ยายเพ็ญ

เพ็ญ (เขมร: ពេញ, ออกเสียง "ปึญ") หรือรู้จักในชื่อ ยายเพ็ญ (ដូនពេញ, ออกเสียง "โฎนปึญ") เป็นนามของหญิงชรา ที่ปรากฏในนิทานเรื่อง ภูเขายายเพ็ญ อันเป็นตำนานการสร้างกรุงพนมเปญ เมืองหลวงของประเทศกัมพูชาในปัจจุบัน

เพ็ญ
รูปปั้นยายเพ็ญที่วัดพนม

ประวัติ

ในนิทานเรื่อง ภูเขายายเพ็ญ (ភ្ដូយាយពេញ) ระบุว่ายายเพ็ญเป็นหญิงชราผู้มั่งมี ตั้งเรือนอยู่ริมแม่น้ำจตุมุข จนวันหนึ่งในฤดูน้ำหลากของ พ.ศ. 1919 มีต้นตะเคียนต้นใหญ่ลอยมาติดที่ท่าหน้าบ้าน หลังจากนั้นยายเพ็ญจึงให้คนช่วยกันลากต้นตะเคียนใหญ่ขึ้นฝั่งได้ ขณะยายเพ็ญกำลังล้างทำความสะอาดต้นตะเคียนก็พบว่ามีพระพุทธรูปและเทวรูปอยู่ในโพรงต้นตะเคียน โดยเป็นพระพุทธรูปขนาดเล็กสี่องค์ และเทวรูปจากหินอีกหนึ่งองค์ มีพระเกศมุ่นมวย ลักษณะยืน พระหัตถ์ข้างหนึ่งถือกระบอง และพระหัตถ์อีกข้างถือสังข์ เมื่อเป็นเช่นนั้น ยายเพ็ญจึงขอแรงชาวบ้านช่วยกันถมดินบริเวณหลังบ้านของนางให้สูงเป็นภูเขาขนาดย่อมสำหรับสร้างวัดเพื่อประดิษฐานพระพุทธรูปไว้บนภูเขานั้น ส่วนเทวรูปอัญเชิญไว้บนแท่นบริเวณเชิงเขา และเรียกชื่อว่าเนียะตาพระเจ้า เมื่อสร้างเสร็จจึงเรียกภูเขานี้ว่า เขายายเพ็ญ หรือสำเนียงเขมรว่า ภนุมโฎนปึญ (ភ្ដូនពេញ) ต่อมาคำกร่อนลงเหลือเพียง ภนุมปึญ หรือที่ไทยเรียกว่าพนมเปญ ส่วนวัดภนุมโฎนปึญ ก็กร่อนเหลือเพียงวัดภนุม หรือพนมมาจนถึงปัจจุบัน