วัดพระธาตุต้นฝาง

วัดพระธาตุต้นฝาง เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลขุนควร อำเภอปง จังหวัดพะเยา

วัดพระธาตุต้นฝาง
ชื่อสามัญ	วัดพระธาตุต้นฝาง, วัดเก๊าราชถาน
ที่ตั้ง	ตำบลขุนควร อำเภอปง จังหวัดพะเยา
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	มหานิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

พื้นที่เดิมของวัดเป็นป่าทึบไม่มีผู้คนอาศัย ต่อมาได้มีชาวบ้านได้อพยพโยกย้ายแหล่งท้ามาหากินจากจังหวัดน่านตั้งเป็นหมู่บ้านบ้านสบขามและบ้านนาอ้อม มีหอศาลเจ้าหลวงควรในบริเวณที่เรียกว่า "ดงป่ากรรม" ซึ่งพบซากปรักหักพังของอิฐ พระพุทธรูปทั้ง หินทราย และสัมฤทธิ์ เป็นจำนวนมาก จนกาลเวลาล่วงสมัยมาจนถึงปัจจุบัน มีพระธุดงเข้าไปจำพรรษาอยู่ในดงป่ากรรม ปฏิบัติปัดกวาดพื้นที่รกร้าง สร้างเป็นสถานที่ปฏิบัติธรรม ได้ตั้งเป็นวัดเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2548

เดิมวัดเรียกว่า วัดเก๊าราชถาน ก่อตั้งขึ้นในยุคสมัยเดียวกับอาณาจักรล้านนา อาณาจักภูกามยาวและรัฐกาวน่าน พบหลักศิลาจารึก ลักษณะเป็นหินทรายจ้านวนด้าน 2 ด้าน มี 30 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 13 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 17 บรรทัด จารึกเป็นอักษรล้านนาฝักขาม อายุพุทธศตวรรษที่ 21-22 มีเนื้อหาโดยสังเขปกล่าวไว้ว่า "พระสงฆ์ทั้งหลายพร้อมด้วยอาจารย์สวรมาลา ได้ทำบุญและถวายส่วนบุญแก่พระเป็นเจ้าแม่ ลูก โดยอุทิศที่นาแก่วัดเก๊าราชสถาน พระมหาเทวีเองได้อุทิศข้าพระไว้ประจ้าวัดเป็นจ้านวน 10 ครัว (ครอบครัว) ด้วยใจศรัทธา" ศิลาจารึกที่พบปัจจุบันเก็บอยู่ที่หอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำ

สิ่งก่อสร้างที่สำคัญของวัดได้แก่ วิหารเป็นสถาปัตยกรรมร่วมสมัยระหว่างล้านนา ไทลื้อ ไทใหญ่ และพม่า และพระธาตุต้นฝางซึ่งเป็นซากปรักหักพังของอิฐ