ภาษาฟอร์แทรน

ภาษาฟอร์แทรน (อังกฤษ: Fortran, /ˈfɔːrtræn/; อดีตเขียนเป็น FORTRAN) เป็นภาษาโปรแกรมที่ใช้ในจุดประสงค์ทั่วไป ภาษาคอมไพล์เชิงคำสั่งที่ใช้ในการคำนวณเลขและวิทยาการคำนวณ

ภาษาฟอร์แทรน

กระบวนทัศน์	Multi-paradigm: โครงสร้าง, คำสั่ง (procedural, เชิงวัตถุ), เจเนริก, array
ผู้ออกแบบ	จอห์น แบกคัส
ผู้พัฒนา	จอห์น แบกคัสและไอบีเอ็ม
เริ่มเมื่อ	1957 (1957)
รุ่นเสถียร	Fortran 2018 (ISO/IEC 1539-1:2018) (28 พฤศจิกายน 2018 (2018-11-28))
ระบบชนิดตัวแปร	strong, static, manifest
นามสกุลของไฟล์	.f, .for, .f90
เว็บไซต์	fortran-lang.org
ตัวแปลภาษาหลัก
Absoft, Cray, GFortran, G95, IBM XL Fortran, Intel, Hitachi, Lahey/Fujitsu, Numerical Algorithms Group, Open Watcom, PathScale, PGI, Silverfrost, Oracle Solaris Studio, อื่น ๆ
ได้รับอิทธิพลจาก
Speedcoding
ส่งอิทธิพลต่อ
ALGOL 58, BASIC, C, Chapel, CMS-2, DOPE, Fortress, PL/I, PACT I, MUMPS, IDL, Ratfor

เดิมฟอร์แทรนพัฒนาโดยไอบีเอ็ม ในคริสต์ทศวรรษ 1950 เพื่อใช้ในทางวิทยาศาสตร์และวิศวกรรม ต่อมาจึงครอบคลุมถึงวิทยาการคำนวณ มีการใช้งานภาษานี้มามากกว่าหกทศวรรษในศาสตร์ที่เน้นการคำนวณ เช่น การพยากรณ์อากาศเชิงตัวเลข, ระเบียบวิธีไฟไนต์เอลิเมนต์, พลศาสตร์ของไหลเชิงคณนา, ธรณีฟิสิกส์, ฟิสิกส์เชิงคำนวณ, ผลิกศาสตร์ และเคมีการคำนวณ ภาษานี้เป็นภาษายอดนิยมสำหรับ High performance computing และใช้ในโปรแกรมที่วัดเปรียบเทียบสมรรถนะและจัดอันดับซูเปอร์คอมพิวเตอร์ที่เร็วที่สุดในโลก

เค้าโครงของฟอร์แทรนเป็นฐานของภาษาโปรแกรมอื่น ๆ เช่น ภาษาเบสิก ที่มีฐานจาก FORTRAN II ข้อมูลเมื่อ สิงหาคม 2021 ฟอร์แทรนอยู่ในอันดับที่ 13 ของดัชนี TIOBE ซึ่งเป็นตัววัดความนิยมของภาษาโปรแกรม ภาษานี้ไต่ขึ้นไป 29 อันดับจากอันดับที่ 42 ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2020

อ่านเพิ่ม

Language standards

• Ansi x3.9-1966. USA Standard FORTRAN (PDF). American National Standards Institute. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 15 May 2011. สืบค้นเมื่อ 5 May 2010. Informally known as FORTRAN 66.
• Ansi x3.9-1978. American National Standard – Programming Language FORTRAN. American National Standards Institute. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 October 2013. สืบค้นเมื่อ 11 December 2007. Also known as ISO 1539–1980, informally known as FORTRAN 77.
• ANSI X3.198-1992 (R1997) / ISO/IEC 1539:1991. American National Standard – Programming Language Fortran Extended. American National Standards Institute / ISO/IEC. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 1 May 2002. Informally known as Fortran 90.
• ISO/IEC 1539-1:1997. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 18 August 2011. สืบค้นเมื่อ 13 December 2007. Informally known as Fortran 95. There are a further two parts to this standard. Part 1 has been formally adopted by ANSI.
• ISO/IEC 1539-1:2004. Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Informally known as Fortran 2003.
• ISO/IEC 1539-1:2010 (Final Draft International Standard). Information technology – Programming languages – Fortran – Part 1: Base language (PDF). Informally known as Fortran 2008.

Related standards

• Kneis, Wilfried (October 1981). "Draft standard Industrial Real-Time FORTRAN". ACM SIGPLAN Notices. 16 (7): 45–60. doi:10.1145/947864.947868. ISSN 0362-1340. S2CID 8662381.
• ISO 8651-1:1988 Information processing systems – Computer graphics – Graphical Kernel System (GKS) language bindings – Part 1: FORTRAN. Geneva, Switzerland: ISO. 1988.

อ้างอิงอื่น

• ECMA Standard on FORTRAN (PDF). European Computer Manufacturers Association. April 1965. สืบค้นเมื่อ 2014-11-17.
• FORTRAN 77 4.0 Reference Manual (PDF). Sun Microsystems, Inc. 1995. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 5 January 2012. สืบค้นเมื่อ 2014-11-17.
• "FORTRAN Coding Form" (PDF). IBM. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 8 June 2015. สืบค้นเมื่อ 2014-11-17.
• IBM System/360 and System/370 Fortran IV Language (PDF). IBM. May 1974. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 6 April 2011. สืบค้นเมื่อ 2014-11-17.
• Goerz, Michael (2014). "Modern Fortran Reference Card" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2014-12-14.

หนังสือ

• Adams, Jeanne C.; Brainerd, Walter S.; Hendrickson, Richard A.; Maine, Richard E.; Martin, Jeanne T.; Smith, Brian T. (2009). The Fortran 2003 Handbook (1st ed.). Springer. ISBN 978-1-84628-378-9.
• Akin, J. E. (2003). Object-oriented programming via Fortran 90/95. Cambridge, New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52408-7. OCLC 49906306.
• Arjen, Markus (2012), "Modern Fortran in Practice", Cambridge Univ. Press, ISBN 978-1-13908479-6.
• Brainerd, W.S.; Goldberg, C.H.; Adams, J.C. (1996). Programmer's Guide to Fortran 90 (3rd ed.). Springer. ISBN 978-0-387-94570-5.
• Brainerd, Walter (2015). Guide to Fortran 2008 programming. London: Springer. ISBN 978-1-4471-6758-7. OCLC 920530344.
• Chapman, Stephen J. (2018). Fortran for Scientists and Engineers (Fourth ed.). New York: McGraw-Hill Education. pp. xxiv + 1024. ISBN 978-0-07-338589-1.
• Chivers, Ian; Sleightholme, Jane (2018). Introduction to Programming with Fortran (4th ed.). Springer. ISBN 978-3-319-75501-4.
• Clerman, Norman (2012). Modern Fortran : style and usage. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-51453-8. OCLC 776162717.
• Curcic, Milan (2020). Modern Fortran: building efficient parallel applications. Shelter Island, NY: Manning Publications Company. ISBN 978-1-61729-528-7. OCLC 1256806439.
• Ellis, T. M. R.; Phillips, Ivor R.; Lahey, Thomas M. (1994). Fortran 90 Programming (1st ed.). Addison Wesley. ISBN 978-0-201-54446-6.
• Etter, D. M. (1990). Structured FORTRAN 77 for Engineers and Scientists (3rd ed.). The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. ISBN 978-0-8053-0051-2.
• Kerrigan, J. F. (1993). Migrating to Fortran 90 (1st ed.). O'Reilly & Associates, Inc. ISBN 1-56592-049-X.
• Kupferschmid, Michael (2002). Classical Fortran: Programming for Engineering and Scientific Applications. Marcel Dekker (CRC Press). ISBN 978-0-8247-0802-3.
• Lorenzo, Mark Jones (2019). Abstracting Away the Machine: The History of the FORTRAN Programming Language (FORmula TRANslation). Independently published. ISBN 978-1082395949.
• Loukides, Mike (1990). Unix for FORTRAN Programmers. Sebastopol, CA 95472: O'Reilly & Associates, Inc. ISBN 0-937175-51-X.{{cite book}}: CS1 maint: location (ลิงก์)
• McCracken, Daniel D. (1961). A Guide to FORTRAN Programming. New York: Wiley. LCCN 61016618.
• Metcalf, Michael; Reid, John; Cohen, Malcolm (2018). Modern Fortran explained : incorporating Fortran 2018. Oxford England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-881188-6. OCLC 1039633256.
• Nyhoff, Larry; Sanford Leestma (1995). FORTRAN 77 for Engineers and Scientists with an Introduction to Fortran 90 (4th ed.). Prentice Hall. ISBN 978-0-13-363003-9.
• Page, Clive G. (1988). Professional Programmer's Guide to Fortran77 (7 June 2005 ed.). London: Pitman. ISBN 978-0-273-02856-7. สืบค้นเมื่อ 4 May 2010.
• Press, William H. (1996). Numerical Recipes in Fortran 90: The Art of Parallel Scientific Computing. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-57439-6. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-06-27. สืบค้นเมื่อ 2022-07-24.
• Ruetsch, Gregory; Fatica, Massimiliano (2013). CUDA Fortran for Scientists and Engineers (1st ed.). Elsevier. p. 338. ISBN 9780124169708.
• Sleighthome, Jane; Chivers, Ian David (1990). Interactive Fortran 77: A Hands-On Approach. Computers and their applications (2nd ed.). Chichester: E. Horwood. ISBN 978-0-13-466764-5. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 March 2014. สืบค้นเมื่อ 12 March 2014.

บทความ

• Allen, F.E. (September 1981). "A History of Language Processor Technology in IBM". IBM Journal of Research and Development. 25 (5): 535–548. doi:10.1147/rd.255.0535. S2CID 14149353.
• J. W. Backus; R. J. Beeber; S. Best; R. Goldberg; L. M. Haibt; H. L. Herrick; R. A. Nelson; D. Sayre; P. B. Sheridan; H. Stern; L. Ziller; R. A. Hughes; R. Nutt (February 1957). The FORTRAN Automatic Coding System (PDF). Western Joint Computer Conference. pp. 188–198. doi:10.1145/1455567.1455599.
• Chivers, Ian D.; Sleightholme, Jane (2013). "Compiler support for the Fortran 2003 & 2008 standards". ACM SIGPLAN Fortran Forum. 28 (1): 26–28. doi:10.1145/1520752.1520755. ISSN 1061-7264. S2CID 26200779. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-05-16.
• Metcalf, Michael (2011). "The Seven Ages of Fortran". Journal of Computer Science & Technology. 11 (1): 1–8.
• Pigott, Diarmuid (2006). "FORTRAN – Backus et al high-level compiler (Computer Language)". The Encyclopedia of Computer Languages. Murdoch University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 October 2009. สืบค้นเมื่อ 5 May 2010.
• Roberts, Mark L.; Griffiths, Peter D. (1985). "Design Considerations for IBM Personal Computer Professional FORTRAN, an Optimizing Compiler" (PDF). IBM Systems Journal. 24 (1): 49–60. doi:10.1147/sj.241.0049.

แหล่งข้อมูลอื่น

• ISO/IEC JTC1/SC22/WG5—the official home of Fortran standards
• Fortran Standards Documents—GFortran standards
• fortran-lang.org (2020).
• History of FORTRAN and Fortran II—Computer History Museum
• Valmer Norrod, et al.: A self-study course in FORTRAN programing—Volume I—textbook, Computer Science Corporation El Segundo, California (April 1970). NASA (N70-25287).
• Valmer Norrod, Sheldom Blecher, and Martha Horton: A self-study course in FORTRAN programing—Volume II—workbook, NASA CR-1478 (April 1970), NASA (N70-25288).
• An introduction to the Fortran programming language, by Reinhold Bader, Nisarg Patel, Leibniz Supercomputing Centre.