เจ้าพระยายมราช (ศุข สินศุข)
เจ้าพระยายมราช (? - 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395) นามเดิมว่า ศุข หรือ สุก หรือ ทองสุก เป็นเสนาบดีกรมพระนครบาลในต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระราชปนัดดาในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เป็นต้นสกุล"สินศุข"
เจ้าพระยายมราช (ศุข สินศุข) | |
|---|---|
| เสนาบดีกรมพระนครบาล | |
| ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2394 – พ.ศ. 2395 | |
| กษัตริย์ | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
| ก่อนหน้า | เจ้าพระยายมราช (บุนนาค ยมนาค) |
| ถัดไป | เจ้าพระยายมราช (นุช บุณยรัตพันธุ์) |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| เสียชีวิต | 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395 พระนคร ประเทศสยาม |
| บุพการี |
|
ประวัติ
แก้เจ้าพระยายมราช (ศุข) เป็นบุตรของพระยากลาโหมราชเสนา (ทองอิน)[1] ซึ่งพระยากลาโหมราชเสนา (ทองอิน) นั้น เป็นพระโอรสในเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ ซึ่งเป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ดังนั้น เจ้าพระยายมราช (ศุข) จึงเป็นพระราชปนัดดา (เหลน) ในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เจ้าพระยายมราช (ศุข) มีพี่น้องที่รับราชการได้แก่ พระชาติสุเรนทร (สอน) พระมหาสงคราม (เอี่ยม) และจมื่นมหาสนิท (เอม)[1] มีน้องชายชื่อนุด ซึ่งเป็นปู่ของเจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน)
เจ้าพระยายมราช (ศุข) ปรากฏครั้งแรกรับราชการเป็นพระยาเพชรบุรีเจ้าเมืองเพชรบุรี ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ในพ.ศ. 2375 ตนกูกูเด่น (Tunku Kudin) หลานของอดีตเจ้าเมืองไทรบุรีตวนกูปะแงหรัน เป็นกบฏยกทัพเข้ายึดเมืองไทรบุรี พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าฯมีพระราชโองการให้พระยาเพชรบุรี (ศุข) พร้อมกับพระยาราชวังสัน (ฉิม) พระยาพิไชยบุรินทรา และพระยาณรงค์ฤทธิโกษา ยกทัพเรือลงไปปราบกบฏไทรบุรีล่วงหน้าก่อน จากนั้นจึงมีพระราชโองการให้เจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค) ยกทัพเรือใหญ่ตามลงไป เมื่อพระยาเพชรบุรี (ศุข) และเจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ) ยกทัพไปถึงเมืองสงขลา เจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) ได้ปราบกบฏของตนกูกูเด่นลงได้สำเร็จเรียบร้อยแล้ว[2]
ในพ.ศ. 2381 หลานอีกคนหนึ่งของพระยาไทรบุรีปะแงหรัน ชื่อว่าตนกูมูฮาหมัดซาอัด (Tunku Muhammad Sa'ad) กบฏยกทัพเข้ายึดเมืองไทรบุรีอีกครั้ง นำไปสู่กบฏหวันหมาดหลี พระยาเพชรบุรี (ศุข) ได้ติดตามพระยาศรีพิพัฒน์รัตนราชโกษา (ทัต บุนนาค) ยกทัพเรือลงไปปราบกบฏไทรบุรีอีกครั้ง เมื่อทัพเรือของพระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) ยกไปถึงเมืองสงขลา ปรากฏว่าฝ่ายเมืองนครศรีธรรมราชได้ปราบกบฏไทรบุรีลงได้สำเร็จแล้ว ในเวลานั้นเอง เกิดการวิวาทขัดแย้งระหว่างต่วนสนิปากแดงเจ้าเมืองกลันตัน และตนกูบือซา (Tunku Besar) หรือตนกูปะสา นำไปสู่สงครามกลางเมืองกลันตัน พระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) มีคำสั่งเรียกตัวต่วนสนิและตนกูปะสามาพบที่เมืองสงขลาเพื่อเจรจาสงบศึก แต่ต่วนสนิและตนกูปะสาไม่มา พระยาศรีพิพัฒน์ฯ (ทัต) จึงมอบหมายให้พระยาเพชรบุรี (ศุข) ยกทัพเรือไปตั้งอยู่ที่เมืองสายบุรี เพื่อกดดันให้ต่วนสนิและตนกูปะสาสงบศึกยุติการรบ[3]
ในช่วงปลายรัชกาลที่ 3 พระยาเพชรบุรี (ศุข) ได้เลื่อนเป็นพระยาสุรเสนา เจ้ากรมกลาโหมฝ่ายเหนือ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติในพ.ศ. 2394 ทรงแต่งตั้งพระยาสุรเสนา (ศุข) ขึ้นเป็นเจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิบดีศรีวิไชย ราชมไหสวรรยบริรักษ์ ภูมิพิทักษโลกาธิกรณ์ ทัณฑฤทธิธร ชาติศรสิงหพาหนเทพยมุรธาธร มหานครบาลสมุหบดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ[4] เสนาบดีกรมพระนครบาล
เจ้าพระยายมราช (ศุข) ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2395[5]
บุตร
แก้เจ้าพระยายมราช (ศุข) ปรากฏบุตรธิดาดังนี้;[1]
- พระยาพิชัยสงคราม (นก) หรือพระยาเพชรฎา (นก)
- หลวงสรเสนี (เสงี่ยม)
- พระพรหมบริรักษ์ (น้อย)
- พระยาเทพา (นุด)
- ขุนสุริยพิมาน (ร้อง)
- ช. บุญ
- ขุนนครเขตต์เกษมศรี (สุดใจ)
- ช. ท้วม
- ช. เล็ก
- ช. บัว มารดาชื่อสาด เป็นชาวเมืองเพชรบุรี[6]
- ช. เอม มารดาชื่อสาด
- ญ. เจียน ภรรยาของพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค) มารดาชื่อสาด
- พระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช (แย้ม) มารดาชื่อสาด
อ้างอิง
แก้- ↑ 1.0 1.1 1.2 ลำดับสกุลเก่า บางสกุล ภาคที่ ๔ สกุลเชื้อสายพระราชวงศ์กรุงธนบุรี (ฉะบับร่าง). โรงพิมพ์ท่าพระจันทร์ พระนคร; ๒๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๐.
- ↑ เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๓.
- ↑ กรมศิลปากร. จดหมายหลวงอุดมสมบัติ. พุทธศักราช ๒๕๓๐.
- ↑ ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔. ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๗; โรงพิมพ์พระจันทร์ ท่าพระจันทร์ พระนคร.
- ↑ สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพ : กรมศิลปากร, 2545.
- ↑ ประวัติพระยาภาณุพันธวงศ์วรเดช (แย้ม สินศุข); ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๒๑ จดหมายเหตุเรื่อง เจรจาความเมืองระหว่างไทยกับพม่า.