พระยาพลพรรคภิบาล (น้อม ศาตะมาน)

พระยาพลพรรคภิบาล
พระยาพลพรรคภิบาล
เกิด	30 มิถุนายน พ.ศ. 2419
เสียชีวิต	23 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 (53 ปี)
สาเหตุเสียชีวิต	เส้นประสาทพิการ
ตำแหน่ง	ผู้บัญชาการตำรวจนครบาล

พลตำรวจตรี พระยาพลพรรคภิบาล (น้อม ศาตะมาน) (30 มิถุนายน 2419 – 23 พฤษภาคม 2473)^[1] เป็นอดีตนายตำรวจชาวไทย เคยดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการตำรวจนครบาลคนที่ 2 ระหว่างปี 2472 – 2473 และเป็นต้นตระกูลศาตะมาน โดยเป็นนามสกุลพระราชทานลำดับที่ 2489 ได้รับพระราชทานเมื่อวันที่ 5 กันยายน 2458^[2]

ประวัติ แก้

พลตำรวจตรี พระยาพลพรรคภิบาล เกิดเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2419 เป็นบุตรชายของ ขุนมรัสตานุการ (สาตร์ ศาตะมาน) กับนางปริก ศาตะมาน ปู่ชื่อ พระประธานเพ็ชร์ (มี ศาตะมาน) มีพี่ชายที่รับราชการเช่นกันคือ นายพันตำรวจตรี หลวงอารีราษฎร์ (ชม ศาตะมาน)^[3]

รับราชการ แก้

พระยาพลพรรคภิบาลเริ่มต้นรับราชการในตำแหน่ง เสมียนกรมศึกษาธิการ กระทรวงธรรมการ เมื่อปี 2435 ก่อนโอนย้ายมารับราชการเป็นเสมียนประจำที่ว่าการกรมกองตระเวน เมื่อปี 2437 กระทั่งปี 2447 จึงได้ขึ้นเป็นสารวัตรใหญ่^[4] จากนั้นในวันที่ 10 ตุลาคม 2448 ท่านได้เข้าเฝ้ารับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เป็น หลวงพลพรรคภิบาล ถือศักดินา 600^[5] ต่อมาในปี 2450 ได้ย้ายไปรับราชการเป็นปลัดกรมที่กองตระเวนสรรพากร แผนกกองอากร^[6]

จากนั้นในปี 2452 ท่านจึงได้กลับมารับราชการที่กรมกองตระเวน แผนกกองตระเวนชั้นใน ในตำแหน่งเจ้ากรมตำรวจสายลำน้ำ (ต่อมาคือตำแหน่งผู้บังคับการตำรวจนครบาลสายลำน้ำ)^[7] ต่อมาในวันที่ 1 มกราคม 2457 ท่านได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระในนามเดิม ถือศักดินา 800^[8] ในวันที่ 3 มิถุนายน 2458 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ พระราชทานยศให้ท่านเป็น อำมาตย์เอก พระพลพรรคภิบาล^[9] และได้เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์ที่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท เมื่อวันที่ 27 กันยายน 2458^[10]

ต่อมาในวันที่ 17 มกราคม 2458 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนนามกรมกองตระเวนเป็นกรมตำรวจพระนครบาล พร้อมกับเปลี่ยนยศขุนนางข้าราชการในกรมตำรวจพระนครบาลจากยศฝ่ายพลเรือนเป็นยศตำรวจตามยศเดิมคือ รองอำมาตย์ เป็น นายร้อยตำรวจ, อำมาตย์ เป็น นายพันตำรวจ และมหาอำมาตย์ เป็น นายพลตำรวจ ทำให้ท่านเปลี่ยนยศกลายเป็น นายพันตำรวจเอก พระพลพรรคภิบาล^[11] ในวันที่ 13 ธันวาคม 2459 ท่านได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระยาในนามเดิม ถือศักดินา 1000^[12] และได้เข้ารับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2460^[13]

ในวันที่ 22 มกราคม 2466 ท่านได้ย้ายไปรับตำแหน่ง ผู้บังคับการตำรวจนครบาลสายบางรัก แทน นายพันตำรวจเอก ซีซิล บีเดล ฟอลเล็ต ที่ขยับไปรับตำแหน่งผู้ช่วยผู้บัญชาการตำรวจนครบาล^[14] ต่อมาในวันที่ 31 พฤษภาคม 2469 ท่านได้ย้ายไปรับตำแหน่ง ผู้บังคับการตำรวจนครบาลสายพระนคร^[15] จากนั้นในวันที่ 1 พฤษภาคม 2472 ท่านได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้บัญชาการตำรวจนครบาลแทนที่นายพลตำรวจตรี พระยาอธิกรณ์ประกาศ (หลุย จาติกวณิช) ที่ขยับขึ้นไปดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมตำรวจภูธร^[16] ในวันที่ 1 พฤศจิกายน ศกเดียวกัน ท่านได้รับพระราชทานยศ นายพลตำรวจตรี พร้อมกับพระยาอธิกรณ์ประกาศ ที่ได้รับพระราชทานยศ นายพลตำรวจโท^[17] หลังจากที่ท่านถึงแก่กรรมเมื่อกลางปี 2473 ในช่วงปลายปีได้มีการแต่งตั้งให้ นายพันตำรวจเอก พระยาอาษาพลนิกร (อึ่ง อรรถจินดา) ผู้บังคับการตำรวจนครบาลสายพระนคร^[18] (ต่อมาได้รับพระราชทานยศ นายพลตำรวจตรี^[19]) ซึ่งรักษาราชการแทนในตำแหน่ง ผู้บัญชาการตำรวจนครบาล^[20] เป็น ผู้บัญชาการตำรวจนครบาล คนใหม่^[21]