กลบทบัวบานกลีบขยาย

กลบทบัวบานกลีบขยาย เป็นบทกลอนพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จารึกไว้ในวัดโพธิ์ (วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม) ดังที่รู้จักกันว่าจารึกวัดโพธิ์ ทรงพระราชนิพนธ์ไว้เป็นบทกลอนสั้นๆ ตามขนบของกลอนกลบท เรียกว่า กลบทบัวบานกลีบขยาย เพื่อเป็นแบบสำหรับกุลบุตรกุลธิดาในชั้นหลังได้ศึกษาวรรณคดีไทยอย่างสะดวกและกว้างขวาง

กลบทบัวบานกลีบขยาย
กวี	พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
ประเภท	กลอนกลบท
คำประพันธ์	กลอนแปด
ความยาว	8 บท
ยุค	รัตนโกสินทร์
ปีที่แต่ง	รัชกาลที่ 3
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมวรรณศิลป์

ลักษณะคำประพันธ์

เป็นกลอนแปด ใส่กลบท โดยการซ้ำ ๒ คำที่ต้นวรรคทุกวรรค และใช้กระทู้เดียวตลอดจนจบความ มีลักษณะเช่นเดียวกับ กลบทบัวบานกลีบ ในหนังสือกลบทศิริวิบุลกิตติ จึงเป็นที่น่าสังเกตว่า "ชื่อบัวบานกลีบขยายหมายนามเอยฯ" ในคำกลอนนั้น ต้องการระบุชื่อกลบทว่า กลบทบัวบานกลีบขยาย หรือเป็น กลบทบัวบานกลีบ ที่ทรงแต่งขยายเพิ่มเติมมาให้ศึกษาในชั้นหลัง

เนื้อหา

เป็นบทชมโฉมตามขนบวรรณคดีไทย และนับเป็นแบบอย่างที่งดงาม ของการบรรยายความงามของหญิงไทย ด้วยการเปรียบเทียบในลักษณะต่างๆ อย่างเห็นภาพพจน์

คำกลอน

	๏ เจ้างามพักตร์ผ่องเพียงบุหลันฉาย
เจ้างามเนตร์ประหนึ่งนัยนาทราย	เจ้างามขนงก่งละม้ายคันศรทรง
เจ้างามนาสายลดังกลขอ	เจ้างามสอเหมือนคอสุวรรณหงส์
เจ้างามกรรณกลกลีบบุษบง	เจ้างามวงวิลาสเรียบระเบียบไร
เจ้างามปรางเปล่งปลั่งเปรมปราโมทย์	เจ้างามโอษฐแย้มยวนจิตร์น่าพิสมัย
เจ้างามทนต์กลนิลช่างเจียระไน	เจ้างามเกษดำประไพเพียงภุมริน
เจ้างามปีกตัดทรงมงกุฎกระษัตริย์	เจ้างามทัดกรรณเจียกผมสมพักตร์สิ้น
เจ้างามไรไม่แข็งคดหมดมลทิน	เจ้างามประทิ่นกลิ่นเกศขจายจร
เจ้างามเบื้องปฤษฎางค์พ่างพิศวง	เจ้างามทรวงสมทรงอนงค์สมร
เจ้างามถันเทียมเทพกินร	เจ้างามกรอ่อนดังงวงเอราวัณ
เจ้างามนิ้วนะขาน่ารักหนอ	เจ้างามลออเอวบางเหมือนนางสวรรค์
เจ้างามเพลากลกัทลีพรรณ	เจ้างามบาทจรจรัลจริตงาม
เจ้างามละม่อมพร้อมพริ้งยิ่งนางมนุษย์	เจ้างามดุจลอยฟ้ามาสู่สนาม
เจ้างามอุดมสมลักขณานาม	เจ้างามยามประจงจัดกรัชกาย
เจ้างามศักดิ์สมบูรณ์ประยูรยศ	เจ้างามหมดประมวญสวาทพี่มาดหมาย
เจ้างามจริงทุกสิ่งสรรพ์ดังบรรยาย	ชื่อบัวบานกลีบขยายหมายนามเอยฯ