ยุทธการที่ปราจีนบุรี

ยุทธการที่ปราจีนบุรี เป็นการรบของกองทัพอาสาภายใต้การนำของกรมหมื่นเทพพิพิธ โดยมีจุดประสงค์เพื่อช่วยกรุงศรีอยุธยามิให้เสียแก่พม่า ระหว่างสงครามคราวเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง โดยตั้งกองทัพไว้ที่ปราจีนบุรี แต่ยังไม่ทันจะออกปฏิบัติการ กองทัพพม่าก็ชิงโจมตีก่อนจนกองทัพอาสาสลายตัวไป

ยุทธการที่ปราจีนบุรี
ส่วนหนึ่งของ การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง
วันที่ พ.ศ. 2309 สถานที่ ปากน้ำโยทะกา ปราจีนบุรี อาณาจักรอยุธยา ผล กองทัพอาสาชาวอยุธยาสลายตัว
คู่สงคราม
กองทัพอาสาชาวอยุธยา	อาณาจักรพม่า
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ
กรมหมื่นเทพพิพิธ หมื่นเก้า หมื่นศรีนาวา † นายทองอยู่น้อย	เมขะระโบ เนกวนจอโบ
กำลัง
10,000	3,000
ความสูญเสีย
ทัพหน้าถูกตีแตก	ไม่ทราบ

เบื้องหลัง

กรมหมื่นเทพพิพิธเดิมเคยถูกคุมขังอยู่ที่เมืองจันทบุรี หนีลาผนวช และชวนชาวเมืองทั้งหลายอาสามาช่วยกรุงศรีอยุธยา เมื่อประมาณเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2309 ได้กำลังพลกว่า 10,000 นาย ยกมาตั้ง ณ ปราจีนบุรี แถบปากน้ำโยทะกา

คนในกรุงศรีอยุธยาทั้งหลายได้ทราบกิตติศัพท์ต่างก็พากันหนีไปเข้าร่วมด้วยเป็นจำนวนมาก รวมทั้งข้าราชการที่มีชื่อเสียงหลายคน เช่น พระยารัตนาธิเบศร์ซึ่งดำรงตำแหน่งจตุสดมภ์วัง

ประวัติการสู้รบ

การรบกับกองทัพอยุธยา

ไม่ว่ากองทัพดังกล่าวจะถูกจัดตั้งขึ้นด้วยจุดประสงค์ใดก็ตาม แต่รัฐบาลอยุธยาภายใต้ราชวงศ์บ้านพลูหลวงเน้นการรักษาเสถียรภาพทางการเมืองของ จากที่กรมหมื่นเทพพิพิธเคยมีประวัติคิดแย่งราชสมบัติมาก่อน ทางการจึงส่งกองทัพออกไปปราบ หมายจะจับตัวกรมหมื่นเทพพิพิธ แต่ทำการรบหลายครั้ง ก็ไม่ปรากฏผลแพ้ชนะ

การเข้าตีของพม่า

มังมหานรธาทราบว่ามีกองทัพจะมาช่วยกรุงศรีอยุธยา จึงให้เมขะระโบกับแนกวนจอโบนำทหาร 3,000 นายไปยังปากน้ำโยทะกา กองทัพพม่าสามารถตีทัพหน้ากรมหมื่นเทพพิพิธแตก หมื่นเก้า หมื่นศรีนาวาก็ตายในที่รบ กองทัพอาสาทั้งหลายก็สลายตัวไปหลังจากนั้น

ผู้บัญชาการทั้งสองของพม่าทราบว่ามีกองกำลังขนาดใหญ่อยู่ที่ปราจีนบุรี จึงรายงานต่อมังมหานรธาให้จัดกองทัพบกและกองทัพเรือมายังปราจีนบุรีด้วยเช่นกัน

สลายตัว

กรมหมื่นเทพพิพิธทราบว่าพม่าส่งกองทัพบกและกองทัพเรือมายังปราจีนบุรี ก็ไม่คิดอยู่ต่อสู้ จึงหนีไปยังนครราชสีมา กองทัพอาสาเห็นนายของตนหนี จึงสลายตัวไปเช่นกัน

อ้างอิง

• จรรยา ประชิตโรมรัน. (2547). การเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๓๑๐. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. หน้า 106-110.