 กันยายน 2548	4 ตุลาคม 2549			ครม.55
12		หม่อมราชวงศ์กำลูนเทพ เทวกุล	25 ตุลาคม 2549	29 ตุลาคม 2550	อิสระ		ครม.56
13		ชัย ชิดชอบ	29 ธันวาคม 2550 2550	1 พฤศจิกายน 2551	พลังประชาชน		ครม.57
14		สามารถ แก้วมีชัย	2 พฤศจิกายน — 12 พฤศจิกายน 2551
15		วิทยา บุรณศิริ	13 พฤศจิกายน — 2 ธันวาคม 2551				ครม.57, ครม.58
16		ชินวรณ์ บุณยเกียรติ	30 ธันวาคม 2551	6 มกราคม 2553	ประชาธิปัตย์		ครม.59
17		วิทยา แก้วภราดัย	12 มกราคม 2553	16 สิงหาคม 2554
18		อุดมเดช รัตนเสถียร	31 สิงหาคม 2554	14 ตุลาคม 2556	เพื่อไทย		ครม.60
19	ไฟล์:อำนวย คลังผา.jpg	อำนวย คลังผา	15 ตุลาคม 2556	15 ธันวาคม 2557
20		สุวพันธุ์ ตันยุวรรธนะ (รมต.สำนักนายกรัฐมนตรี)	23 ธันวาคม 2557	12 ธันวาคม 2562	อิสระ		ครม.61
21		วิรัช รัตนเศรษฐ	19 ธันวาคม 2562	21 พฤศจิกายน 2564	พลังประชารัฐ		ครม.62
21		นิโรธ สุนทรเลขา	3 ธันวาคม 2564	18 พฤษภาคม 2566	พลังประชารัฐ		ครม.62
22		อดิศร เพียงเกษ	14 กันยายน 2566	ปัจจุบัน	เพื่อไทย		ครม.63