เปลือกไข่

เปลือกไข่ (อังกฤษ: eggshell) คือ ส่วนนอกของฟองไข่ของสัตว์บางประเภท เช่น ไก่ นก งู มีลักษณะแข็งแต่เปราะ หุ้มส่วนที่เป็นของเหลวซึ่งจะเจริญเติบโตเป็นตัวต่อไป

ไข่ไก่เปลือกขาว

ความหลากหลาย

แมลง

แมลงและสัตว์ขาปล้องเหล่าอื่นวางไข่หลายแบบหลายทรง ไข่บางอย่างมีเมือกหรือหนังหุ้ม บางอย่างมีเปลือกอันแข็งบ้างอ่อนบ้างคละกันไป ที่อ่อนนั้นมักเป็นโปรตีนซึ่งอาจอยู่ในรูปเส้นใยหรือของเหลว ที่แข็งนั้นมักสำหรับไข่จำต้องอยู่ในสภาพอากาศอันแห้ง ประกอบด้วยโปรตีนที่ขจัดน้ำหรือแร่แล้ว และมีระบบดังรูขุมขนเพื่อให้อากาศได้ตกเข้าแก่สิ่งมีชีวิตภายใน

สำหรับสัตว์ขาปล้องนั้น โดยแท้แล้วไข่หามีเปลือกไม่ พื้นผิวภายนอกสุดของไข่นั้นเป็นเยื่อของเอ็มบริโอเรียก โครอยด์ (choroid) ทำหน้าที่หุ้มป้องกันสิ่งชั้นใน โดยมีโครงสร้างซับซ้อนและหลายชั้นยิ่งนัก ชั้นนอกสุดของโครอยด์เรียก เอกโซโคเรียน (exochorion) นอกจากนี้ ชั้นนอกสุดของไข่สัตว์ขาปล้องอาจมีสิ่งประดับประดามากมายด้วย

ปลา สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก และสัตว์เลื้อยคลาน

ตามธรรมดาแล้ว ไข่ซึ่งปลาและสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกวางนั้นมักมีเยื่อนอกเอ็มบริโอหุ้มไว้ แต่จะไม่มีเปลือกพัฒนาขึ้นมาหุ้มเยื่อนั้น ไม่ว่าเปลือกแข็งก็ดี เปลือกอ่อนก็ดี ไข่สัตว์เช่นว่าบางเหล่าซึ่งต้องวางออกโดยอาศัยกำลังทางกายหรือการดูดความชื้นนั้นมีสารอันหนาเป็นแผ่นคล้ายหนังหุ้มอยู่ เพราะไข่อย่างนี้มักเล็กและบอบบางยิ่งนัก

ส่วนไข่สัตว์เลื้อยคลานนั้น หลายประเภทมีเปลือกที่ยืดหยุ่นได้และเป็นแคลเซียม และบางประเภทมีไข่แข็ง ส่วนไข่งูนั้นโดยปรกติมีเปลือกเป็นแผ่นคล้ายหนังเพื่อยึดไข่ฟองหนึ่งกับอีกฟองหนึ่ง ส่วนไข่เต่านั้นแข็งบ้างหนาบ้างคละสุดแต่สายพันธุ์ หลาย ๆ สายพันธุ์วางไข่ซึ่งมีรูปพรรณคล้ายไข่นกเป็นอันมาก

สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

สำหรับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและออกลูกเป็นไข่นั้น มีไข่เปลือกบางซึ่งคล้ายคลึงไข่สัตว์เลื้อยคลาน เปลือกนั้นเกิดขึ้นโดยทับถมอยู่บนฟองไข่ขณะอยู่ในชั้นต่าง ๆ ภายในมดลูก ในระหว่างกระบวนการนั้น ไข่อาจดูดซึมของเหลวและมีขนาดเจริญขึ้นโดยลำดับ ส่วนชั้นนอกสุดซึ่งแข็งกระด้างที่สุดนั้นจะไม่เกิดจนกว่าไข่จะโตเต็มขนาด