ปางมารวิชัย

พระพุทธรูปปางมารวิชัย [มา-ระ-วิ-ไช] หรือ ชนะมาร หรือ มารสะดุ้ง เป็นพระพุทธรูปปางหนึ่ง อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายหงายวางบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาวางคว่ำลงที่พระชานุ นิ้วพระหัตถ์ชี้ลงที่พื้นธรณีในคราวที่พระองค์ทรงเอาชนะมารได้ หลายที่เรียกผิดว่า ปางสะดุ้งมาร ซึ่งความจริงแล้ว มารต่างหากที่สะดุ้งพระพุทธองค์ ดังนี้ถ้าเรียกให้ถูกต้อง คือ ”ชนะมาร , ปางมารสะดุ้ง“

ลักษณะพระพุทธรูปปางมารวิชัย

ประวัติ

พระบรมโพธิสัตว์ (พระพุทธเจ้าก่อนบรรลุธรรม) ได้เสด็จไปประทับใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ในเวลาเย็น และนั่งสมาธิกำหนดจิตเจริญสมาธิภาวนา ท้าววสวัตตีซึ่งคอยติดตามพระองค์อยู่ จึงเข้าขัดขวาง โดยขี่ช้างคิรีเมขละ นำเหล่าเสนามารจำนวนมากเข้ามารบกวน หวังให้พระองค์เกรงกลัวจะได้ลุกขึ้นเสด็จหนีไป แต่พระองค์ก็ยังประทับนิ่งเป็นปกติโดยมิได้ทรงหวั่นไหว มารจึงโกรธมาก สั่งให้เสนามารกลุ้มรุมกันประหารพระองค์ พระองค์จึงทรงนึกถึงบารมี 10 ทัศ ที่ทรงบำเพ็ญสั่งสมมาทุกชาติ โดยทรงเหยียดพระหัตถ์ออกจากภายในกลีบจีวร แล้วทรงชี้แผ่นดินด้วยพระดรรชนี (นิ้วมือ) จนทำให้เกิดแผ่นดินไหว ในที่สุดพญามารยอมแพ้หนีไป

ลักษณะพระพุทธรูป

• 
  พระกริ่งปวเรศ รุ่น 1 พ.ศ. 2411 และ พ.ศ 2434 พระพุทธรูปปางมารวิชัย มือซ้ายถือหม้อยา
• 
  พระกริ่งปวเรศองค์ใหญ่กลางแจ้ง
• 
  พระพุทธรูปปางมารวิชัย ที่วัดโบสถ์สามเสน
• 
  พระอนันดา ที่เมืองพุกาม ประเทศพม่า
• 
  พระพุทธรูปที่วัดเชียงทอง แขวงหลวงพระบาง ประเทศลาว

ความเชื่อและคตินิยม

• พระปางนี้นิยมสร้างเป็นพระประธานในพระอุโบสถ
• เป็นพระประจำเดือนหก
• เป็นพระประจำวันพระเกตุเสวยอายุแทนปางขัดสมาธิเพชรได้
• เป็นพระประจำวันสำหรับผู้ที่ไม่ทราบวันเกิดตัวเอง
• (บทมารวิชัยสำหรับคนเกิดวันพฤหัสบดีจากวัดสวนดอก)

อ้างอิง

• สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. ตำนานพุทธเจดีย์. ธนบุรี : โรงพิมพ์รุ่งวัฒนา, 2513
• เรื่องพระพุทธรูปปางต่าง ๆ หลวงบริบาลบุรีรัตน์ และนายเกษมบุญศรี (พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์ขึ้นเพื่อพระราชทานในงานพระราชกุศลราชคฤหมงคลขึ้นพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ 31 ตุลาคม พ.ศ. 2500
• สกุลศิลปพระพุทธรูปในประเทศไทย อาจารย์จิตร บัวบุศย์
• ศิลปในประเทศไทย ศาสตราจารย์ หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิสกุล
• จากวัดสวนดอก