ละติจูด

วิสดารันดร หรือ ละติจูด (อังกฤษ: latitude) ในภาษาไทยดั้งเดิมเรียกว่า เส้นรุ้ง คือเส้นบอกพิกัดทางภูมิศาสตร์ที่สำคัญ ละติจูดเป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญของพิกัดทางภูมิศาสตร์ที่ใช้ในการระบุตำแหน่งบนพื้นผิวโลก ละติจูดมีลักษณะเป็นเส้นแนวนอนที่ขนานกับเส้นศูนย์สูตร ซึ่งเป็นเส้นแบ่งโลกออกเป็นสองซีก คือ ซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้ ค่าของละติจูดวัดเป็นองศา โดยเริ่มต้นจากเส้นศูนย์สูตรที่ 0 องศา และเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ไปจนถึง 90 องศาที่ขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้ เส้นละติจูดช่วยให้เราสามารถระบุตำแหน่งในแนวเหนือ-ใต้ได้อย่างชัดเจน ตัวอย่างเส้นละติจูดที่สำคัญ ได้แก่ เส้นศูนย์สูตร ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของการวัดค่าละติจูด เส้นเขตร้อนเหนือ (Tropic of Cancer) และเส้นเขตร้อนใต้ (Tropic of Capricorn) ซึ่งอยู่ที่ละติจูดประมาณ 23.5 องศาเหนือและใต้ตามลำดับ รวมถึงเส้นอาร์กติกเซอร์เคิลและเส้นแอนตาร์กติกเซอร์เคิลที่ระบุขอบเขตพื้นที่ขั้วโลก ละติจูดไม่ได้เป็นเพียงแค่ตัวเลขบนแผนที่เท่านั้น แต่ยังเกี่ยวข้องกับลักษณะภูมิอากาศอีกด้วย ตัวอย่างเช่น พื้นที่ใกล้เส้นศูนย์สูตรจะมีอากาศร้อนชื้นตลอดปี ในขณะที่พื้นที่ใกล้ขั้วโลกจะมีอากาศหนาวเย็น ละติจูดจึงมีบทบาทสำคัญในการศึกษาธรรมชาติและสภาพแวดล้อมของโลกเมื่อใช้ละติจูดร่วมกับเส้นลองจิจูด ซึ่งเป็นเส้นที่วัดแนวตะวันออก-ตะวันตก

   คำว่า ละติจูด มีรากศัพท์มาจากภาษาละตินคำว่า "latitudo" ซึ่งหมายถึง "ความกว้าง" (breadth, width) โดยคำนี้ประกอบด้วยคำสองส่วนคือ

"latus" แปลว่า "กว้าง" ส่วนลงท้าย "-tudo" เป็นคำปัจจัยที่ใช้สร้างคำนามในภาษาละติน

   ในภาษาอังกฤษ คำว่า Latitude ถูกใช้เพื่ออธิบายเส้นที่วัดความกว้างหรือระยะห่างในแนวนอนของตำแหน่งบนพื้นโลกจากเส้นศูนย์สูตร การยืมคำนี้เข้าสู่ภาษาไทยเป็น "ละติจูด" ทำให้คำนี้ยังคงความหมายที่สื่อถึงการวัดในลักษณะดังกล่าว

ดูเพิ่ม

• วงกลมละติจูด