เฉลว

เฉลว หรือ ฉลิว ภาษาถิ่นพายัพว่า ตาเหลว หรือ ตาแหลว และภาษาถิ่นใต้ว่า กะหลิว เป็นเครื่องหมายทำด้วยเส้นตอกไม้ไผ่หรือหวายเส้น หักขัดกันเป็นมุม ตั้งแต่สามมุมขึ้นไป โบราณใช้เฉลวในงานต่าง ๆ ดังนี้

1. ใช้แสดงบอกสัญลักษณ์ว่าเป็นร้านขายของ
2. ใช้แสดงบอกสัญลักษณ์ว่าเป็นที่ตั้งด่านเก็บภาษี
3. ใช้บอกอาณาเขตการจับจองที่นาโดยการปักเฉลวไว้ที่สี่มุมของที่ที่ตนเป็นเจ้าของ
4. ปักไว้ที่ที่แสดงว่าเป็นบริเวณที่หวงห้ามต่าง ๆ หรือบอกเตือนให้ระวังอันตราย
5. ใช้ในการแพทย์แผนโบราณ ว่ากันว่าหม้อที่บรรจุยาถ้าไม่ลงคาถามีเฉลวปักกันไว้ เมื่อผ่านบ้านหมออื่นหรือคนหรือสิ่งใดที่ถือ อาจทำให้เครื่องยาที่มีอยู่ในนั้นเสื่อมคุณภาพหายความศักดิ์สิทธิ์ หรือกันไม่ให้ใครเติมอะไรลงไปหรือกันอะไรที่จะไปทำลายยาให้เสียไป ดังนี้จึงต้องปักเฉลวไว้ เวลาคลอดลูกอยู่ไฟโบราณก็มีการปักเฉลวด้วย นอกจากปักเฉลวแล้วยังมีการเสกคาถาอาคมลงยันต์บนเฉลวที่ใช้ปักหม้อยาด้วย ซึ่งคาถาจะแตกต่างไปตามแฉกของเฉลวดังนี้

เฉลว

• เฉลว 3 แฉก ลงอักขระ มะ อะ อุ หมายถึงขอให้อำนาจพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายจงประสาทพรให้หายป่วย ซึ่งเดิมเป็นความเชื่อของศาสนาพราหมณ์
• เฉลว 5 แฉก ลงอักขระพระเจ้า 5 พระองค์คือ นะโมพุทธายะ
• เฉลว 8 แฉก ลงอัขระ อิติปิโสแปดทิศทาง

โดยที่เฉลวเป็นเครื่องหมายถึงยันต์หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ที่เกี่ยวข้องกับยา เภสัชกรรมสมาคมแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ จึงได้นำมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในการทำสัญลักษณ์ของหน่วยงานและสัญลักษณ์ของวิชาชีพเภสัชกรรมอีกด้วย

ในวัฒนธรรมล้านนาจะเรียกเฉลวว่า ตาแหลว มาจาก นกแหลว ซึ่งเป็นนกขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง เปรียบตาแหลวเป็นตาของเหยี่ยวคอยจ้องมองสิ่งเลวร้าย มักเอาไว้กันภูตผีปีศาจ ดังเช่น ชาวลัวะนำตาแหลวไปติดที่ประตูบ้าน ส่วนชาวอาข่าจะติดตาแหลวไว้ประตูของหมู่บ้านเพื่อแยกโลกมนุษย์กับโลกวิญญาณออกจากกัน

ในกฎหมายตราสามดวง บทอัยการลักษณะผัวเมีย กล่าวโทษหญิงมีชู้ว่า "ส่วนหญิงอันร้าย ให้เอาเฉลวปะหน้า ทัดดอกชบาแดงทั้งสองหู ร้อยดอกชบาแดงเป็นมาลัยใส่ศีรษะหรือคอ แล้วให้เอาหญิงนั้นเข้าเทียมแอกข้างหนึ่ง ชายชู้เทียมแอกข้างหนึ่ง ประจานด้วยไถ 3 วัน"

ในบันเทิงคดี

นางกาไวย ตัวละครนางหนึ่งในเรื่อง พระวรวงศ์ ถูกทำโทษด้วยเอาเฉลวปะหน้า ทัดและสวมมาลัยดอกชบา แล้วเทียมแอกประจานด้วยไถ ก่อนถูกฝังทั้งเป็นโผล่ดินเพียงคอและถูกไถไถคอจนถึงแก่ความตาย

อ้างอิง

• รายการพินิจนคร ตอน สี่แพร่งแห่งคลองด่าน ตำนานด่านขนอน เส้นทางสัญจรสู่ความเจริญ : 10 มกราคม พ.ศ. 2553 ทางทีวีไทย
• [https://web.archive.org/web/20080619152613/http://rirs3.royin.go.th/new-search/meaning-search-7.asp เก็บถาวร 2008-06-19 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ความหมายของคำว่า เฉลว จากเว็บไซต์พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542]