Champassaksdd
ยินดีต้อนรับสู่วิกิพีเดียภาษาไทย
ยินดีต้อนรับคุณ Champassaksdd สู่วิกิพีเดียภาษาไทย หน้าต่อไปนี้อาจเป็นประโยชน์แก่คุณ:
มือใหม่ขอแนะนำอย่างยิ่งให้คุณเริ่มจากแก้หรือต่อเติมบทความที่มีอยู่แล้วก่อน ไม่ควรรีบสร้างบทความด้วยตัวเองเพราะมักไม่ผ่านและถูกลบและ
(ขอใช้เวลาอ่านไม่นานเพื่อให้ทราบพื้นฐาน)
อีกทางหนึ่ง อ่านหน้า การเข้ามีส่วนร่วมในวิกิพีเดีย ซึ่งสรุปทุกอย่างไว้หน้าเดียว
- ฉันอ่านหมดแล้วยังไม่เข้าใจเลย
- หรือ หรือ ใช้ แชตดิสคอร์ด
อย่าลืมลงชื่อในหน้าพูดคุย โดยการพิมพ์ --~~~~ จะปรากฏชื่อและวันเวลา
Hello Champassaksdd! Welcome to Thai Wikipedia. If you are not a Thai speaker, you can ask a question in our Guestbook.
-- New user message (คุย) 06:33, 20 พฤษภาคม 2566 (+07)
คำนำหน้านามของเจ้านายและภรรยาเจ้าในราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์
== เจ้าที่เป็นชาย ==
เจ้าที่เป็นชายในราชวงศ์ มีบิดาเป็น “เจ้า” สมรสกับเจ้าที่เป็นหญิงหรือหญิงสามัญ สามารถใช้คำว่า “เจ้า” ได้ทันทีทุกพระองค์เมื่อแรกประสูติ[1]
== เสด็จเจ้า==
เป็นคำนำหน้าพระนามของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ และเจ้าพี่น้องที่เป็นชายของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์[2]
ดังเช่น เสด็จเจ้าบุญอุ้ม เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 13 ต้นราชสกุล ณ จำปาศักดิ์
โดยเสด็จเจ้าบุญอุ้มเป็นผู้ริเริ่มใช้นามราชสกุลสะกดอย่างภาษาไทยว่า “ณ จำปาศักดิ์”[3]
สำหรับนามราชสกุลสะกดอย่างภาษาไทยว่า “ณ จัมปาศักดิ์” นั้นรัชกาลที่ 6 แห่งพระราชวงศ์จักรี ได้พระราชทานแก่เจ้าเบ็ง (เจ้าศักดิ์ประสิทธิ์) และเจ้าอุย (เจ้าศักดิ์ประเสริฐ)[4]
เสด็จเจ้าบุญอ้อม พระอนุชาในเสด็จเจ้าบุญอุ้ม เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 13 อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการในรัฐบาลพระราชอาณาจักรลาวและอดีตเจ้าเมืองนครจำปาศักดิ์[5]
เจ้ากระต่าย-เจ้ากระแต ต้นราชสกุล ศรีดาเดช
โดย เจ้ากระต่าย-เจ้ากระแต เป็นพระอนุชาในเสด็จเจ้าอุปราชเสือ เป็นพระโอรสในเสด็จเจ้าอุปราชอินทร์[6]
==อัญญา หรือ อาชญา==
ใช้กับเจ้าที่เป็นชายผู้ถือกำเนิดในราชวงศ์ ที่มีพระมารดาเป็นเจ้าและมีบิดาเป็นสามัญชน เป็นพระยศแห่งราชวงศ์รองจากเจ้าที่เป็นชาย ผู้มีพระบิดาเป็นเจ้าในราชวงศ์[7][8]
อัญญา หรือ อาชญา หรือ ยา หมายถึง เจ้านาย เจ้าชีวิต เจ้าผู้เป็นใหญ่เหนือกฎหมาย เหนือชีวิต[9][10]
สถานะคำนำหน้าชื่อที่เรียก “เจ้า” ในราชวงศ์จำปาศักดิ์ จะสิ้นสุดลงเมื่อเจ้าที่เป็นชายในชั้น “อัญญา” หรือ “อาชญา” ไปสมรสกับหญิงสามัญ[11]
ดังเช่น ยาชุบ สามีเจ้านางบุญชู ยาใจ สามีเจ้านางรัตนะนารี ยาแก้ว สามีของเจ้านางศรีวิลัย เป็นต้น[12]
ในกรณีพิเศษ เจ้าที่เป็นชายในชั้น “อัญญา” หรือ “อาชญา” ผู้มีบิดาเป็นสามัญชน สามารถเปลี่ยนมาใช้คำว่า “เจ้า” นำหน้าพระนามได้ เมื่อพระมารดา เจ้าที่เป็นหญิงได้รับการเลื่อนสถานะในลำดับชั้นสูงสุดเป็น “เจ้าเฮือนหญิง” เท่าที่ปรากฏเป็นหลักฐาน ได้แก่ เจ้าศร บุตโรบล พระโอรสในเจ้าเฮือนหญิงทองพันธ์ ณ จำปาศักดิ์ และพระอุบลกิจประชากร (บุญเพ็ง บุตโรบล)[13]
และเจ้าวงศ์สวรรค์ สินบัณฑิต พระโอรสในเจ้าเฮือนหญิงบุญแอ้ม ณ จำปาศักดิ์ สินบัณฑิต พระธิดาองค์ใหญ่ในเสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์ และหม่อมแดง[14]
==เจ้าที่เป็นชายกับตำแหน่งอาญาสี่'==[15]
1.พระเจ้าแผ่นดินหรือเจ้าผู้ครองนคร เป็นหัวหน้าผู้บริหารสูงสุดของแคว้นและเมืองแล้วแต่กรณี มีหน้าที่ดูแลทุกข์สุขของราษฎร ดูแลผลประโยชน์ของบ้านเมือง ดูแลผลประโยชน์ของราษฎร
2.สมเด็จเจ้าอุปราช เสด็จเจ้าอุปราช เป็นตำแหน่งรองจากพระราชาหรือพระเจ้าแผ่นดิน ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาราชการปฏิบัติหน้าที่แทนพระเจ้าแผ่นดิน ตลอดจนรับผิดชอบเกี่ยวกับบัญชีส่วยสาอากร การคลัง และการเกณฑ์กำลังพลในยามมีราชการสงคราม
3.เสด็จเจ้าราชวงศ์ เจ้าราชวงศ์ เป็นรองจากสมเด็จเจ้าอุปราช เสด็จเจ้าอุปราช รับผิดชอบเรื่องอรรถคดีและการตัดสินถ้อยความข้อพิพากษาทั้งปวง
4.เสด็จเจ้าราชบุตร เจ้าราชบุตร เป็นตำแหน่งตั้งให้แก่ผู้ที่เป็นพระโอรสของพระราชาหรือพระเจ้าแผ่นดิน หรือราชนิกุลผู้ใดผู้หนึ่งก็ได้ ทำหน้าที่ช่วยราชการตามที่ได้รับมอบหมาย ตลอดจนปฏิบัติกิจการด้านศาสนา เรือกสวน ไร่นา และการเก็บภาษีอากรต่าง ๆ
.
==เจ้าที่เป็นหญิง==
สถานะคำนำหน้าชื่อเจ้าที่เป็นหญิง แบ่งออกได้ดังนี้
'เจ้าเฮือนหญิง-เจ้าเฮือน'
พระราชธิดาของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ผู้ประสูติแต่เจ้าที่เป็นหญิงหรือ พระมารดาเป็น “เจ้านาง” ขึ้นไป ได้ยศเป็น "เจ้าเฮือนหญิง"[16]
พระราชธิดาของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ผู้ประสูติจากมารดาเป็นสามัญชน ได้ยศเป็น "เจ้าเฮือน"[17]
ดังเช่น เจ้าเฮือนบุญแอ้ม ณ จำปาศักดิ์ พระราชธิดาองค์ใหญ่ในเสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์ มีหม่อมแดงเป็นพระมารดา[18]
จากการที่ราชนิกุลในราชวงศ์จำปาศักดิ์ส่วนใหญ่ได้อพยพลี้ภัยไปอาศัยอยู่ในต่างประเทศ จึงทำให้มีการเปลี่ยนแปลงในการใช้สรรพนามบอกสถานะในความเป็นเจ้าที่เป็นหญิงเสียใหม่ โดยให้ใช้สรรพนามคำเรียก “เจ้าเฮือนหญิง” ในพระราชธิดาของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ทุกพระองค์ โดยไม่ต้องคำนึงสถานะเดิมของพระมารดาว่า จะมีศักดิ์เป็น “เจ้า” หรือไม่[19]
ดังเช่น ในปัจจุบัน เจ้าเฮือนบุญแอ้ม ณ จำปาศักดิ์ มีพระมารดาเป็นสามัญชน เมื่อพระองค์เสด็จประทับอยู่ในประเทศฝรั่งเศส พระองค์จึงได้รับการเลื่อนสถานะเป็นเจ้าเฮือนหญิงบุญแอ้ม ณ จำปาศักดิ์ สินบัณฑิต (เสกสมรส)
เจ้าที่เป็นหญิง มีบิดาและมารดาเป็น “เจ้า” ด้วยกันทั้งสองฝ่าย พระธิดาจะได้ยศเป็น "เจ้าเฮือน”[20]
ดังเช่น เจ้าเฮือนสุปราณี ณ จำปาศักดิ์ พระธิดาในเจ้าบุญทุ่ม ณ จำปาศักดิ์ และเจ้านางสุดาจันทร์ ศรีดาเดช
เจ้าบุญทุ่ม เป็นพระโอรสองค์ใหญ่ มีหม่อมบุญน้อมเป็นพระมารดา[21]
== เจ้านาง==
พระธิดา ได้ยศเป็น "เจ้านาง" เมื่อเจ้าที่เป็นชายโดยทั่วไปสมรสกับหญิงสามัญ หรือได้ยศในชั้น “เจ้านาง” ตามฝ่ายมารดา เมื่อพระมารดาในระดับชั้น “เจ้านาง” ขึ้นไปสมรสกับชายสามัญ[22]
ดังเช่น เจ้านางพนอศักดิ์ กองกาญจน์ (แพทย์หญิง พนอศักดิ์ กองกาญจน์) พระธิดาของเจ้านางโสฬศนารี ณ จำปาศักดิ์ สาระโสภณ (นางอักษรการวิจิตร) และรองอำมาตย์โทขุนอักษรการวิจิตร (แห สาระโสภณ) อดีตศึกษาธิการจังหวัดศรีสะเกษ
โดย เจ้านางโสฬศนารี เป็นพระราชธิดาในเสด็จเจ้าอุปราชคำพันธ์ และหม่อมแจ่ม พระชายา[23][24]
เจ้านางประทุมมา สิงห์ราชภักดิ์ พระธิดาในเจ้าเฮือนหญิงบุญล้น ณ จำปาศักดิ์ และพลตรีผาสุข สำลี สิงห์ราชภักดิ์[25][26]
เจ้านางประทุมมา เป็นอีกบุคคลหนึ่ง มีบทบาทสำคัญในการจัดงานรวมญาติ เมื่อวันอาทิตย์ที่ 4 เดือนสิงหาคม พ.ศ.2556 เนื่องในโอกาสราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์ ราชวงศ์ลำดับที่ 2 ของลาว รองจากราชวงศ์ล้านช้างหลวงพระบาง มีอายุครบรอบ 300 ปี ณ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส[27]
เช่นเดียวกัน เนื่องจากสมาชิกราชวงศ์จำปาศักดิ์ต้องลี้ภัยไปอาศัยอยู่ต่างประเทศ จึงให้ใช้สรรพนามคำเรียก “เจ้าเฮือน” แทน “เจ้านาง” ในส่วนของเจ้าที่เป็นหญิงทุกพระองค์ซึ่งมีศักดิ์เป็นพระนัดดาสายตรงของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ โดยไม่ต้องคำนึงถึงสถานะของพระมารดาว่า จะมีศักดิ์เป็น “เจ้า” หรือไม่เช่นกัน[28]
ดังนั้น เจ้าที่เป็นหญิง พระนัดดาสายตรงของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ ผู้มีพระบิดาและพระมารดามีศักดิ์เป็น “เจ้า” ทั้งสองฝ่าย มีสรรพนามคำเรียก “เจ้าเฮือน” อยู่แล้ว ให้คงเรียกว่า “เจ้าเฮือน” ดังเดิม เพราะคำเรียก “เจ้าเฮือนหญิง” บ่งบอกสถานะชัดเจนอยู่แล้วว่า คือเจ้าที่เป็นหญิงที่มีศักดิ์เป็นพระราชธิดาของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์
อนึ่ง เจ้าที่เป็นหญิงในชั้น “เจ้านาง” ทำการสมรสกับเจ้าที่เป็นชาย คำเรียก “เจ้านาง” สามารถเลื่อนขึ้นเป็น “เจ้าเฮือน” ได้เช่นกัน[29]
ดังเช่น เจ้านางสุดาจันทร์ ศรีดาเดช พระทายาทสายเจ้ากระต่ายพระเชษฐาของเจ้ากระแต ศรีดาเดช เสกสมรสกับเจ้าบุญทุ่ม ณ จำปาศักดิ์ เมื่อเจ้านางสุดาจันทร์เป็นพระสุณิสาของเสด็จเจ้าบุญอุ้ม เจ้าครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 13 เจ้านางสุดาจันทร์ก็สามารถเลื่อนสถานะขึ้นมาเป็นเจ้าเฮือนสุดาจันทร์ ศรีดาเดช ณ จำปาศักดิ์[30]
เจ้าบุญทุ่มหรือเสด็จเจ้าบุญทุ่ม มีพระโอรสธิดา ประสูติแต่ชายา เจ้าเฮือนสุดาจันทร์ที่นครจำปาศักดิ์ 3 พระองค์ ตามลำดับดังนี้
1 เจ้าเฮือนสุปราณี ณ จำปาศักดิ์ มีพระบุตร 1 องค์ มีศักดิ์เป็นพระปนัดดาพระทายาทสายตรงชั้นที่ 10 ในเสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์และหม่อมบุญน้อม มีพระนามว่า เจ้าวรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช[31]
เจ้าเฮือนสุปราณี ถึงแก่พิราลัยในประเทศไทย
2 เจ้าเฮือนบุญแอ้ม ณ จำปาศักดิ์
เจ้าเฮือนบุญแอ้ม ถึงแก่พิราลัยในประเทศไทยเช่นเดียวกัน
3 เจ้า (พระโอรส ยังไม่ได้ตั้งพระนาม) ถึงแก่พิราลัยที่นครจำปาศักดิ์[32]
การลี้ภัยของสมาชิกราชวงศ์จำปาศักดิ์สายหลักในประเทศฝรั่งเศส มีสถานะเดียวกันกับราชวงศ์โรมานอฟของรัสเซียซึ่งเป็นอีกราชวงศ์หนึ่งที่ไร้ดินแดนปกครอง จึงมีสมาชิกแห่งราชวงศ์บางส่วนอ้างสิทธิ์เป็นเจ้าชาย หรือเจ้าหญิง แต่ก็มีสมาชิกบางส่วนรู้สึกสะดวกใจกว่า เมื่อพวกเขาไม่ได้ใช้พระยศนำหน้าพระนาม เพราะการแสดงตัวเป็น “เจ้า” ต่อสาธารณชน มีราคาที่ต้องจ่ายแพง ไม่ว่าจะเป็นอาชีพที่ต้องดูดีมีเกียรติสูงในสังคม รวมถึงการแต่งกายที่มีรสนิยมเข้ากับกลุ่มชนระดับสูงของประเทศฝรั่งเศส[33]
==ภรรยาเจ้า==
พระมเหสีขวา 'เป็นตำแหน่งพระชายาที่ได้รับการยกย่องสูงสุด[34]
พระมเหสีซ้าย เป็นตำแหน่งพระชายาที่ได้รับการยกย่องเป็นอันดับสองรองจากพระมเหสีขวา[35]
จากบันทึกพงศาวดารของราชตระกูลเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พบว่า ตำแหน่งพระมเหสีขวาและพระมเหสีซ้ายมีอยู่ในรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร (เจ้าหน่อกษัตริย์) ปฐมกษัตริย์ (รัชกาลที่ 1) แห่งราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์ โดยพระองค์ทรงครองราชย์ระหว่าง พ.ศ.2256-2280[36]
พระอัครชายา พระชายา เป็นตำแหน่งเรียกมเหสีเอก และมเหสีของเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์[37]
ดังเช่น พระอัครชายา เจ้าเฮือนหญิงสุดสมร พระราชมารดาของเสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์ มเหสีเอกในเสด็จเจ้าย่ำขม่อมราชดนัย (หยุย) เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 12
'พระชายาโซ้น' เป็นตำแหน่งเรียกพระชายาของกษัตริย์ หรือ เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ ผู้เป็นหญิงสามัญชน เมื่อให้กำเนิดพระบุตรองค์แรกเป็นพระโอรส[38]
ดังเช่น พระชายาโซ้น หม่อมดวงเนตร ในสมเด็จเจ้ายุติธรรมธร(คำสุก) เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 11 พระมารดาของเจ้าบัวคำ[39]
พระชายาโซ้น หม่อมบัวผัน ในเสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 13 พระมารดาของพระโอรสองค์แรก คือ เจ้าจำพรศักดิ์หรือเสด็จเจ้าจำพรศักดิ์ (เจ้าน้อย)[40]
พระองค์ทรงสืบทอดตำแหน่งองค์พระประมุขแห่งราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 14 ณ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระบิดา เมื่อวันที่ 17 เดือนมีนาคม พ.ศ. 2523 (ค.ศ.1980) พระองค์ทรงเสกสมรสและมีโอรส 1 พระองค์และพระธิดา 2 พระองค์ เจ้าจำพรศักดิ์สิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ.2562[41][42]
พระชายาโซ้น หม่อมบัวผัน เป็นพระชายาโซ้นพระองค์แรกและพระองค์เดียวของราชวงศ์ ที่เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ (เสด็จเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์) โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เลื่อนฐานันดรศักดิ์จาก “พระชายาโซ้น” เป็น “เจ้าเฮือน”[43]
'พระชายา ชายา' เป็นตำแหน่งเรียกภรรยาเอก ภรรยาของเจ้าอุปราช เจ้าราชวงศ์ เจ้าราชบุตร และเจ้าราชสัมพันธ์[44]
ดังเช่น หม่อมแจ่ม เป็นพระชายาในเสด็จเจ้าอุปราชคำพันธ์[45]
'ชายา' เป็นตำแหน่งเรียกภรรยาของเจ้าที่มีตำแหน่งหน้าที่สำคัญ[46]
ดังเช่น เจ้าเฮือนหญิงจิตรประสงค์ เป็นชายาในพันโท เจ้าสันประสิทธิ์[47]
'หม่อม' เป็นตำแหน่งเรียกภรรยาของเจ้าที่เป็นชายโดยทั่วไป[48]
ดังเช่น หม่อมบัวเป็นภรรยาของเจ้าพงศ์ประสานศักดิ์ โอรสของเจ้าเหลี่ยม ณ จำปาศักดิ์ นายอำเภอคนแรกของอำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร โดยเจ้าเหลี่ยม ณ จำปาศักดิ์ เป็นโอรสของเสด็จเจ้าอุปราชคำพันธ์ มีหม่อมทองจันทร์เป็นมารดา[49]
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์.(2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น,หน้า 167.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 162-163.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 189.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 190.
- ↑ ที่มา...หม่อมอมรวงศ์วิจิตร (ม.ร.ว.ปฐม คเนจร). (2539). พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานในงานพระราชทานเพลิงศพเจ้านางโสฬศนารี ณ จำปาศักดิ์ สาระโสภณ (นางอักษรการวิจิตร). พิมพ์ครั้งที่ 6, ลำดับราชวงศ์ ณ จำปาศักดิ์ (ฉบับร่างของกรมศิลปากร).
- ↑ ที่มา...วรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช. (2566).เจ้ากระต่าย ศรีดาเดช ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 153, 169.
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 19.
- ↑ ที่มา...ช่อง 8. ทำไมต้องเรียก “อัญญา” ??? #อัญญา คืออะไรในละคร #ซิ่นลายหงส์. 23 พฤศจิกายน 2018.
- ↑ ที่มา...ปรีชา พิณทอง. อัญญา แปลว่า. อีสานร้อยแปด. 20-05-2023.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 169.
- ↑ ที่มา...หม่อมอมรวงศ์วิจิตร (ม.ร.ว.ปฐม คเนจร). (2539). พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานในงานพระราชทานเพลิงศพเจ้านางโสฬศนารี ณ จำปาศักดิ์ สาระโสภณ (นางอักษรการวิจิตร). พิมพ์ครั้งที่ 6, ลำดับราชวงศ์ ณ จำปาศักดิ์ (ฉบับร่างของกรมศิลปากร).
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2017. Biography and Borderlands : Chao Sone Bouttarobol ,a Champassak Royal, and Thailand, Laos and Cambodia : 275.
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 19.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 146-148.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 164.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 165.
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 17,19.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 169-170.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 165.
- ↑ ที่มา...วรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช. (2566).เจ้ากระต่าย ศรีดาเดช ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 166.
- ↑ ที่มา...หม่อมอมรวงศ์วิจิตร (ม.ร.ว.ปฐม คเนจร). (2539). พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานในงานพระราชทานเพลิงศพเจ้านางโสฬศนารี ณ จำปาศักดิ์ สาระโสภณ (นางอักษรการวิจิตร). พิมพ์ครั้งที่ 6, หน้า 7-8.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 169.
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 9.
- ↑ ที่มา... Buyers Christopher. 2014. Champasakti3. www.royalark.net
- ↑ ที่มา...' Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 9.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 170.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 165.
- ↑ ที่มา...วรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช. (2566).เจ้ากระต่าย ศรีดาเดช ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์.
- ↑ ที่มา...วรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช. (2566).เจ้ากระต่าย ศรีดาเดช ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์.
- ↑ ที่มา...วรุณหิส โฮงจำปาสัก ศรีดาเดช. (2566).เจ้ากระต่าย ศรีดาเดช ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์.
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 19-20.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 148.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 149.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 139,148.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 149.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 150.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 150.
- ↑ ที่มา…ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 151.
- ↑ ที่มา…Facebook : Chao Vongdasak Na Champassak
- ↑ ที่มา... Baird, Ian G. 2018. Princes without a Principality: Champassak Non-State Royals and the Politics of Performativity in France. : 16.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 151.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 152.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 152.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 152.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 152.
- ↑ ที่มา...ศิริกาญจน์ ดุจจานุทัศน์. (2553). ราชวงศ์จำปาศักดิ์ ประวัติศาสตร์ในราชสำนัก. กรุงเทพฯ: ทริปเพิ้ล เอ็ดดูเคชั่น, หน้า 153.
- ↑ ที่มา...คณะกรรมการฝ่ายจัดทำหนังสือ. (2547). อำเภอ...คำเขื่อนแก้ว 95 ปี เมือง...คำเขื่อนแก้ว 159 ปี. อุบลราชธานี: ห้างหุ้นส่วนจำกัด อุบลยงสวัสดิ์ออฟเชท,หน้า 27-28.