เป็ดง่อย

เป็ดง่อย (อังกฤษ: lame duck) หมายถึง บุคคลที่ได้รับเลือกตั้งให้ดำรงตำแหน่งใด ๆ และกำลังจะหมดวาระดำรงตำแหน่งนั้นแล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง มีผู้ได้รับเลือกตั้งจ่อเข้ารับตำแหน่งแทนอยู่แล้ว อย่างไรก็ดี คำนี้อาจใช้ได้แก่ผู้ดำรงตำแหน่งที่มิได้มาจากการเลือกตั้งด้วยก็ได้ ที่ว่า "ง่อย" นั้นหมายความว่า พอใกล้จะหมดหน้าที่บุคคลเช่นว่าก็มักเกิดความรู้สึกเบื่อหน่าย เกียจคร้าน อยากออกไปเร็ว ๆ หรือไว้ค่อยให้คนใหม่รับไปทำต่อ เป็นต้น ก็จะปฏิบัติหน้าที่ด้วยความเฉื่อยชาหรือปล่อยละไปเลยก็มี เปรียบเหมือนเป็น "ง่อย" กะทันหัน อาการเช่นนี้จะเกิดขึ้นได้หากบุคคลดังกล่าวจะไม่กลับมาดำรงตำแหน่งนั้นอีกวาระหนึ่งต่อเนื่องกับวาระก่อนหน้า จำต้องดำรงตำแหน่งนั้นต่อไปจนกว่าจะหมดวาระแต่ตำแหน่งนั้นจะไม่มีอีกแล้วเมื่อเขาหมดวาระลง ไม่มีการต่อวาระให้บุคคลนั้น หรือแพ้การเลือกตั้งครั้งใหม่สำหรับตำแหน่งที่ตนยังดำรงอยู่ในขณะนั้น เป็นต้น

บุคคลที่ได้รับการขนานนามว่าเป็น "เป็ดง่อย" มักมีอำนาจหรืออิทธิพลน้อย และคนอื่น ๆ ก็ไม่ใคร่จะคบค้าสมาคมด้วย แต่น่าแปลกที่ว่า "เป็ดง่อย" นี้มักจะได้อยู่ในตำแหน่งที่ไม่ต้องเผชิญผลกระทบจากกระทำของตนมากนัก ซึ่งส่งผลให้บรรดาเป็ดง่อยมีอิสระในการตัดสินใจหรือบริหารอำนาจในกิจการไม่สลักสำคัญ เช่น การออกคำสั่งในวินาทีสุดท้ายของประธานาธิบดีแห่งสหรัฐอเมริกา

คำนี้มิได้หมายความว่า ผู้ดำรงตำแหน่งใด ๆ เกิดอาการเหมือน "เป็นง่อย" โดยสาเหตุทั่ว ๆ ไป อย่างที่ใช้กันผิดในสื่อมวลชนของไทย เป็นต้นว่า "...รัฐบาลอยู่ในสภาพเป็ดง่อยบริหารประเทศไม่ได้ แม้แต่ทำเนียบก็ยังเข้าไม่ได้ [เพราะไม่สามารถดำเนินการใด ๆ ได้อีกอันเนื่องมาจากวิกฤติการณ์ทางการเมืองในขณะนั้น]..." เพราะหมายความถึงสาเหตุและสภาพเฉพาะเจาะจงดังข้างต้น

ที่มาของคำ

ที่มาของคำ "เป็ดง่อย" นี้ยังไม่แน่ชัดทีเดียว และคงถกเถียงกันอยู่ อย่างไรก็ดี ว่ากันตามต้นตอของคำนี้แล้ว หมายถึง เป็ดตัวที่แตกฝูงหรือตามฝูงไม่ทัน ทำให้ตกเป็นเป้าหมายของผู้ต้องการล่ามันเป็นภักษาหาร

บ้างก็ว่าคำนี้เกิดขึ้นในสมัยนายเจมส์ บูคานัน (James Buchanan) เป็นประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา โดยนายเจมส์เกิดปฏิบัติหน้าที่ด้วยความเฉื่อยชาไม่กระปรี้กระเปร่าในช่วงสุดท้ายก่อนจะหมดวาระดำรงตำแหน่งลง ไม่แยแสกระทั่งการประกาศแยกตัวจากอเมริกาของบรรดารัฐทางใต้ และบ้างก็ว่าเกิดในสมัยนายโกรเวอร์ คลิฟแลนด์ (Grover Cleveland) เป็นประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา

นอกจากนี้ ยังมีคนเชื่อกันว่า คำ "เป็ดง่อย" นี้เกิดขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 23 ณ ตลาดหลักทรัพย์กรุงลอนดอน โดยหมายถึงนายหน้าที่ทำทีเป็นเหมือนคนง่อยเพื่ออ้อยอิ่งไม่ยอมชำระหนี้ของตนเอง

อย่างไรก็ดี คำ "เป็ดง่อย" นี้ได้รับการกล่าวถึงครั้งแรกในจดหมายของเอิร์ลโฮเรซ วาลโพล (Horace Walpole) นักประวัติศาสตร์ชาวอังกฤษ ที่มีไปถึงเซอร์โฮเรซ แมนน์ (Horace Mann) ใน พ.ศ. 2304 ความว่า "ท่านทราบหรือไม่ว่า วัวกระทิง หมีป่า และเป็ดง่อย คือสิ่งไร"