ศัพท์เฉพาะกิจ

ศัพท์เฉพาะกิจ (อังกฤษ: Nonce word) คือคำที่ใช้เพียงครั้งเดียว ที่สร้างขึ้นเพื่อใช้ในโอกาสใดโอกาสหนึ่งโดยไม่หวังที่จะใช้ต่อไปอีกหลังจากนั้น เช่นคำว่า “Quark” ซึ่งเป็นศัพท์เฉพาะกิจในภาษาอังกฤษที่ใช้โดยเจมส์ จอยซ์เท่านั้นใน “มโนสำนึกของฟินเนกัน” ที่ตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1939 เท่านั้นจนกระทั่งเมอร์เรย์ เกลล์-มันน์นำมาอ้างเกี่ยวกับอนุภาคย่อยของอะตอม

ศัพท์เฉพาะกิจมักจะประดิษฐ์ขึ้นมาโดยการรวมคำศัพท์ที่มีอยู่แล้วกับเติมหน้า หรือ เติมหลังเพื่อให้เหมาะกับวัตถุประสงค์ที่ต้องการ หรือ เพื่อเป็นสิ่งชวนขัน ผลที่ออกมาก็จะเป็นศัพท์เทียมประเภทพิเศษ แม้ว่าจะเป็นคำศัพท์ที่ไม่ปรากฏในพจนานุกรม แต่ก็เป็นคำที่เข้าใจได้โดยทันที เช่นคำว่า “Bananaphone” ถ้ามีความจำเป็นที่จะต้องใช้คำนั้นอีก “ศัพท์เฉพาะกิจ” ก็จะเปลี่ยนฐานะเป็นคำศัพท์ที่ใช้กันโดยทั่วไป เช่นคำว่า “neologism” ซึ่งเป็นคำศัพท์ที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่ แต่เป็นคำที่มีความหมายเป็นที่เข้าใจกันทั่วไปได้โดยไม่ยากนัก

ศัพท์เฉพาะกิจมักจะเป็นคำศัพท์ที่สร้างขึ้นเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมสมัยนิยม และ การโฆษณา

ศัพท์เฉพาะกิจเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาทางภาษาของเด็ก

ตัวอย่าง

• “tattarrattat” โดยเจมส์ จอยซ์เท่านั้นใน “ยูลิสซีส” ค.ศ. 1922
• “Slithy” ซึ่งเป็นคำสมาสระหว่างคำว่า “slimy” และ คำว่า “lithe” และ “chortle” ซึ่งเป็นคำสมาสระหว่างคำว่า “chuckle” และ คำว่า “snort” และอื่นๆ อีกหลายคำที่ใช้โดย ชาร์ล ลุดวิทซ์ ดอดจ์สัน ใน “Jabberwocky”
• “Unidexter” ที่หมายถึงคนขาเดียวที่มีความถนัดขาขวา ซึ่งเป็นคำที่ประดิษฐ์ขึ้นโดยนักแสดงชวนขันปีเตอร์ คุค

อ้างอิง

• From clusters to words: grammatical models of nonce-word acceptability
• On Words and Upwards! - A collection of humorous nonce words. เก็บถาวร 2009-09-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน