หมู่บ้านเมืองราม
บ้านเมืองราม หมู่ที่ 4 ตำบลนาเหลือง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน เป็นหมู่บ้านเก่าแก่ที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ และยังเป็นแหล่งเรียนรู้การทำเกษตรทฤษฎีใหม่ที่สำคัญของอำเภอ เพราะอยู่ตอนกลางของตำบลจึงเป็นที่ตั้งศูนย์กลางการศึกษาระดับประถมศึกษา แต่เดิมก็เคยเป็นที่ตั้งอบต.นาเหลืองอีกด้วย
ตำนาน
แก้ตามตำนานที่ผู้เฒ่าผู้แก่เล่าสืบต่อกันมานั้นมี 2 ตำนาน
- ตำนานที่ 1
บ้านเมืองรามเดิมทีนั้นมีชื่อว่า บ้านเก๊า ตั้งอยู่บริเวณโรงเรียนบ้านนาเหลืองไชยรามในปัจจุบัน ต่อมา เจ้าเมืองน่านได้มาเห็นไชยภูมิที่เหมาะ จึงคิดจะตั้งเมืองแห่งใหม่ไว้ที่นี่ แต่หลังจากที่สั่งให้ทหารไปลาดตระเวนดูพื้นที่ ก็พบว่าพื้นที่บางส่วนเป็นภูเขา อาจจะไม่สามารถรองรับการขยายตัวของเมืองได้ จึงให้เป็นเพียงแค่ด่านหน้าก่อนที่จะถึงเขตเวียง แล้วย้ายผู้คนมาตั้งอยู่บริเวณที่ตั้งอยู่ ณ ปัจจุบัน
- ตำนานที่ 2
เมื่อประมาณเกือบ 200 ปีที่แล้ว ชาวบ้านเมืองรามได้อพยพมาจากเมืองเชียงแสน โดยการนำของเจ้าชีวิตเมืองน่าน แล้วเรียกที่อยู่ใหม่นี้ว่า บ้านเมืองฮาม เพราะมีครูบาฮาม เป็นผู้นำชาวบ้านอพยพมา ซึ่งหมู่บ้านใกล้ๆ คือ บ้านน้ำครกใหม่ ก็อพยพมาจากเชียงแสนเช่นกัน แต่เป็นคนลาว ตามคำเครือผู้เฒ่าในบ้านเมืองรามที่กล่าวเชิงตำหนิ นิสัยปลิ้นปล้อนของชาวบ้านน้ำครกใหม่ว่า "ลาวเจียงแสน อู้หลายลิ้น ปี้นหลายเสียง" ซึ่งปัจจุบันผู้เฒ่าผู้แก่ชาวบ้านน้ำครกใหม่ยังคงพูดสำเนียง คล้ายภาษาลาวอยู่
สถานที่ตั้งและอาณาเขต
แก้ตั้งอยู่ทางตอนกลางของตำบลนาเหลือง อำเภอเวียงสา
- ทิศเหนือ ติดกับ บ้านนาเหลืองนอก บ้านห้วยม่วง และบ้านนาเหลืองใน ตำบลนาเหลือง อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน
- ทิศใต้ ติดกับ บ้านป่าคา บ้านดอนไชยพระบาท ตำบลนาเหลือง
และบ้านหลับมืนไตย ตำบลตาลชุม อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน - ทิศตะวันออก ติดกับ ตำบลน้ำปาย อำเภอแม่จริม จังหวัดน่าน
- ทิศตะวันตก ติดกับ บ้านน้ำครกใหม่ (โดยอยู่คนละฟากของแม่น้ำน่าน) ตำบลกองควาย อำเภอเมือง จังหวัดน่าน
ลักษณะภูมิประเทศ
แก้เป็นที่ราบลุ่มลำน้ำแม่น้ำน่าน ลาดเอียงจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก
ศาสนา
แก้ประชากรส่วนใหญ่นับถือพุทธศาสนา มีวัดประจำหมู่บ้าน คือ วัดเมืองราม
ประเพณีที่สำคัญ
แก้- ประเพณีปี๋ใหม่เมือง
- ประเพณีเลี้ยงผีปู่ย่า
- ประเพณีออกวัสสา
- ประเพณียี่เป็ง
แหล่งน้ำสำคัญ
แก้แหล่งน้ำที่สำคัญ คือ แม่น้ำน่าน โดยไหลผ่านทางตะวันตกของหมู่บ้าน นำน้ำมาใช้อุปโภคบริโภคโดยการใช้โรงสูบน้ำ
อาชีพ
แก้ประชากรส่วนใหญ่ของหมู่บ้านประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทำนา ทำไร่ ทำสวน และข้าราชการเป็นส่วนน้อย
เหตุการณ์ที่สำคัญ
แก้ในเวลา 12.00น. วันจันทร์ ที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2551 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารีฯ เสด็จมาตรวจดูการดำเนินงานของโรงเรียนพระปริยัติศาสนภิพัฒน์วัดเมืองราม[1]