เฮอรอโดทัส

รูปแกะสลักเฮอโรโดทัส

เฮอโรโดทัส (Herodotos หรือ Herodotus – ประมาณ พ.ศ. 58-118) นักประวัติศาสตร์ชาวกรีกผู้บันทึกสงครามเปอร์เซีย ผู้เริ่มต้นประวัติศาสตร์นิพนธ์ตะวันตก เกิดที่เมืองฮาลิคาร์นาสซัส ภาคตะวันตกเฉียงใต้ของเอเชียไมเนอร์ซึ่งในขณะนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของเปอร์เซีย เฮอโรโดทัสได้เดินทางท่องเที่ยวศึกษาทั่วดินแดนในเอเชียไมเนอร์และตะวันออกกลาง และยังได้เดินทางลงใต้ไปอียิปต์ถึงเมืองเอเลแฟนทีน (อัสวานในปัจจุบัน)

แผนที่โบราณแสดงส่วนของโลกที่มีมนุษย์อยู่อาศัย (Oikumene) ประมาณ พ.ศ. 90 หรือ 450 ปีก่อนคริสตกาล โดยจำลองจากบันทึกของเฮอโรโดทัส

เฮอโรโดทัส เคยอาศัยอยู่ที่กรุงเอเธนส์ หรืออย่างน้อยก็ตอนกลางของกรีกและได้พบกับโสโฟเคิลส์ (Sophocles) ก่อนที่จะไปเข้าเป็นพลเมืองร่วมอยู่กับอาณานิคมกรีกที่เมืองธุริ (Thurii) เมื่อปี พ.ศ. 100 และจากเมืองอาณานิคมธูรินี้เฮอโรโดทัสก็ได้เดินทางไปซิชิลีและอิตาลีตอนล่าง จากนั้นไปถึงลิเบีย ซีเรีย บาบิโลเนีย เมืองซูซาในอีแลม ลีเดีย ไพรเจียจนถึงบิแซนเทียม (Byzantium) และมาซิโดเนีย โดยเดินทางทั้งทางบกและทางเรือ ทางภาคเหนือเฮอโรโดทัสได้ไปถึงแม่น้ำดานูบและไซเธียไปจนถึงทะเลดำ ซึ่งคงใช้เวลาเดินนานหลายปี ในระหว่างการเดินทางเขาได้รวบรวมข้อมูลต่าง ๆ ที่ได้พบเห็นไว้เป็นจำนวนมากและได้นำมาใช้ในการพรรณาทางประวัติศาสตร์ที่ถือว่ายิ่งใหญ่ โดยได้บันทึกสงครามระหว่างกรีกกับเปอร์เซีย และยังเป็นผู้จัดลำดับเจ็ดสิ่งมหัศจรรย์ของโลกขึ้นเป็นครั้งแรกซึ่งยังเป็นที่อ้างอิงกล่าวขานมาจนถึงปัจจุบัน ซิเซโรขนานนามเฮอโรโดทัสว่าเป็น “บิดาแห่งประวัติศาสตร์”

โครงสร้างและขอบเขตประวัติศาสตร์นิพนธ์ของเฮโรโดทุส

เนื้อหาการบันทึกประวัติศาสตร์ของเฮอรอโดทัส เน้นเรื่องสงครามระหว่างกรีกกับเปอร์เซียโดยแบ่งออกเป็น 9 เล่ม เล่ม 1-5 กล่าวถึงเบื้องหลังของสงคราม เล่ม 6-9 กล่าวถึงการทำสงครามโดยเฉพาะจุดตื่นเต้นที่จักรพรรดิเซิร์กซีสมหาราช (Xerxes) รุกรานกรีก และชัยชนะอันยิ่งใหญ่ของกรีกที่มีต่อกองทัพเปอร์เซียที่ใหญ่กว่าหลายเท่า เฮอรอโดทัสกล่าวด้วยความฉงนว่าเหตุใดเซอร์เซสจึงสามารถระดมชนเผ่าต่าง ๆ เข้ามาอยู่ในกองทัพ รวมทั้งการใช้ชาวอียิปต์และชาวฟินิเชียรวมทั้งชาวกรีกบางคนเข้ามาร่วมอยู่ในกองเรือรบได้ สิ่งที่ประทับใจเฮอรอโดทัสมากที่สุดคือการจัดทัพที่มีขนาดใหญ่มากได้อย่างมีเอกภาพของเซอร์เซส ผิดกับการจัดทัพของกรีกซึ่งรวมตัวจากหลายฝ่ายทางการเมืองและมีสายการบังคับบัญชาที่ขัดแย้งกันบ่อย แต่ในที่สุดกรีกสามารถเอาชนะเปอร์เซียได้

มีการถกเถียงกันมากในภายหลังถึงวิธีการวางโครงบันทึกประวัติศาสตร์สงครามของเฮอรอโดทัส รวมทั้งความคลาดเคลื่อนเรื่องเวลาและระยะทางการเดินทัพ การพรรณาที่มีการเสริมแต่งเกินจริงและการบันทึกรายละเอียดที่เขาพบเห็นสิ่งแปลกใหม่บ้าง เช่น ความเป็นอยู่ที่แปลกประหลาดที่เห็นผู้หญิงทำงานนอกบ้าน ผู้ชายทำงานบ้านเย็บปักถักร้อย การอ่านหนังสือที่อ่านจากขวาไปซ้าย วัวเดินถอยหลังขณะก้มกินหญ้าเพื่อไม่ให้เขาของมันปักลงในดิน รวมทั้งการพรรณาถึงป่าแอฟริกาตอนใต้ที่ได้พบเห็นสัตว์นานาชนิด ทั้งสิงโตและช้าง ในระหว่างการเดินทางเฮอรอโดทัสได้จดบันทึกทุกสิ่งทุกอย่างที่เขาพบเห็นไว้อย่างละเอียด จึงนับเป็นรายงานการสำรวจดินแดนชิ้นแรกของโลกได้ด้วย

อย่างไรก็ดี เฮอรอโดทัสได้รับการยอมรับว่าเป็นบุคคลแรกของยุโรปที่บันทึกประวัติศาสตร์เป็นร้อยแก้ว ในขณะที่คนอื่นในยุคนั้น เช่น โฮเมอร์บันทึกเรื่องราวเป็นกาพย์กลอน งานของเฮอรอโดทัสนอกจากเป็นการบันทึกอย่างมีศิลปะชั้นเยี่ยมแล้ว ยังได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้บุกเบิกบันทึกประวัติศาสตร์ ไม่เฉพาะแต่ประวัติศาสตร์ของกรีกแต่รวมถึงประวัติศาสตร์ของเอเชียตะวันตกและอียิปต์อีกด้วย

แหล่งข้อมูลอื่น

• จากอดีต เฮโรโดทุส (ไทย)
• Herodotus ใน About.com
• การปฏิสังขรณ์ ภาพของเฮโดโรตุส โดยอาศัยแหล่งทางประวัติศาสตร์ด้วยวิธีสมัยใหม่
• Herodotus on the Web
• Herodotus for Kids
• Herodotus of Halicarnassus ใน Livius.org
• บทความ "เฮโดโรตุส" ในสารานุกรมบริแทนนิกา พ.ศ. 2454