เท็มมงกาตะ
เท็มมงกาตะ (ญี่ปุ่น: 天文方; โรมาจิ: tenmonkata) เป็นสถาบันวิจัยเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของท้องฟ้าและปฏิทินที่จัดตั้งขึ้นโดยรัฐบาลเอโดะ มีหน้าที่หลักในการจัดทำปฏิทิน
ภาพรวม
แก้เดิมทีงานจัดทำปฏิทินเป็นหน้าที่ของอมเมียวเรียวของทางราชสำนัก รับผิดชอบโดยตระกูลสึจิมิกาโดะ แต่ในปี 1684 ชิบูกาวะ ชุงไก ได้จัดทำปฏิทินโจเกียวขึ้นมาเพื่อใช้แทนปฏิทินเซวียนหมิงที่สืบทอดมาจากทางจีน ในโอกาสนี้รัฐบาลโชกุนจึงได้สั่งให้จัดตั้งเท็มมงกาตะขึ้นมา และให้ชุงไกรับตำแหน่งผู้นำเท็มมงกาตะในปี 1685 ตั้งแต่นั้นมา งานรวบรวมปฏิทินก็ยกให้เป็นหน้าที่ของเท็มมงกาตะภายใต้รัฐบาลโชกุน
ตำแหน่งผู้นำเท็มมงกาตะนั้นเริ่มแรกสืบทอดทางสายเลือดโดยตระกูลชิบูกาวะ แต่หลังจากนั้นก็ได้เปลี่ยนถ่ายให้ตระกูลอิไก, นิชิกาวะ, ยามาจิ, โยชิดะ, โอกูมูระ, ทากาฮาชิ และ อาดาจิ ตามลำดับ จนกระทั่งสิ้นสุดยุคเอโดะ
ในปี ค.ศ. 1811 ตามคำแนะนำของทากาฮาชิ คาเงยาสึ ได้มีการจัดตั้งบันโชวาเงโงโย (蛮書和解御用) ขึ้นเป็นสำนักงานภายนอก ซึ่งดำเนินต่อไปจนกระทั่งมีการจัดตั้งบันโชชิราเบโชะ (蕃書調所) ขึ้นในปี 1858 ในช่วงปลายยุคเอโดะนั้นนอกจากการรวบรวมปฏิทินแล้ว ยังรับผิดชอบด้าน ดาราศาสตร์ การสำรวจ ภูมิศาสตร์ และการแปลหนังสือต่างประเทศอีกด้วย และกลายมาเป็นส่วนหนึ่งในการก่อตั้งมหาวิทยาลัยโตเกียว
ตระกูลที่สืบทอดตำแหน่งเทมมงกาตะ
แก้- ตระกูลชิบูกาวะ (渋川家)
- ตระกูลอิไก (猪飼家)
- ตระกูลนิชิกาวะ (西川家)
- ตระกูลยามาจิ (山路家)
- ตระกูลโยชิดะ (吉田家)
- ตระกูลโอกูมูระ (奥村家)
- ตระกูลทากาฮาชิ (高橋家)
- ตระกูลอาดาจิ (足立家)
อุปกรณ์สังเกตการณ์ดาราศาสตร์
แก้
หอดูดาว ซึ่งในสมัยนั้นเรียกว่า "ชิเต็นได" (司天台) ได้ก่อตั้งขึ้นที่ย่านอูชิโงเมะ (ปัจจุบันอยู่ในเขตชินจูกุ) ในปี 1685 ซึ่งเป็นปีหลังจากที่ชุงไกได้รับแต่งตั้งให้เป็นเท็มมงกาตะ และได้ย้ายไปที่ย่านฮนโจะ (ปัจจุบันอยู่ในเขตเมงูโระ) ใน ปี 1689 และย้ายไปที่คันดะซากุมะโจว (ปัจจุบันคือเขตชิโยดะ) ในปี 1701 และได้ย้ายไปที่อาซากูซะในปี 1782 แล้วใช้ชื่อว่า"หอดูดาวอาซากุสะ" (浅草天文台) หรือเรียกว่า "ฮันเรกิโจะ" (頒暦所, สำนักงานปฏิทิน) ทากาฮาชิ โยชิโตกิ และ ฮาซามะ ชิเงโตมิได้มีส่วนร่วมในการแก้ไขปฏิทินในช่วงสมัยที่อยู่ที่หอดูดาวอาซากุสะ อิโน ทาดาตากะยังได้ร่ำเรียนดาราศาสตร์จากโยชิโตกิที่นี่ด้วย หลังจากนั้น ในปี 1842 พวกชิบูกาวะ คาเงสุเกะยังได้สร้างหอดูดาวอีกแห่งที่ย่านคุดันซากะ และได้ทำการสังเกตการณ์ทางดาราศาสตร์ที่นี่ แต่ในปี 1869 ทั้งหอดูดาวอาซากุสะและเท็มมงกาตะก็ได้ถูกยกเลิกไป
หลังจากยกเลิกเท็มมงกาตะ
แก้หลังจากการฟื้นฟูการปกครองของจักรวรรดิหลังยุทธการโทบะ–ฟูชิมิ ฮารุโอะ สึจิมิกาโดะ ได้ร้องขอต่อทางราชสำนักให้คืนอำนาจในการคำนวณปฏิทิน และการแจกจ่ายปฏิทินให้กับตระกูลสึจิมิกาโดะ