บารมี

บารมี (บาลี: pāramī; สันสกฤต: pāramitā) ปฏิปทาอันยวดยิ่ง มีความหมาย 2 ประการ ประการแรก คือ บรม แปลว่าดีเลิศ สูงสุด และประการต่อมาหมายถึง การไป คือ ไปให้ถึงอีกฝังหนึ่ง คุณธรรมที่ประพฤติปฏิบัติอย่างยิ่งยวด คือ ความดีที่บำเพ็ญอย่างพิเศษ เพื่อบรรลุซึ่งจุดหมายอันสูง เช่น พระพุทธเจ้า พระอสีติมหาสาวก เป็นต้น

เถรวาท

ในนิกายเถรวาทมี 10 อย่าง จึงเรียกว่า ทศบารมี หรือ บารมี ๑๐ คือ กำลังใจที่ต้องทำให้เต็ม ไม่พร่อง

1. ทาน การให้
2. ศีล การรักษาศีลให้เป็นปกติ
3. เนกขัมมะ การออกจากกาม
4. ปัญญา ความรู้
5. วิริยะ ความเพียร
6. ขันติ ความอดทนอดกลั้น
7. สัจจะ ความตั้งใจจริง เอาจริง จริงใจ
8. อธิษฐาน ความตั้งใจมั่น ไม่เปลี่ยนแปลง
9. เมตตา ความรักด้วยความปรานี
10. อุเบกขา ความวางเฉย

สามารถแยกออกเป็นหมวด ได้ 3 หมวดและจัดออกเป็นคู่ๆที่สนับสนุนกันในเวลาที่บำเพ็ญบารมี ได้แก่

ศีล มี 4 ได้แก่ ทาน คู่กับ เมตตา ศีล คู่กับ เนกขัมมะ

สมาธิ มี 4 ได้แก่ วิริยะ คู่กับ ขันติ สัจจะ คู่กับ อธิษฐาน และ

ปัญญา มี 2 ได้แก่ ปัญญา คู่กับ อุเบกขา

มหายาน

พระสูตรมหายาน เช่น ปรัชญาปารมิตาสูตร สัทธรรมปุณฑรีกสูตร เป็นต้น ถือว่าบารมีมี 6 ประการได้แก่

1. ทาน
2. ศีล
3. ขันติ
4. วิริยะ
5. ฌาน
6. ปัญญา

แต่ในคัมภีร์ทศภูมิกสูตร ได้เพิ่มอีก 4 ข้อ รวมเป็นบารมี 10 4 ข้อนั้นได้แก่

1. อุบาย
2. ปณิธาน
3. พละ
4. ญาณ