จังหวัดหลังสวน

จังหวัดหลังสวน เป็นจังหวัดในอดีตของประเทศไทย ถูกยุบเลิกตามประกาศเรื่อง ยุบรวมท้องที่บางมณฑลและบางจังหวัด จังหวัดหลังสวนถูกยุบรวมเข้ากับจังหวัดชุมพร ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษาวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2474 เล่มที่ 48 หน้าที่ 576

จังหวัดหลังสวน
จังหวัด
ไม่ปรากฏ – พ.ศ. 2475
ยุคทางประวัติศาสตร์	ถึงรัตนโกสินทร์
• ก่อตั้ง	ไม่ปรากฏ
• ยุบรวมกับจังหวัดชุมพร	1 เมษายน พ.ศ. 2475
ถัดไป จังหวัดชุมพร
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	ไทย

ประวัติศาสตร์

ดูเพิ่ม: อำเภอหลังสวน

ลุ่มน้ำหลังสวน เป็นแหล่งที่มนุษย์เข้ามาอาศัยตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ได้พบหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญคือ เครื่องมือหินขัดประเภทขวาน แต่เนื่องจากแม่น้ำหลังสวนเป็นแม่น้ำสายสั้น ๆ และมีที่ราบลุ่มน้อย ชุมชนในบริเวณดังกล่าวจึงไม่อาจจะพัฒนาเป็นชุมชนเกษตรกรรมขนาดใหญ่ได้

หลังสวน เป็นหัวเมืองเก่าแก่เมืองหนึ่งในแหลมมลายู เคยได้รับการยกฐานะเป็นหัวเมืองจัตวาขึ้นต่อกรุงเทพมหานครโดยตรงในสมัยต้นรัชกาลที่ 5 ครั้นเมื่อจัดตั้งมณฑลชุมพรใน พ.ศ. 2439 หลังสวนจึงเป็นจังหวัดหนึ่งของมณฑลชุมพร และภายหลังได้ยุบจังหวัดหลังสวนรวมเข้ากับจังหวัดชุมพร ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2475 ตราบเท่าทุกวันนี้

ที่มาของชื่อ

เนื่องจากหลังสวนเป็นเมืองเก่าแก่เมืองหนึ่งมาตั้งแต่สมัยโบราณ ชื่อที่เรียกจึงยากที่จะหาหลักฐานได้ว่ามีที่มาอย่างไร แต่เนื่องจากหลังสวนเป็นเมืองที่มีผลไม้มากจนกลายเป็นสินค้าสำคัญของเมืองนี้ ดังนั้น กระทรวงคมนาคมจึงได้สันนิษฐานใน พ.ศ. 2459 ว่า คำว่า “หลังสวน“ น่าจะเพี้ยนมากจากคำว่า “รังสวน” หรือ “คลังสวน” ซึ่งหมายถึงแหล่งหรือที่รวมของผลไม้ทุกชนิดนั่นเอง

เมื่อครั้งที่พระยาอุปกิตศิลปสารเดินทางไปตรวจราชการที่เมืองหลังสวน ก็ได้สันนิษฐานเกี่ยวกับที่มาของคำว่า “หลังสวน” ไว้ดังนี้

“…คำว่าหลังสวน จะผิดหรือถูกขอฝากไว้ในที่นี้ด้วยคือ ริมฝั่งทั้งสองของแม่น้ำ ไม่เห็นมีบ้านเรือนอย่างแม่น้ำเรา มีแต่สวนครึ้มทั้งสองฟาก มีแต่ทางขึ้นลงจากแม่น้ำเท่านั้น ถามผู้แจวเรือว่า แถวนี้ไม่มีบ้านดอกหรือ เขาตอบว่า มี แต่อยู่หลังสวนขึ้นไป ภายหลังข้าพเจ้าไปเที่ยวตามบ้านเหล่านั้น ก็ได้เห็นจริงตามที่เขาพูด จึงสันนิษฐานว่า “เมืองหลังสวน” คงมาจากเค้าที่บ้านเมืองอยู่ข้างหลังสวนลึกเข้าไป…”

เขตการปกครอง

เขตการปกครองของจังหวัดหลังสวนในอดีตมี 3 อำเภอ รวมเนื้อที่ 3,444.33 ตร.กม. ซึ่งรายชื่อดังต่อไปนี้สะกดชื่อตามราชกิจจานุเบกษา ฉบับวันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2460 ได้แก่

1. อำเภอเมือง (อำเภอขันเงิน)
2. อำเภอสวี
3. อำเภอพะโต๊ะ