ภาษาโคแมนชี
โคแมนชี (อังกฤษ: Comanche; ชื่อเรียกตนเอง Nʉmʉ Tekwapʉ̲) เป็นภาษายูต-แอซเท็กที่พูดโดยชาวโคแมนชีซึ่งแยกจากชาวโชโชนีหลังฝ่ายโคแมนชีได้รับม้าเมื่อประมาณ ค.ศ. 1705 ดังนั้นภาษาโคแมนชีกับภาษาโชโชนีจึงค่อนข้างคล้ายกัน แต่การเปลี่ยนแปลงเสียงพยัญชนะบางส่วนในภาษาโคแมนชีทำให้เกิดอุปสรรคในการเข้าใจซึ่งกันและกัน[2][3]
| ภาษาโคแมนชี | |
|---|---|
| Nʉmʉ Tekwapʉ̲ | |
| ออกเสียง | [ˈnɨmɨ ˈtekʷapɨ̥] |
| ประเทศที่มีการพูด | สหรัฐ |
| ภูมิภาค | รัฐโอคลาโฮมา (อดีตอยู่ในรัฐเท็กซัส, รัฐนิวเม็กซิโก, รัฐแคนซัส, รัฐโคโลราโด, รัฐโอคลาโฮมา) |
| ชาติพันธุ์ | ชาวโคแมนชี |
| จำนวนผู้พูด | <9 คน (2022)[1] |
| ตระกูลภาษา | ยูต-แอซเท็ก
|
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-3 | com |
| Linguasphere | 65-AAB-bh |
 บริเวณที่เคยมีผู้พูดภาษาโคแมนชี | |
 แผนที่ชุดภาษาใกล้สูญของโลกของยูเนสโกจัดให้ภาษาโคแมนชีเป็ยภาษาใกล้สูญขั้นรุนแรง | |
ชื่อ โคแมนชี มาจากศัพท์ภาษาย่อยยูตว่า kɨmantsi ซึ่งแปลว่า 'ศัตรู, คนแปลกหน้า'[4] ชื่อภาษาในภาษาของพวกเขาคือ nʉmʉ tekwapʉ ซึ่งแปลว่า 'ภาษาของประชาชน'[5]
การใช้งานและความพยายามในการฟื้นฟู แก้
แม้ว่าขณะนี้กำลังพยายามทำให้ภาษานี้อยู่รอด แต่ผู้พูดภาษาส่วนใหญ่มีอายุมากแล้ว ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 เด็กชาวโคแมนชีถูกนำไปยังโรงเรียนประจำ โดยไม่ได้รับการส่งเสริมให้พูดในภาษาแม่ และบางกรณีถึงขั้นถูกลงโทษอย่างรุนแรง เด็กรุ่นที่สองจึงเติบโตด้วยการพูดภาษาอังกฤษเนื่องจากความเชื่อที่ว่าพวกเขาจะมีชีวิตที่ดีกว่าโดยที่ไม่รู้ภาษาโคแมนชี
ภาษาโคแมนชีมีชื่อเสียงในช่วงหนึ่งในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง กองทัพสหรัฐฝึกฝนชาย 17 คนซึ่งได้รับการเรียกขานเป็นผู้สื่อสารรหัสลับโคแมนชี พวกเขามีหน้าที่ส่งข้อความที่มีข้อมูลละเอียดอ่อนเป็นภาษาโคแมนชีเพื่อไม่ให้ศัตรูถอดรหัสได้
ณ เดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2013 เดอะบอสตันโกลบรายงานว่ามีผู้พูดภาษาแม่เกือบ 25-30 คน[6] คณะกรรมการอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมโคแมนชีเสนอพจนานุกรมและสื่อการเรียนรู้ภาษานี้[7] หลักสูตรภาษาโคแมนชีมีอยู่ที่วิทยาลัยชาติโคแมนชีที่ปัจจุบันปิดตัวลงแล้ว[8][9] ก่อนหน้านี้ วิทยาลัยได้ดำเนินโครงการบันทึกภาษา เนื่องจากภาษานี้ "ส่วนใหญ่เป็นภาษาพูด" และเน้นการสอนสำหรับสมาชิกชนเผ่า[10]
ณ ค.ศ. 2022 มีผู้พูดภาษาโคแมนชีเป็นภาษาแม่อย่างชำนาญน้อยกว่า 9 คน ผู้พูดวัยชราหลายคนประสบกับความชรา ปัญหาสุขภาพ หรือการระบาดทั่วของโควิด-19[1]
อ้างอิง แก้
- ↑ 1.0 1.1 Reddin, Gary (2022-08-18). "Comanche language 'critically endangered'". The Duncan Banner. สืบค้นเมื่อ 2023-05-11.
- ↑ McLaughlin, John (1992). "A Counter-Intuitive Solution in Central Numic Phonology". International Journal of American Linguistics. 58 (2): 158–181. doi:10.1086/ijal.58.2.3519754. JSTOR 3519754. S2CID 148250257.
- ↑ McLaughlin, John E. (2000). "Language Boundaries and Phonological Borrowing in the Central Numic Languages". ใน Casad, Gene; Willett, Thomas (บ.ก.). Uto-Aztecan: Structural, Temporal, and Geographical Perspectives. Salt Lake City: University of Utah Press. pp. 293–304. ISBN 970-689-030-0.
- ↑ Edward Sapir. 1931. Southern Paiute Dictionary. Reprinted in 1992 in: The Collected Works of Edward Sapir, X, Southern Paiute and Ute Linguistics and Ethnography. Ed. William Bright. Berlin: Mouton deGruyter.
- ↑ Lila Wistrand Robinson & James Armagost. 1990. Comanche Dictionary and Grammar. Summer Institute of Linguistics and The University of Texas at Arlington Publications in Linguistics Publication 92. Dallas, Texas: The Summer Institute of Linguistics and The University of Texas at Arlington.
- ↑ Peterson, Britt (2013-07-06). "In The Lone Ranger, is Tonto really speaking Comanche?". The Boston Globe. สืบค้นเมื่อ 2013-07-11.
- ↑ "Comanche Language & Cultural Preservation Committee". สืบค้นเมื่อ 2013-07-11.
- ↑ "Academic services - Native Languages". Comanche Nation College. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-10-27. สืบค้นเมื่อ 2013-07-11.
- ↑ "Comanche Nation College". Comanche Nation College (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2022-04-29.
- ↑ Mangan, Katherine (June 9, 2013). "Comanche Nation College Tries to Rescue a Lost Tribal Language - Diversity in Academe". The Chronicle of Higher Education. สืบค้นเมื่อ 2013-07-11.
บรรณานุกรม แก้
- Ager, Simon. Comanche (nʉmʉ tekwapʉ). Omniglot, 1998-2013.
- Anderton, Alice. (1997). Kaawosa plays a trick on a soldier: A Comanche coyote story. In Jane Hill, P.J. Mistry, & Lyle Campbell (Eds.), The life of language: Papers in linguistics in honor of William Bright (pp. 243–255). Trends in linguistics: Studies and monographs (No. 108). Berlin: Mouton de Gruyter.
- Armagost, James (1982). "Comanche deictic roots in narrative texts". Kansas Working Papers in Linguistics. 7: 5–14.
- Armagost, James (1982). "The temporal relationship between telling and happening in Comanche narrative". Anthropological Linguistics. 24: 193–200.
- Armagost, James (1983). "Comanche narrative: Some general remarks and a selected text". Kansas Working Papers in Linguistics. 8 (2): 1–30.
- Armagost, James (1985). "On predicting voiceless vowels in Comanche". Kansas Working Papers in Linguistics. 10 (2): 1–15.
- Armagost, James (1985). "Comanche ma-: Undistinguished deictic, narrative obviative". International Journal of American Linguistics. 51 (3): 302–310. doi:10.1086/465874. JSTOR 1265433. S2CID 144736982.
- Armagost, James (1986). "Three exceptions to vowel devoicing in Comanche". Anthropological Linguistics. 28: 3.
- Armagost, James (1990). "Interpreting St. Clair's Comanche texts: Objective case marking and the 'same subject' dependent clauses". Kansas Working Papers in Linguistics. 15 (2): 1–17.
- Canonge, Elliott D. (1957). "Voiceless vowels in Comanche". International Journal of American Linguistics. 23 (2): 63–67. doi:10.1086/464394. JSTOR 1264055. S2CID 144747035.
- Canonge, Elliott D. (1958). Comanche texts. Summer Institute of Linguistics publications in linguistics and related fields (No. 1). Norman, OK: Summer Institute of Linguistics of the University of Oklahoma.
- Casagrande, Joseph (1948). "Comanche baby language". International Journal of American Linguistics. 14 (1): 11–14. doi:10.1086/463971. JSTOR 1263088. S2CID 143553242.
- Casagrande, Joseph B. (1954). "Comanche linguistic acculturation: I". International Journal of American Linguistics. 20 (2): 140–151. doi:10.1086/464267. JSTOR 1263388. S2CID 224809321.
- Casagrande, Joseph B. (1954). "Comanche linguistic acculturation: II". International Journal of American Linguistics. 20 (3): 217–237. doi:10.1086/464281. JSTOR 1263347. S2CID 224806964.
- Casagrande, Joseph B. (1955). "Comanche linguistic acculturation: III". International Journal of American Linguistics. 21 (1): 8–25. doi:10.1086/464304. JSTOR 1263210. S2CID 143518736.
- Charney, Jean Ormsbee, 1993. A Grammar of Comanche. London/Lincoln: University of Nebraska Press.
- The Comanche Language and Cultural Preservation Committee, October 22, 2005.
- Hamp, Eric. (1958). "Prosodic notes: On Comanche voiceless vowels". International Journal of American Linguistics. 24 (4): 321–322. doi:10.1086/464481. JSTOR 1263980. S2CID 224807598.
- Osborn, Henry; Smalley, William (1949). "Formulae for Comanche stem and word formation". International Journal of American Linguistics. 15 (2): 93–99. doi:10.1086/464027. S2CID 144145575.
- Rejón, Manuel García. (1864; reprint 1995). Comanche vocabulary (trilingual ed.). Gelo, Daniel J. (Ed.). Texas archaeology and ethnohistory series. Austin: University of Texas Press.
- Robinson, Lila Wistrand; Armagost, James (1990). Comanche dictionary and grammar. publications in linguistics (No. 92). Dallas, Texas: The Summer Institute of Linguistics and The University of Texas at Arlington.
- Smalley, William (1953). "Phonemic rhythm in Comanche". International Journal of American Linguistics. 19 (4): 297–301. doi:10.1086/464236. S2CID 143160101.
- Troike, Rudolph C. (1956). "Comanche linguistic acculturation: A critique". International Journal of American Linguistics. 22 (3): 213–215. doi:10.1086/464370. S2CID 145069725.
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
- Comanche Dictionary , 2020, Comanche Nation Language Department, Comanche Nation of Oklahoma; searchable in both Comanche and English languages
- Linguist List map of Comanche
- Comanche Language and Cultural Preservation Committee (Nʉmʉ Tekwapʉha Nomneekatʉ)
- Comanche alphabet at Omniglot.com
- Comanche
- Exploration of the Red River of Louisiana, in the year 1852 / by Randolph B. Marcy ; assisted by George B. McClellan. hosted by the Portal to Texas History. See charts in the back of the book that compare the English, Comanche, and Wichita languages.
- Mangan, Katherine (June 9, 2013). "Comanche Nation College Tries to Rescue a Lost Tribal Language - Diversity in Academe". The Chronicle of Higher Education.