วัดหลวง (จังหวัดแม่ฮ่องสอน)

สำหรับวัดหลวงแห่งอื่น ดูที่ วัดหลวง (แก้ความกำกวม)

วัดหลวง เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลเวียงใต้ อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่ดินตั้งวัดมีเนื้อที่ 7 ไร่ 3 งาน 59 ตารางวา

วัดหลวง
ที่ตั้ง	ตำบลเวียงใต้ อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
พระพุทธรูปสำคัญ	พระเจ้าเพชรและพระพาราละอ่อง
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดหลวงสร้างเมื่อ พ.ศ. 2346 เดิมเป็นวัดร้างมาก่อน มีพระพุทธรูปใหญ่ก่อด้วยอิฐถือปูนได้ทรุดโทรมไป ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2442 พระยาดำรงพ่อเมืองปายได้ถึงแก่พิราลัยไป บุตรของพระยาดำรง คือ พระยาราช มาปกครองแทน แล้วได้นำราษฎรในอำเภอปายสร้างเจดีย์วัดหลวงก่อน สร้างครอบองค์พระพุทธรูป ใช้เวลา 3 ปี จึงแล้วเสร็จ พระยาราชเสมาใส่ยอดเมื่อ พ.ศ. 2444 โดยมีพระออเป็นเจ้าอาวาสและเป็นทั้งเจ้าคณะอำเภอปกครองคณะสงฆ์ ในสมัยนี้วัดเจริญรุ่งเรืองมาก ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2450 ต่อมาพระออได้ถึงแก่มรณะภาพไป มีพระหลู่หรือพระเชียงตองเป็นเจ้าอาวาสแทน ต่อมาไม่นานพระเชียงตองกลับไปเมืองพม่า มีพระเกหล่ามาอยู่แทนชั่วคราว ต่อมาคณะศรัทธาไปนิมนต์พระภิกษุโยงจากวัดทุ่งโป่งมาเป็นเจ้าอาวาสแทน ต่อมา พ.ศ. 2496 พระครูอนุศิษย์ศาสนการได้มรณะภาพไป พระครูโสภณสวัสดิการ เจ้าอาวาสวัดโป่งเวียงเหนือได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นเจ้าคณะอำเภอปาย แทนพระครูอนุศิษย์ศาสนการ วัดได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2494

เจดีย์มีศิลปกรรมแบบไทใหญ่ที่ถือเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของเมืองปาย นอกจากนี้ยังมีพระพุทธรูปเก่าแก่ 2 องค์ คือ พระเจ้าเพชรและพระพาราละอ่อง