ปลารากกล้วย
ปลารากกล้วย หรือ ปลาซ่อนทราย เป็นชื่อสามัญของปลาน้ำจืดทุกชนิดในสกุล Acantopsis ของวงศ์ปลาหมูแท้ (Cobitidae)[1][2]
| ปลารากกล้วย | |
|---|---|
| |
| A. dialuzona | |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ 
| |
| โดเมน: | ยูแคริโอตา |
| อาณาจักร: | สัตว์ |
| ไฟลัม: | สัตว์มีแกนสันหลัง |
| ชั้น: | ปลาที่มีก้านครีบ |
| อันดับ: | อันดับปลาตะเพียน |
| วงศ์: | วงศ์ปลาหมู |
| สกุล: | ปลารากกล้วย van Hasselt, 1823 |
| ชนิดต้นแบบ | |
| Acantopsis dialuzona van Hasselt, 1823 | |
| ชนิด | |
|
ดูข้อความ | |
ชนิด แก้
ปัจจุบันพบปลารากกล้วยทั้งหมด 7 ชนิด[3] ได้แก่
- Acantopsis dialuzona van Hasselt, 1823 (Piglet horseface loach)
- Acantopsis spectabilis (Blyth, 1860) (ปลารากกล้วยสาละวิน)
- Acantopsis octoactinotos Siebert, 1991 (ปลารากกล้วยแคระ)
- Acantopsis thiemmedhi Sontirat, 1999 (ปลารากกล้วยจินดา)
- Acantopsis rungthipae Boyd, Nithirojpakdee & Page, 2017,[2] (ปลารากกล้วยธรรมดา, ปลารากกล้วยคุณรุ่งทิพย์)
- Acantopsis dinema Boyd & Page, 2017[2] (Peppered horseface loach)
- Acantopsis ioa Boyd & Page, 2017[2] (Slender horseface loach)
ถิ่นที่อยู่ แก้
ปลารากกล้วยเป็นปลาที่พบในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ไปจนถึงตอนใต้ของจีน
ลักษณะ แก้
ลักษณะรูปร่างของปลาในสกุลนี้จะมีลำตัวเรียวยาวแบนข้างเล็กน้อย ความยาวลำตัววัดจากปากถึงโคนหางเป็น 6.1–8.0 เท่าของความกว้างลำตัว และ 3.7–4.2 เท่าของความยาวหัว ลำตัวสีน้ำตาลอ่อน ท้องสีขาว ตามแนวสันหลังมีแถบสั้น ๆ สีน้ำตาลดำ พาดขวางประมาณ 10 แถบ ตามแนวเส้นข้างตัวมีแถบสีน้ำตาลขนาดเล็กพาดไปตามความยาวลำตัว ข้างละ 1 แถบ มีจุดสีน้ำตาลประมาณ 8–12 จุด ซึ่งแตกต่างออกไปตามแต่ละชนิด เรียงไปตามความยาวของเส้นข้างตัว หัวมีขนาดใหญ่เรียวแหลมและแบนข้าง ตามีขนาดเล็กอยู่ค่อนไปทางด้านบน บริเวณหน้าตามีหนามแหลมเล็ก ๆ ปลายแยกเป็น 2 แฉกซ่อนอยู่ใต้ร่องผิวหนัง จะงอยปากค่อนข้างยาวแหลม และงุ้มต่ำ ริมฝีปากบนกว้างมีรอยหยัก ริมฝีปากล่างค่อนข้างหนา กว้างและหยักมากกว่าริมฝีปากบน มีหนวดสั้น ๆ 3 คู่ ครีบหลังและครีบหางมีสีน้ำตาลอ่อน ส่วนครีบอื่น ๆ ใสไม่มีสี ครีบต่าง ๆ ไม่มีก้านครีบแข็ง ครีบหลังมีก้านครีบเดี่ยว 3–4 อัน ก้านครีบแขนง 10 อัน ครีบก้นมีขนาดเล็กมาก มีก้านครีบ 3–5 อัน ครีบหางเว้าไม่ลึก ขนาดความยาวลำตัว ที่พบส่วนมากยาวประมาณ 8–10 เซนติเมตร
พฤติกรรม แก้
สภาพที่อยู่อาศัยของปลารากกล้วยจะเป็นน้ำไหลค่อนไปทางแรงแต่ไม่แรงมาก ใสสะอาด พื้นเป็นทรายไม่ละเอียดไม่หยาบสำหรับหาอาหารหน้าดินและมุดหลบภัยพฤติกรรมการหากินอยู่ตามหาดทรายและพื้นทราย เวลาตกใจจะว่ายหนีหรือไม่ก็มุดทรายอย่างรวดเร็ว แล้วก็โผล่ออกมา เวลากินอาหารจะดูดทรายขึ้นมาแล้วก็อมอยู่ในปากสักพักเพื่อแยกอาหารออกแล้วก็บ้วนกลับออกมาทางปากบ้างทางเหงือกบ้าง รอบ ๆ ปาก และใต้ปากจะมีหนวดที่สลับซับซ้อนมากเพื่อรับรูปความรู้สึก กินอาหารจำพวกไรน้ำ ตัวอ่อนแมลงขนาดเล็ก หนอนที่มีชีวิต และแพลงก์ตอน[4]
ปลารากกล้วยมีพฤติกรรมชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ในพื้นท้องน้ำที่มีกรวดทรายมีกระแสน้ำไหลเชี่ยว สามารถมุดทรายได้ดีเมื่อตกใจหรือเมื่อจะซ่อนตัวจากสัตว์นักล่า จนได้อีกชื่อหนึ่งว่า "ปลาซ่อนทราย" และยังมีชื่อเรียกอื่น ๆ เช่น "ปลากล้วย", "ปลาทราย",[1] "ปลาจอนทราย", "ปลาสุ่นทราย", "ปลาจอนแก้ว" ส่วนในภาษาอีสานมีชื่อเรียกว่า "ปลามัน" หรือ "ปลามูด" ในขณะที่ภาษากะเหรี่ยงจะเรียกปลาสกุลนี้ว่า "พัน" ในภาษาลาวเรียก "ฮีด" (ອິດ)
การใช้ประโยชน์ แก้
ปลารากกล้วยเป็นปลาที่นิยมบริโภคกันทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งชนิด A. dialuzona ซึ่งเป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุด โดยสามารถนำไปปรุงเป็นอาหารหลายอย่าง เช่น ทอดกับกระเทียมและใบมะกรูด เป็นต้น นอกจากนี้ยังนิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงามด้วย โดยเฉพาะในตู้ไม้น้ำ เนื่องจากเป็นปลาที่ช่วยในการพรวนทรายได้เป็นอย่างดี
อ้างอิง แก้
- ↑ 1.0 1.1 ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 993.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Boyd, D. A., Nithirojpakdee, P., Deein, G., Vidthayanon, C., Grudpan, C., Tangjitjaroen, W., Pfeiffer, J. M., Randall, Z. S., Srisombat, T. & Page, L. M. (2017). Revision of the horseface loaches (Cobitidae, Acantopsis), with descriptions of three new species from Southeast Asia. Zootaxa, 4341(2), 151-192.
- ↑ Fricke, R., Eschmeyer, W. N. & R. van der Laan (eds) 2018. CATALOG OF FISHES: GENERA, SPECIES, REFERENCES. (http://researcharchive.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/fishcatmain.asp). Electronic version accessed 28 Sep 2018.
- ↑ หนังสือปลาน้ำจืดไทย โดย ดร.ชวลิต วิทยานนท์ (กรุงเทพ, พ.ศ. 2544) ISBN 974-475-655-5