ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5"

| พระนามเต็มbirth_name = เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับสั้น ลดาวัลย์

| สิ้นพระชนม์death_date = = [[3 มิถุนายน|๓ มิถุนายน]] [[พ.ศ. 2526|๒๕๒๖]] (93 ปี)

'''เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ลดาวัลย์''' ([[6 มีนาคม|๖ มีนาคม]] [[พ.ศ. 2433|๒๔๓๓]] - [[3 มิถุนายน|๓ มิถุนายน]] [[พ.ศ. 2526|๒๕๒๖]]) เป็น[[เจ้าจอม]]คนรองสุดท้ายใน[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] (เจ้าจอมคนสุดท้ายคือ เจ้าจอมแส บุนนาค) นอกจากนั้นท่านยังเป็นคนสุดท้ายที่ได้ร้องเพลง '''นางร้องไห้''' และเจ้าจอมคนสุดท้ายของ[[ราชวงศ์จักรี]]ที่ยังดำรงชีพและเสียชีวิตในยุคปัจจุบันนี้

เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ สดับ ลดาวัลย์ เกิดเมื่อวันที่ [[6 มีนาคม|๖ มีนาคม]] [[พ.ศ. 2433|พ.ศ. ๒๔๓๓]] เป็นธิดาใน '''หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์''' ซึ่งเป็นพระโอรสใน [[กรมหมื่นภูมินทรภักดี]] พระราชโอรสใน[[พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว]] กับหม่อมช้อย

เมื่อท่านมีอายุได้ ๑๑11 ปี หม่อมยายได้พาท่านไปถวายตัวเป็นข้าหลวงในตำหนัก [[พระวิมาดาเธอ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา]] ซึ่งพระองค์ได้ทรงอบรมเลี้ยงดูหม่อมราชวงศ์สดับในฐานะพระญาติ และยังโปรดให้เรียนหนังสือทั้ง [[ภาษาไทย]] [[ภาษาอังกฤษ]] รวมทั้งหัดงานฝีมือ ตลอดจนการอาหารคาวหวานจนเชี่ยวชาญ นอกจากความอัฉริยภาพและความงามแล้ว ความมีเสียงอันไพเราะของท่าน ยังเป็นคุณสมบัติที่โดดเด่นด้วย ดังใน บทพระราชนิพนธ์เงาะป่า ว่า

เมื่อวันที่ [[1 เมษายน|๑ เมษายน]] [[พ.ศ. 2449|พ.ศ. ๒๔๔๙]] หม่อมราชวงศ์สดับได้เข้าปฏิบัติหน้าที่เป็นเจ้าจอมใน[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] วันนี้ท่านได้รับพระราชทาน "กำไลมาศ" จากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็น[[กำไล]]ทองคำแท้จาก[[บางสะพาน]] หนักสี่บาท ทำเป็นรูปตาปูโบราณสองดอกไขว้กัน ปลายตาปูเป็นดอกเดียวกัน มีตัวอักษรซึ่งเป็นบทกลอนพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสลักไว้บริเวณด้านบนของกำไลว่า

===ร. ๕5 เสด็จประพาสยุโรป===

วันที่หม่อมราชวงศ์ได้เล่าว่าเป็นวันที่ทุกข์ที่สุดก็คือ วันที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสยุโรป เมื่อปี [[พ.ศ. 2450|พ.ศ. ๒๔๕๐]] เนื่องจากก่อนรัชกาลที่ ๕5 จะเสด็จพระราชดำเนินนั้น ทรงมีพระราชดำริที่จะให้เจ้าจอมสดับตามเสด็จไปยุโรปด้วย ในฐานะข้าหลวง [[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านิภานภดล กรมขุนอู่ทองเขตขัตตินารี]] ถึงกับสอน[[ภาษาอังกฤษ]]พระราขทานเองก่อนเสวยพระกระยาหารทุกคืน แต่มีเหตุขัดข้อง จึงมิอาจเป็นไปตามพระราชดำรินั้นได้

ครั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จกลับถึง[[กรุงเทพมหานคร|พระนคร]] ก็ทรงซื้อเครื่อง[[เพชร]]มาพระราชทาน โปรดให้แต่งเครื่องเพชรแล้วให้ช่างถ่ายรูปชาวต่างชาติมาถ่ายรูป โดยทรงพระกรุณาจัดท่าพระราชทาน และโปรดพระราชทานตู้ที่ระลึก ยังทรงจัดของตั้งแต่งในตู้นั้นอีกด้วย อีกทั้งยังได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสถาปนาท่านขึ้นเป็นพระสนมเอก อันเป็นตำแหน่งที่แม้เจ้าจอมมารดาบางท่านรับราชการมาช้านานยังไม่ได้รับพระราชทาน แต่ท่านซึ่งเป็นเพียงเด็กสาวรุ่น และเพิ่งเข้ามารับราชการไม่นานนักกลับได้รับพระเมตตาไว้ในตำแหน่งที่สูงถึงเพียงนี้ ยิ่งก่อให้เกิดความริษยาจากคนรอบข้าง ด้วยวัยเพียง ๑๗17 ปี ท่านจึงได้เล่าถึงความรู้สึกครั้งนั้นว่า

ครั้นเมื่อท่านมีอายุได้ ๒๐20 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต ท่านมีความทุกข์ และเศร้าโศกอย่างยิ่ง ท่านได้กล่าวไว้ว่า

บทเพลง '''นางร้องไห้''' มีอยู่ทั้งหมด ๕5 บท ดังนี้

::::::::::'''๑1''' พระร่มโพธิ์ทอง พระพุทธเจ้าข้าเอย

::::::::::'''๒2''' พระเสด็จไปสู่สวรรค์ชั้นใด ละข้าพระบาทยุคลไว้ พระพุทธเจ้าข้าเอย

::::::::::'''๓3''' พระยอดฟ้า พระสุเมรุทอง พระพุทธเจ้าข้าเอย

::::::::::'''๔4''' พระเสด็จผ่านพิภพแห่งใด ข้าพระบาทจะตามเสด็จไป พระพุทธเจ้าข้าเอย

::::::::::'''๕5''' พระทูลกระหม่อมแก้ว พระพุทธเจ้าข้าเอย

ในปีที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคตนั้น เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับมีอายุเพียง ๒๐20 ปี ทำให้ท่านเป็นที่จับตามองจากคนรอบข้างว่าจะสามารถครองตัวครองใจเป็นหม้ายได้ต่อไปตลอดหรือไม่

ตลอดจนถ่ายทอดเรื่องราวต่างๆในพระราชสำนักเมื่อครั้งกระนั้น ให้ชนรุ่นหลังได้ฟังและจดบันทึกไว้ นับเป็นประโยชน์มาก เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ลดาวัลย์ ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ [[3 มิถุนายน|๓ มิถุนายน]] [[พ.ศ. 2526|พ.ศ. ๒๕๒๖]] สิริรวมอายุได้ ๙๓93 ปี