พระยามนูสารศาสตรบัญชา (ศิริ เอมะศิริ)
อำมาตย์เอก[1] พระยามนูสารศาสตรบัญชา (ศิริ เอมะศิริ) (4 สิงหาคม พ.ศ. 2389–18 กันยายน พ.ศ. 2459) ขุนนางชาวสยามผู้รับราชการใน กรมวัง และ กระทรวงยุติธรรม ช่วงกลาง รัชกาลที่ 5 ถึงกลางรัชกาลที่ 6 เป็น ผู้พิพากษาศาลต่างประเทศ เป็นต้นตระกูลเอมะศิริ[2] และเป็นบิดาของ พันเอก พระยาฤทธิอัคเนย์ (สละ เอมะศิริ) หนึ่งในสี่ทหารเสือของคณะราษฎร ผู้เปลี่ยนแปลงการปกครอง เมื่อวันศุกร์ที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475
พระยามนูสารศาสตรบัญชา | |
---|---|
เกิด | 4 สิงหาคม พ.ศ. 2389 |
ถึงแก่กรรม | 18 กันยายน พ.ศ. 2459 (70 ปี) |
ภรรยาเอก | คุณหญิงเหลือบ มนูสารศาสตรบัญชา |
บุตร | พันเอก พระยาฤทธิอัคเนย์ (สละ เอมะศิริ) |
บิดามารดา |
|
ประวัติ
แก้พระยามนูสารศาสตรบัญชา เกิดเมื่อประมาณ พ.ศ. 2389/90 มีนามเดิมว่า ศิริ เป็นบุตรชายของ หลวงพลาอาศรัย (อิ่ม อมาตยกุล) กับภรรยาชื่อเอี่ยม และเป็นหลานปู่ของหลวงพิพิธสมบัติ (เอม อมาตยกุล) โดยตั้งนามสกุลใหม่เป็น เอมะศิริ ด้วยนำชื่อตนเองและปู่มาผูกเป็นสกุลใหม่[3]
เริ่มต้นเข้ารับราชการในตำแหน่ง นายสนองราชบรรหาร มหาดเล็กหุ้มแพร นายยามเวรสิทธิ์ ต่อมาจึงได้เลื่อนบรรดาศักดิ์ขึ้นเป็น นายเสถียรรักษา ปลัดวังซ้าย ต่อมาในวันจันทร์ แรม 14 ค่ำ เดือน 8 อุตราสาธ ปีชวด สัมฤทธิศก พ.ศ. 2431 ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น จมื่นจงภักดีองค์ขวา กรมพระตำรวจวังขวา ถือศักดินา ๘๐๐ [4] จากนั้นในวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2434 จึงได้รับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เป็น พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร กรมพระตำรวจวัง ถือศักดินา ๑๐๐๐ [5]
ในวันที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2436 พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เป็น พระยามนูสารศาสตรบัญชา ถือศักดินา ๓๐๐๐[6] ด้านชีวิตครอบครัวสมรสกับ คุณหญิงเหลือบ มีบุตรชายคือ พันเอก พระยาฤทธิอัคเนย์ หนึ่งในสี่ทหารเสือของ คณะราษฎร
พระยามนูสารศาสตรบัญชาถึงแก่กรรมด้วย โรคโบราณกรรม เมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2459[7] โดยพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2460 ที่ วัดพระยาทำ ธนบุรี พระราชทานผ้าไตร ๑ ไตร ผ้าขาว ๔ พับ เงิน ๒๐๐๐ สตางค์[8]
ยศ
แก้- 7 สิงหาคม พ.ศ. 2454 - อำมาตย์เอก
- 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2455 - นายหมู่ตรี[9]
ผลงานการประพันธ์
แก้- โคลงภาพเรื่องรามเกียรติ์ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
- ห้องที่ 17 รวมโคลง 28 บท เนื้อความตั้งแต่เมืองอยุธยาเตรียมงานถวายพระเพลิงท้าวทศรถจนเสร็จงานถวายพระเพลิง
- ห้องที่ 28 - 29 รวมโคลง 56 บท เนื้อความตั้งแต่หนุมานรบกับฤทธิกันจนถึงพระรามเล่าเรื่องการยกศรในเมืองมิถิลาให้หนุมานฟัง
- โคลงภาพพระราชพงศาวดาร
- โคลงประกอบรูปที่ 42 แผ่นดินสมเด็จพระศรีสุธรรมราชา ภาพพระนารายณ์ยกเข้าไปตีพระราชวัง
- โคลงประกอบรูปที่ 77 แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ภาพตีเมืองตานีได้ปืนใหญ่
- ยุทธกรรม ในโคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
แก้- พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)[10]
- พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)[11]
- พ.ศ. 2446 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)[12]
- พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 5 (ม.ป.ร.5)[13]
ลำดับสาแหรก
แก้ลำดับสาแหรกของพระยามนูสารศาสตรบัญชา (ศิริ เอมะศิริ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
แก้- ↑ ประกาศพระบรมราชโองการ ประกาศพระราชทานยศ แก่ข้าราชการกระทรวงยุติธรรม
- ↑ ประกาศกระทรวงมุรธาธร เรื่อง ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ ๕ (หน้า ๑๒๓๙ ลำดับที่ ๓๑๐)
- ↑ ประวัติบรรพบุรุษ และสกุลวงศ์อมาตยกุล. พระนคร : รุ่งเรืองรัตน์, 2507, หน้า 19
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรข้าราชการ
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
- ↑ ข่าวตาย
- ↑ พระราชทานเพลิงศพ (หน้า ๒๙๔)
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า (หน้า ๙๐๓)
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-08-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๙๕, ๑๐ มกราคม ๒๔๕๗
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-04-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๔๒๑, ๒๒ มกราคม ๑๓๑
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม ๒๐ ตอนที่ ๒๗ หน้า ๔๔๕, ๔ ตุลาคม ๑๒๒
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑ ตอนที่ ๓๒ หน้า ๕๖๘, ๖ พฤศจิกายน ๑๒๓