ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ปฏิจจสมุปบาท"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
พุทธามาตย์ (คุย | ส่วนร่วม) ย้อนการแก้ไขที่ 7783920 สร้างโดย 182.232.163.57 (พูดคุย) ป้ายระบุ: ทำกลับ |
|||
บรรทัด 1:
'''ภิกษุทั้งหลาย ! <big>เราจักแสดงซึ่งปฏิจจสมุปบาท</big>''' แก่พวกเธอทั้งหลาย. พวกเธอทั้งหลาย จงฟังซึ่งปฏิจจสมุปบาทนั้น, จงทำในใจให้สำเร็จประโยชน์, เราจักกล่าวบัดนี้ ...
ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ปฏิจจสมุปบาท เป็นอย่างไรเล่า ? (๑) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะย่อมมี.'''
ภิกษุทั้งหลาย ! เพราะเหตุที่พระตถาคตทั้งหลาย จะบังเกิดขึ้นก็ตาม,จะไม่บังเกิดขึ้นก็ตาม, ธรรมธาตุนั้น ย่อมตั้งอยู่แล้วนั่นเทียว;
* '''คือ ความตั้งอยู่แห่งธรรมดา (ธัมมัฏฐิตตา),'''
* '''คือ ความเป็นกฎตายตัวแห่งธรรมดา (ธัมมนิยามตา),'''
* '''คือ ความที่เมื่อมีสิ่งนี้สิ่งนี้เป็นปัจจัย สิ่งนี้สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น (อิทัปปัจจยตา).'''
ตถาคต ย่อมรู้พร้อมเฉพาะ ย่อมถึงพร้อมเฉพาะ ซึ่งธรรมธาตุนั้น; ครั้นรู้พร้อมเฉพาะแล้ว ถึงพร้อมเฉพาะแล้ว, ย่อมบอก ย่อมแสดง ย่อมบัญญัติ ย่อมตั้งขึ้นไว้ ย่อมเปิดเผย ย่อมจำแนกแจกแจง ย่อมทำให้เป็นเหมือนการหงายของที่คว่ำ;
และได้กล่าวแล้วในบัดนี้ว่า “ภิกษุทั้งหลาย ! ท่านทั้งหลายจงมาดู : '''เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะย่อมมี'''” ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย ! เพราะเหตุดังนี้แล : ธรรมธาตุใด ในกรณีนั้น
* อันเป็น '''ตถตา คือ ความเป็นอย่างนั้น''',
* เป็น '''อวิตถตา คือ ความไม่ผิดไปจากความเป็นอย่างนั้น''',
* เป็น '''อนัญญถตา คือ ความไม่เป็นไปโดยประการอื่น''',
* เป็น '''อิทัปปัจจยตา คือ ความที่เมื่อมีสิ่งนี้สิ่งนี้เป็นปัจจัย สิ่งนี้สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น''';
ภิกษุทั้งหลาย ! '''<big>ธรรมนี้เราเรียกว่า ปฏิจจสมุปบาท</big>'''
* (๒) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะภพเป็นปัจจัย ชาติย่อมมี'''. ...ฯลฯ… ''<sup>*{๑}</sup>''
* (๓) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย ภพย่อมมี'''. ...ฯลฯ…
* (๔) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะตัณหาเป็นปัจจัย อุปาทานย่อมมี'''. ...ฯลฯ…
* (๕) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะเวทนาเป็นปัจจัย ตัณหาย่อมมี'''. ...ฯลฯ...
* (๖) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะผัสสะเป็นปัจจัย เวทนาย่อมมี'''. ...ฯลฯ…
* (๗) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย ผัสสะย่อมมี'''. ...ฯลฯ…
* (๘) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะนามรูปเป็นปัจจัย สฬายตนะย่อมมี.''' ...ฯลฯ…
* (๙) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย นามรูปย่อมมี.''' ...ฯลฯ...
* (๑๐) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะสังขารเป็นปัจจัย วิญญาณย่อมมี.''' ...ฯลฯ…
* (๑๑) ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย สังขารทั้งหลายย่อมมี.'''
ภิกษุทั้งหลาย ! เพราะเหตุที่พระตถาคตทั้งหลาย จะบังเกิดขึ้นก็ตาม,จะไม่บังเกิดขึ้นก็ตาม, ธรรมธาตุนั้น ย่อมตั้งอยู่แล้วนั่นเทียว;
'''คือ ความตั้งอยู่แห่งธรรมดา (ธัมมัฏฐิตตา),'''
'''คือ ความเป็นกฎตายตัวแห่งธรรมดา (ธัมมนิยามตา),'''
'''คือ ความที่เมื่อมีสิ่งนี้สิ่งนี้เป็นปัจจัย สิ่งนี้สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น (อิทัปปัจจยตา).'''
ตถาคต ย่อมรู้พร้อมเฉพาะ ย่อมถึงพร้อมเฉพาะ ซึ่งธรรมธาตุนั้น; ครั้นรู้พร้อมเฉพาะแล้ว ถึงพร้อมเฉพาะแล้ว, ย่อมบอก ย่อมแสดง ย่อมบัญญัติ ย่อมตั้งขึ้นไว้ ย่อมเปิดเผย ย่อมจำแนกแจกแจง ย่อมทำให้เป็นเหมือนการหงายของที่คว่ำ;
และได้กล่าวแล้วในบัดนี้ว่า “ภิกษุทั้งหลาย ! ท่านทั้งหลายจงมาดู : '''เพราะชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะย่อมมี'''” ดังนี้.
ภิกษุทั้งหลาย ! เพราะเหตุดังนี้แล : ธรรมธาตุใด ในกรณีนั้น อันเป็น '''ตถตา คือ ความเป็นอย่างนั้น''', เป็น '''อวิตถตา คือ ความไม่ผิดไปจากความเป็นอย่างนั้น''', เป็น '''อนัญญถตา คือ ความไม่เป็นไปโดยประการอื่น''',
เป็น '''อิทัปปัจจยตา คือ ความที่เมื่อมีสิ่งนี้สิ่งนี้เป็นปัจจัย สิ่งนี้สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น'''; ภิกษุทั้งหลาย ! '''ธรรมนี้เราเรียกว่า ปฏิจจสมุปบาท'''
''<sup>*{๑}</sup> การละเปยยาล ...ฯลฯ... เช่นนี้ หมายความว่า ข้อความในข้อ (๒) เป็นต้นไปจนกระทั่งถึงข้อ (๑๐) นี้ ซ้ำกันโดยตลอดกับในข้อ (๑) ต่างกันแต่เพียงปัจจยาการแต่ละปัจจยาการเท่านั้น; สำหรับข้อสุดท้าย คือข้อ (๑๑) จะพิมพ์ไว้เต็มเหมือนข้อ (๑) อีกครั้งหนึ่ง.''
-บาลี นิทาน. สํ. ๑๖/๓๐/๖๑.<ref group="พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับหลวง) เล่มที่ ๑๖ สุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค หน้าที่ ๒๒ ข้อที่ ๖๑ ">http://etipitaka.com/reference/thaipb/5/162/?code=thai&volume=16&item=61</ref>{{พุทธศาสนา}}
ภิกษุทั้งหลาย ! '''เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย'''; ( อวิชชา คือ ความไม่รู้ในทุกข์ ความไม่รู้ในเหตุเป็นแดนเกิดแห่งทุกข์ ความไม่รู้ในความดับไม่เหลือแห่งทุกข์ ความไม่รู้ข้อปฏิบัติให้ถึงซึ่งความดับไม่เหลือแห่งทุกข์. )
* (๑๐) '''เพราะมีสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ;'''
* (๙) '''เพราะมีวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป; '''
* (๘) '''เพราะมีนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ; '''
* (๗) '''เพราะมีสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ; '''
* (๖) '''เพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา; '''
* (๕) '''เพราะมีเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา; '''
* (๔) '''เพราะมีตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน; '''
* (๓) '''เพราะมีอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ; '''
* (๒) '''เพราะมีภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ;'''
* (๑) '''เพราะมีชาติเป็นปัจจัย ชรามรณะ โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาสทั้งหลาย จึงเกิดขึ้นครบถ้วน''' '''ความเกิดขึ้นพร้อมแห่งกองทุกข์ทั้งสิ้นนี้ ย่อมมี ด้วยอาการอย่างนี้.'''
(๑) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''ชรามรณะ เป็นอย่างไรเล่า ? ความแก่ ความคร่ำคร่า ความมีฟันหลุด ความมีผมหงอก ความมีหนังเหี่ยว ความสิ้นไปแห่งอายุ ความแก่รอบแห่งอินทรีย์ทั้งหลาย ในสัตวนิกายนั้นๆ ของสัตว์ทั้งหลายเหล่านั้นๆ : นี้เรียกว่า ชรา. การจุติ ความเคลื่อน การแตกสลาย การหายไป การวายชีพ การตาย การทำกาละ การแตกแห่งขันธ์ทั้งหลาย การทอดทิ้งร่าง การขาดแห่งอินทรีย์ คือ ชีวิตจากสัตวนิกายนั้นๆ ของสัตว์ทั้งหลายเหล่านั้นๆ : นี้เรียกว่า มรณะ'''. ชรานี้ด้วย มรณะนี้ด้วย ย่อมมีอยู่ ดังนี้; ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า ชรามรณะ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งชรามรณะ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งชาติ; ความดับไม่เหลือแห่งชรามรณะ ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งชาติ; มรรคอันประกอบด้วยองค์แปดอันประเสริฐนั่นเอง เป็นปฏิปทาให้ถึงซึ่งความดับไม่เหลือแห่งชรามรณะ, ได้แก่สิ่งเหล่านี้ คือ ความเห็นชอบ ความดำริชอบ การพูดจาชอบ การทำการงานชอบ การเลี้ยงชีวิตชอบ ความพากเพียรชอบ ความระลึกชอบ ความตั้งใจมั่นชอบ.
(๒) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''ชาติ เป็นอย่างไรเล่า ? การเกิด การกำเนิด การก้าวลง (สู่ครรภ์) การบังเกิด การบังเกิดโดยยิ่ง ความปรากฏของขันธ์ทั้งหลาย การที่สัตว์ได้ซึ่งอายตนะทั้งหลาย ในสัตวนิกายนั้นๆ ของสัตว์ทั้งหลายเหล่านั้นๆ''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า ชาติ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งชาติ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งภพ; ความดับไม่เหลือแห่งชาติ ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งภพ; ''...ฯลฯ...''
(๓) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''ภพ เป็นอย่างไรเล่า ? ภิกษุทั้งหลาย ! ภพทั้งหลาย ๓ อย่างเหล่านี้ คือ กามภพ รูปภพ อรูปภพ''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า ภพ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งภพ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งอุปาทาน; ความดับไม่เหลือแห่งภพ ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งอุปาทาน; ''...ฯลฯ...''
(๔) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''ตัณหา เป็นอย่างไรเล่า ? ภิกษุทั้งหลาย ! หมู่แห่งตัณหาทั้งหลาย ๖ หมู่ เหล่านี้ คือ ความอยากในรูป ความอยากในเสียง ...ในกลิ่น ...ในรส ...ในโผฏฐัพพะ (สัมผัสทางกาย) ความอยากในธรรมารมณ์ (สัมผัสทางใจ)''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า ตัณหา. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งตัณหา ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งเวทนา; ความดับไม่เหลือแห่งตัณหา ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งเวทนา; .''..ฯลฯ...''
(๕) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''เวทนา เป็นอย่างไรเล่า ? ภิกษุทั้งหลาย ! หมู่แห่งเวทนาทั้งหลาย ๖ หมู่เหล่านี้ คือ เวทนาที่เกิดจากสัมผัสทางตา ...ทางหู ...ทางจมูก... ทางลิ้น ...ทางกาย และเวทนาที่เกิดจากสัมผัสทางใจ''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า เวทนา. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งเวทนา ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งผัสสะ; ความดับไม่เหลือแห่งเวทนา ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งผัสสะ; .''..ฯลฯ...''
(๖) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''ผัสสะ เป็นอย่างไรเล่า ? ภิกษุทั้งหลาย ! หมู่แห่งผัสสะทั้งหลาย ๖ หมู่เหล่านี้ คือ สัมผัสทางตา ...ทางหู ...ทางจมูก ...ทางลิ้น ...ทางกาย สัมผัสทางใจ''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า ผัสสะ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งผัสสะ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งสฬายตนะ; ความดับไม่เหลือแห่งผัสสะ ย่อมมีเพราะความดับไม่เหลือแห่งสฬายตนะ; .''..ฯลฯ...''
(๗) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''สฬายตนะ เป็นอย่างไรเล่า ? จักข๎วายตนะ ( ตา+รูป ) โสตายตนะ (หู+เสียง) ฆานายตนะ (จมูก + กลิ่น) ชิวหายตนะ (ลิ้น + รส) กายายตนะ (กาย + โผฏฐัพพะ) มนายตนะ (ใจ + ธรรมารมณ์)''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่าสฬายตนะ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งสฬายตนะ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งนามรูป; ความดับไม่เหลือแห่งสฬายตนะ ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งนามรูป; .''..ฯลฯ...''
(๘) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''นามรูป เป็นอย่างไรเล่า ? เวทนา สัญญา เจตนา ผัสสะ มนสิการ : นี้เรียกว่านาม. มหาภูตทั้งสี่ด้วย รูปที่อาศัยมหาภูตทั้งสี่ด้วย : นี้เรียกว่า รูป. นามนี้ด้วย รูปนี้ด้วย ย่อมมีอยู่อย่างนี้''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า นามรูป. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งนามรูป ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งวิญญาณ; ความดับไม่เหลือแห่งนามรูป ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งวิญญาณ; .''..ฯลฯ...''
(๙) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''วิญญาณ เป็นอย่างไรเล่า ?ภิกษุทั้งหลาย ! หมู่แห่งวิญญาณทั้งหลาย ๖ หมู่เหล่านี้ คือ จักขุวิญญาณ (สิ่งที่รู้แจ้งทางตา) โสตวิญญาณ (สิ่งที่รู้แจ้งทางหู) ฆานวิญญาณ (สิ่งที่รู้แจ้งทางจมูก) ชิวหาวิญญาณ (สิ่งที่รู้แจ้งทางลิ้น) กายวิญญาณ (สิ่งที่รู้แจ้งทางใจ) มโนวิญญาณ (สิ่งรู้แจ้งทางใจ)''' : ภิกษุทั้งหลาย ! นี้เรียกว่า วิญญาณ. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งวิญญาณ ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งสังขาร; ความดับไม่เหลือแห่งวิญญาณ ย่อมมีเพราะความดับไม่เหลือแห่งสังขาร; .''..ฯลฯ...''
(๑๐) ภิกษุทั้งหลาย ! ก็ '''สังขารทั้งหลาย เป็นอย่างไรเล่า ? ภิกษุทั้งหลาย ! สังขารทั้งหลาย ๓ อย่างเหล่านี้ คือ กายสังขาร (ความปรุงแต่งทางกาย) วจีสังขาร (ความปรุงแต่งทางวาจา) จิตตสังขาร (ความปรุงแต่งทางใจ)''' : ภิกษุทั้งหลาย ! เหล่านี้เรียกว่า สังขารทั้งหลาย. ความก่อขึ้นพร้อมแห่งสังขาร ย่อมมี เพราะความก่อขึ้นพร้อมแห่งอวิชชา; ความดับไม่เหลือแห่งสังขาร ย่อมมี เพราะความดับไม่เหลือแห่งอวิชชา; มรรคอันประกอบด้วยองค์แปดอันประเสริฐนั่นเอง เป็นปฏิปทาให้ถึงซึ่งความดับไม่เหลือแห่งสังขาร, ได้แก่สิ่งเหล่านี้ คือ ความเห็นชอบ ความดำริชอบ การพูดจาชอบ การทำการงานชอบ การเลี้ยงชีวิตชอบ ความพากเพียรชอบ ความระลึกชอบ ความตั้งใจมั่นชอบ.
ภิกษุทั้งหลาย ! '''ในกาลใดแล อริยสาวก ย่อมมารู้ทั่วถึงซึ่งธรรม''' อันเป็นปัจจัย (เหตุ) ว่าเป็นอย่างนี้ๆ ; '''มารู้ทั่วถึงซึ่งเหตุแห่งธรรม''' อันเป็นปัจจัย ว่าเป็นอย่างนี้ๆ ; '''มารู้ทั่วถึงซึ่งความดับไม่เหลือแห่งธรรม''' อันเป็นปัจจัย ว่าเป็นอย่างนี้ๆ ; '''มารู้ทั่วถึงซึ่งข้อปฏิบัติเครื่องทำสัตว์ให้ลุถึงความดับไม่เหลือแห่งธรรม''' อันเป็นปัจจัย ว่าเป็นอย่างนี้ๆ ดังนี้; ภิกษุทั้งหลาย ! ในกาลนั้น เราเรียกอริยสาวกนั้น ว่า :- '''“ผู้สมบูรณ์แล้วด้วยทิฏฐิ”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้สมบูรณ์แล้วด้วยทัสสนะ”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้มาถึงพระสัทธรรมนี้แล้ว”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้ได้เห็นอยู่ซึ่งพระสัทธรรมนี้”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้ประกอบแล้วด้วยญาณอันเป็นเสขะ”''' ดังนี้บ้าง;'''“ผู้ประกอบแล้วด้วยวิชชาอันเป็นเสขะ”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้ถึงซึ่งกระแสแห่งธรรมแล้ว”''' ดังนี้บ้าง; '''“ผู้ประเสริฐมีปัญญาเครื่องชำแรกกิเลส”''' ดังนี้บ้าง;'''“ยืนอยู่จรดประตูแห่งอมตะ”''' ดังนี้บ้าง, ดังนี้ แล.
-บาลี นิทาน. สํ. ๑๖/๕๐/๘๘.
== อ้างอิง ==
พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับหลวง)
พระไตรปิฎก บาลี (สยามรัฐ)
http://etipitaka.com/
== แหล่งข้อมูลอื่น ==
*
[[หมวดหมู่:หลักธรรมของศาสนาพุทธ]]
| |||