มูลค่าส่วนเกิน

มูลค่าส่วนเกิน (อังกฤษ: Surplus value) เป็นแนวคิดหลักในบทวิจารณ์เศรษฐศาสตร์การเมืองของคาร์ล มากซ์ ในหนังสือของเขาเขียนคำนี้เป็นภาษาเยอรมันว่า แมร์แวร์ท (เยอรมัน: Mehrwert) ซึ่งแปลได้อย่างง่ายว่า "มูลค่าเพิ่ม" แม้ว่ามูลค่าเพิ่มจะมีนิยามของตัวมันเองหมายถึงมวลของรายได้ค่าแรงรวมกับรายได้กำไรรวม แต่มากซ์ได้ใช้คำนี้ในทางที่ต่างไป เนื่องจาก แมร์แวร์ท ในแนวทางของมากซ์หมายถึงผลกำไรหรือผลตอบแทนจากการผลิตที่ได้ลงทุนไป นั่นคือมูลค่าทุนที่เพิ่มขึ้น เช่นนั้นแล้ว มากซ์ได้ใช้ เมียร์แวร์ท ในความหมาย "มูลค่าส่วนเกิน" คนละความหมายกับ "มูลค่าเพิ่ม" ตามทฤษฎีของมากซ์นั้น มูลค่าส่วนเกินจะเท่ากับมูลค่าแรงงานที่ถูกสร้างขึ้นมาเกินไปจากต้นทุนที่ตัวแรงงานได้รับ เป็นวิธีของนายทุนที่จะแสวงหากำไรจากการขายสินค้า

อธิบายด้วยสมการ

มูลค่าส่วนเกินอาจอธิบายได้ด้วยสมการ:

$W=c+v+S$

โดยที่

• $W$ มูลค่าของสินค้าแต่ละหน่วย
• $c$ มูลค่าของปัจจัยทุนในสินค้าแต่ละหน่วย อันได้แก่มูลค่าที่เกิดจากต้นทุนหรือวัตถุดิบที่ใช้ในขั้นตอนการผลิตในช่วงเวลาหนึ่ง
• $v$ มูลค่าพลังแรงงานที่ระดับต้นทุนแรงงานในสินค้าแต่ละหน่วย
• $S$ มูลค่าพลังแรงงานส่วนเกินในสินค้าแต่ละหน่วย

ตัวอย่างเช่น แรงงานคนหนึ่งได้รับว่าจ้างหนึ่งชั่วโมงแลกกับค่าแรง 300 บาท นายจ้างให้เขาควบคุมเครื่องจักรผลิตรองเท้าซึ่งทุก ๆ สิบห้านาทีจะผลิตรองเท่าหนึ่งคู่ที่สามารถขายในตลาดได้ 300 บาท ดังนั้นในหนึ่งชั่วโมง นายทุนจึงได้รับรองเท้า 4 คู่ คิดเป็นมูลค่ารวม 1200 บาทโดยที่รองเท้าสี่คู่นี้มีปัจจัยทุน (หนัง เชือก ค่าเสื่อมของเครื่องจักร) อยู่จำนวน 600 บาท

ดังนั้นแล้วมูลค่าปัจจัยแรงงานที่ถ่ายทอดไปยังรองเท้าหนึ่งคู่เป็น ${\begin{matrix}v={\frac {300}{4}}\,\end{matrix}}$$=75$ บาท และมูลค่าปัจจัยทุนที่ถ่ายทอดไปยังรองเท้าหนึ่งคู่เป็น ${\begin{matrix}c={\frac {600}{4}}\,\end{matrix}}$$=150$ บาท ทำให้นายทุนได้รองเท้าซึ่งมีมูลค่า $W=300$ บาท ด้วยต้นทุนเพียง 225 บาท ส่วนที่เกินมา $S=75$ บาทจึงกลายเป็นกำไรของนายทุน กำไรที่เกิดขึ้นตรงนี้เกิดจากแรงงานทำงานเกินเวลาให้กับนายทุน ด้วยค่าจ้าง 300 บาทเขาควรจะทำงานให้นายจ้างแค่ครึ่งชั่วโมงซึ่งได้รองเท้าเพียงสองคู่

อธิบายด้วยมูลค่าแรงงาน

มูลค่าส่วนเกินอาจอธิบายได้ด้วยสมการของทฤษฎีมูลค่าแรงงาน กลายเป็นสมการ:

$L=v+S$

โดยที่

• $L$ คือมูลค่าพลังแรงงานทั้งหมดที่ใช้ในการผลิต