ตำบลเวียงต้า
เวียงต้า เป็น 1 ใน 9 ตำบลของอำเภอลอง จังหวัดแพร่ เป็นชุมชนโบราณที่ตั้งของศูนย์กลางการปกครองของเวียงต้า (เมืองต้า) มีวัดต้าเวียงเป็นวัดหลวงกลางเวียง และเวียงปูซึ่งเป็นเวียงบริวารของเวียงต้า
ตำบลเวียงต้า | |
---|---|
การถอดเสียงอักษรโรมัน | |
• อักษรโรมัน | Tambon Wiang Ta |
นางสีเวย เป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารของวัดต้าม่อน งานของฝีมือช่างชุดเดียวกันกับจิตรกรรมฝาผนังวัดภูมินทร์ จังหวัดน่าน | |
ประเทศ | ไทย |
จังหวัด | แพร่ |
อำเภอ | ลอง |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 283.01 ตร.กม. (109.27 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2565) | |
• ทั้งหมด | 6,248 คน |
• ความหนาแน่น | 22.07 คน/ตร.กม. (57.2 คน/ตร.ไมล์) |
รหัสไปรษณีย์ | 54150 |
รหัสภูมิศาสตร์ | 540304 |
เทศบาลตำบลเวียงต้า | |
---|---|
พิกัด: 18°15′42.1″N 99°59′26.6″E / 18.261694°N 99.990722°E | |
ประเทศ | ไทย |
จังหวัด | แพร่ |
อำเภอ | ลอง |
จัดตั้ง | • 24 สิงหาคม 2516 (สภาตำบลเวียงต้า) • 30 มกราคม 2539 (อบต.เวียงต้า) • 18 กรกฎาคม 2551 (ทต.เวียงต้า) |
พื้นที่ | |
• ทั้งหมด | 283.01 ตร.กม. (109.27 ตร.ไมล์) |
ประชากร (2565) | |
• ทั้งหมด | 6,248 คน |
• ความหนาแน่น | 22.07 คน/ตร.กม. (57.2 คน/ตร.ไมล์) |
รหัส อปท. | 05540303 |
ที่อยู่ สำนักงาน | เลขที่ 45 หมู่ที่ 3 ถนนสายเวียงต้า – น้ำริน ตำบลเวียงต้า อำเภอลอง จังหวัดแพร่ 54150 |
เว็บไซต์ | www |
ที่ตั้งและอาณาเขต
แก้ตำบลเวียงต้ามีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอและจังหวัดใกล้เคียงดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับตำบลห้วยหม้าย (อำเภอสอง) และตำบลวังหลวง ตำบลทุ่งแค้ว (อำเภอหนองม่วงไข่)
- ทิศใต้ ติดต่อกับตำบลต้าผามอก และตำบลบ้านปิน
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับตำบลวังหงส์ (อำเภอเมืองแพร่) และตำบลต้าผามอก
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับตำบลนาสัก และตำบลจางเหนือ (อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง)
ประวัติ
แก้เมืองต้า เป็นที่ราบแคบในหุบเขา มีห้วยแม่ต้าลำห้วยสาขาใหญ่ของแม่น้ำยมไหลผ่าน มีการสร้างบ้านแปลงเมืองต้าเนื่องจากมีแหล่งแร่เหล็กที่เรียกว่า “บ่อต้า” หรือ “บ่อเหล็กต้า” ปรากฏร่องรอยการถลุงตั้งแต่ยุคโลหะจึงดึงดูดผู้คนให้เข้ามาตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนขนาดเล็ก อีกทั้งตั้งอยู่บนเส้นทางคมนาคมทางบก คือ เมืองลอง – เมืองต้า – เมืองสอง – เมืองน่าน – กลุ่มเมืองพะเยา เชียงแสน เชียงราย หรือ เมืองลอง – เมืองต้า – เมืองแพร่ ดังสมัยพญาเมกุ(กษัตริย์ล้านนา พ.ศ. 2094–2107) เคยใช้เส้นทางผ่านเมืองต้า เมื่อเสด็จกลับจากการทำสงครามกับล้านช้างจะขึ้นเมืองพระนครเชียงใหม่ใน พ.ศ. 2101 ดังตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่กล่าวว่า
“...เดือน ๗ ออก ๒ ฅ่ำ ลุกแต่แก่งไปนอนยางคุนสะเอยียบ ๘๐๐๐ วา ยางคุนไปนอนป่าเลา ๑๒๐๐๐ วา ป่าเลาไปนอนเมืองสอง ๑๐๐๐๐ วา เมืองสองไปนอนวังฅำ ๕๐๐๐ วา วังฅำไปนอนป่าเสี้ยว ๑๒๐๐๐ วา ป่าเสี้ยวรอดแพล่ ๑๒๐๐๐ วา อยู่เมืองแพล่ ๑๒ วัน เดือน ๗ แรม ๑๓ ฅ่ำนำพระญาเชียงเลิอ (พญาเชียงเลือก หรือ พญาเชียงเรือ – ผู้เขียน) หื้อกินเมืองแพร่ แต่เมืองแพล่มานอนคราวตนหัว ๕๐๐๐ วา คราวตนหัวหัวมานอนน้ำต้า ๙๐๐๐ วา อยู่น้ำต้าวัน ๑ น้ำต้ามานอนห้วยส้ม ๙๓๐๐ วา ห้วยสมมานอนน้ำเมาะ ๙๒๐๐ วา น้ำเมาะรอดนคอร ๑๓๕๐๐ วา เดือน ๗ แรม ๑๓ ฅ่ำ นำจตุปริหมอฅำกินเมืองนคอร…”[1]
ส่วนเส้นทางน้ำเมื่อเมืองลองเป็นชุมทางสถานีการค้าขนาดใหญ่ของแอ่ง ได้ขยายตัวขึ้นมาตอนเหนือเพื่อแสวงหาทรัพยากร เส้นทางน้ำจึงใช้เพียงลำเลียงสินค้าเหล็กและของป่าที่เก็บได้จากชุมชนนี้ลงสู่แม่น้ำยมเท่านั้น เพราะเป็นลำห้วยระยะสั้นๆ ไม่สามารถเชื่อมต่อกับแอ่งภายนอกได้ กอปรกับการขยายตัวของอาณาจักรล้านนาในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1984–2030) ที่ทรงมีนโยบายขยายพระราชอาณาเขตออกไปให้กว้างขวาง จึงทรงทำสงครามกับหัวเมืองต่างๆ โดยเฉพาะเมืองน่านและเมืองแพร่ ด้วยเหตุนี้จึงเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างเมืองต้าเพื่อเป็นฐานกำลังให้กองทัพหลวงเชียงใหม่ จากตำนานเมืองต้ากล่าวว่าสร้างเมืองต้าโดยเจ้าเมืองลำปางเพื่อเป็นเมืองหน้าด่านระหว่างเมืองลำปางกับเมืองแพร่ เมื่อพิจารณาจากบริบทเหตุการณ์แล้วควรสร้างขึ้นในช่วงเจ้าหมื่นด้งนครเป็นเจ้าเมืองลำปาง (พ.ศ. 1980–1992) และสร้างขึ้นก่อนยึดได้เมืองแพร่ พ.ศ. 1986 และเมืองน่าน พ.ศ. 1992 ดังนั้นปัจจัยสำคัญของการก่อรูปเมืองต้าคือการขยายตัวของอาณาจักรล้านนา จึงได้สร้างบ้านแปลงเมืองต้าขึ้นราวปลายพุทธศตวรรษที่ 20 (พ.ศ. 1901–2000) ซึ่งเมืองต้ามีการสร้างเวียงขึ้น 2 แห่ง คือ เวียงต้า เป็นเวียงศูนย์กลางการปกครองของเมืองต้า และเวียงปู เป็นเวียงบริวาร
- "เวียงต้า" (บ้านต้าม่อนและบ้านต้าเวียง) เวียงต้าอยู่เหนือเวียงลองประมาณ 37 กิโลเมตร เป็นศูนย์กลางการปกครองของเมืองต้า มีวัดต้าเวียงเป็นวัดหลวงกลางเวียง ตัวเวียงเป็นรูปเกือกม้า มีคูน้ำ 1 ชั้น กำแพงดิน 2 ชั้นล้อมรอบ 3 ด้าน ด้านทิศตะวันออกกำแพงเวียงติดห้วยแม่ต้าและสร้างกำแพงบรรจบกับหน้าผาสูงด้านตะวันตกที่มีถ้ำใช้หลบภัย ดังปรากฏตำนาน พญาอุปเสน เจ้าเมืองต้า และญาติวงศ์เข้าหลบภัยและสิ้นชีวิตภายในถ้ำจึงเรียกว่า “ผาเจ้า” เวียงต้ามีชัยภูมิที่ดี คือ ด้านหน้าติดแม่น้ำและด้านหลังติดหน้าผา การสร้างอย่างแน่นหนาเช่นนี้ เพราะเป็นเวียงหน้าด่านด้านตะวันออกให้เมืองลำปางและด้านเหนือให้เมืองลอง ในยามสงบก็เป็นศูนย์กลางควบคุมผลผลิตของเมืองต้า ส่งส่วยให้เมืองลองกับเมืองลำปาง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นพร้อมเมืองต้าช่วงระหว่าง พ.ศ. 1980–1986
- "เวียงปู" (บ้านต้าม่อนและบ้านเย็น) เป็นเวียงที่ตั้งอยู่เหนือสุดแอ่งลอง ห่างจากเวียงต้าประมาณ 1 กิโลเมตร ตัวเวียงเป็นรูปวงกลม มีคูน้ำ 1 ชั้น กำแพงดิน 2 ชั้น เป็นเวียงบริวารของเวียงต้า เวียงปู(ภูเขา) ตั้งบนเนิน ภายในเวียงไม่ปรากฏศาสนสถาน เป็นป้อมปราการสามารถมองเห็นได้รายรอบ อยู่ไม่ไกลจากเวียงศูนย์กลางสามารถยกกำลังเข้าช่วยเหลือได้ทันท่วงที ดังนั้นเวียงปูจัดเป็นเวียงรูปแบบเดียวกับเวียงลัวะของเมืองลอง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเวลาใกล้เคียงกับเวียงต้าในปลายพุทธศตวรรษที่ 20 (พ.ศ. 1901–2000)
การแบ่งเขตการปกครอง
แก้การปกครองส่วนภูมิภาค
แก้ตำบลเวียงต้าแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 หมู่บ้าน ได้แก่
หมู่ 1 | บ้านแป้น | (Ban Paen) | หมู่ 7 | บ้านหัวฝาย | (Ban Hua Fai) | ||||||
หมู่ 2 | บ้านเหล่า | (Ban Lao) | หมู่ 8 | บ้านเหล่าศรีภูมิ | (Ban Lao Si Phum) | ||||||
หมู่ 3 | บ้านม่อน | (Ban Mon) | หมู่ 9 | บ้านสันติสุข | (Ban Santisuk) | ||||||
หมู่ 4 | บ้านน้ำดิบ | (Ban Nam Dip) | หมู่ 10 | บ้านแสนทอง | (Ban Saen Thong) | ||||||
หมู่ 5 | บ้านแหลง | (Ban Laeng) | |||||||||
หมู่ 6 | บ้านผาลาย | (Ban Pha Lai) |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
แก้ท้องที่ตำบลเวียงต้า มีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เพียงแห่งเดียว คือ เทศบาลตำบลเวียงต้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเวียงต้าทั้งหมด ซึ่งเป็นสภาตำบลเวียงต้าที่จัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2516[2] และยกฐานะขึ้นเป็นองค์การบริหารส่วนตำบลเวียงต้าในวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2539[3]
เมื่อองค์การบริหารส่วนตำบลเวียงต้า จังหวัดแพร่ มีความเจริญก้าวหน้ามากขึ้น องค์การบริหารส่วนตำบลเวียงต้าได้ยกฐานะขึ้นเป็น เทศบาลตำบลเวียงต้า[4] ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2551 และมีผลในวันที่ 1 กุมภาพันธ์ปีเดียวกัน
อ้างอิง
แก้- ↑ ประวัติศาสตร์เมืองลอง ๕ ยุคจารีต : ล้านนาแพร่ประชาสัมพันธ์ สืบค้นเมื่อวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2566
- ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การจัดตั้งสภาตำบลตามประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๓๒๖ ลงวันที่ ๑๓ ธันวาคม ๒๕๑๕" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 90 (108 ง): (ฉบับพิเศษ) 1–72. วันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2516
- ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 113 (9 ง): 5–219. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-05-03. สืบค้นเมื่อ 2023-05-15. วันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2539
- ↑ "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงฐานะองค์การบริหารส่วนตำบลเวียงต้า อำเภอลอง จังหวัดแพร่ เป็นเทศบาลตำบลเวียงต้า". ราชกิจจานุเบกษา: 1. วันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2551