ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้ายุติธรรมธร (หยุย ณ จำปาศักดิ์)"

'''[[เจ้ายุติธรรมธร]] (หยุย ณ จำปาศักดิ์)''' หรือ '''เสด็จเจ้าย่ำขะหม่อมยุติธรรมธร''' ดำรงพระยศเดิมเป็นที่ '''เจ้าราชดนัย (หยุย)'''แห่งนครจำปาศักดิ์ ([[พ.ศ. 2440]] - [[2 มีนาคม]] [[พ.ศ. 2489]]) เจ้าผู้ครอง[[จำปาศักดิ์|นครจำปาศักดิ์]]องค์สุดท้ายพระองค์ที่ 12 และเป็นผู้ว่าราชการเมืองจำปาศักดิ์ในสมัยที่[[ลาว]]ตกเป็นอาณานิคมของ[[ฝรั่งเศส]]

เสด็จเจ้ายุติธรรมธร (หยุย ณ จำปาศักดิ์) ประสูติเมื่อ [[พ.ศ. 2417]]<ref name="ณ จำปาศักดิ์">[http://www.4dw.net/royalark/Laos/champasa.htm ผังการสืบเชื้อสายราชสกุล ณ จำปาศักดิ์]</ref> เป็นพระราชโอรสองค์พระองค์โตของ[[เสด็จเจ้าย่ำขะหม่อมยุติธรรมธรนครจำปาศักดิ์รักษาประชาธิบดี (คำสุก ณ จำปาศักดิ์)]] เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ลำดับพระองค์ที่ 11 ได้รับพระราชทานพระยศจาก[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] (รัชกาลที่ 5) ให้เป็นที่เจ้าราชดนัย ตำแหน่งผู้ช่วยราชการในเจ้านครจำปาศักดิ์เมื่อ [[พ.ศ. 2440]] <ref>[[เติม วิภาคย์พจนกิจ]]. '''ประวัติศาสตร์อีสาน.''' พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: [[มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์]], 2546. หน้า 79.</ref> อนึ่ง ตำแหน่งเจ้าราชดนัยนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานแก่พระราชโอรสของเจ้านครประเทศราช ซึ่งรองจากพระยศของเสด็จเจ้าราชบุตรหรือเจ้าราชบุตร แต่มิได้นับเข้าในระบบการปกครองแบบอาญาสี่ซึ่งเป็นระบบการปกครองดั้งเดิมของลาว

ต่อมาเมื่อเสด็จ[[เจ้ายุติธรรมธร (เจ้าคำสุก ณ จำปาศักดิ์)]] พิราลัยด้วยพระโรคชราในปี [[พ.ศ. 2444]] ทางราชการ[[สยาม]]ได้ให้เสด็จเจ้าอุปราช (เจ้าคำพันธ์) เป็นผู้รักษาราชการเมืองนครจำปาศักดิ์ไปพลาง เนื่องจากยังไม่ทันได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แต่งตั้งเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์คนพระองค์ใหม่<ref>[[เติม วิภาคย์พจนกิจ]]. '''อ้างแล้ว.''' หน้า 82.</ref> ต่อมาในปี [[พ.ศ. 2446]] ดินแดนของนครจำปาศักดิ์ได้ตกอยู่ในความปกครองของ[[ฝรั่งเศส]]ตามสนธิสัญญาฉบับลงวันที่ 13 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 122 ฝ่ายฝรั่งเศสจึงได้เกลี้ยกล่อมให้เจ้าราชดนัย (หยุย) เป็นเจ้าผู้ครองเมืองนครจำปาศักดิ์สืบต่อจากพระราชบิดา พระองค์จึงได้มีหนังสือลับไปทูลปรึกษา[[สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ]] (ขณะมีพระอิสริยยศเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นฯ) เสนาบดี[[กระทรวงมหาดไทย]]ในเวลานั้น ซึ่งกรมพระยาดำรงฯ ได้ทรงตอบไปว่า ''"ให้รับตำแหน่งทำการให้ฝรั่งเศสเสีย มิฉะนั้นถ้าฝรั่งเศสเอาพวกอื่นมาตั้งวงศ์ตระกูลเจ้ายุติธรรมจะได้รับความเดือดร้อน"'' เจ้าราชดนัย (หยุย) จึงตกลงรับเป็นเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์นับแต่นั้น โดยฝ่ายฝรั่งเศสได้ตั้งให้เจ้าราชดนัย (หยุย) ขึ้นเป็นเจ้ายุติธรรมธร เช่นเดียวกับเจ้านครจำปาศักดิ์องค์พระองค์ก่อน ๆ<ref>[[เติม วิภาคย์พจนกิจ]]. '''อ้างแล้ว.''' หน้า 85-87.</ref> และนับเป็นเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ที่ได้รับพระราชทานนามยศประจำที่[[เจ้ายุติธรรมธร]]เป็นลำดับที่ 3 ของราชวงศ์จำปาศักดิ์ด้วย

ต่อมารัฐบาล[[อินโดจีนฝรั่งเศส]] ได้ยกเลิกฐานะความเป็นเจ้าผู้ครองนครลงเมื่อวันที่ [[22 พฤศจิกายน]] [[พ.ศ. 2447]]<ref name="ณ จำปาศักดิ์" /> เสด็จเจ้ายุติธรรมธร (หยุย) จึงมีฐานะเป็นผู้ว่าราชการเมืองจำปาศักดิ์แทนแต่ก็ยังทรงดำรงฐานันดรศักดิ์แห่งราชวงศ์จำปาศักดิ์อยู่ จนถึง [[พ.ศ. 2484]] เมื่อ[[ประเทศไทยสยาม]]ได้ยึดดินแดนนครจำปาศักดิ์กลับคืนมาอีกครั้ง และจัดตั้งขึ้นเป็น[[จังหวัดนครจัมปาศักดิ์]]แล้ว ทางราชการไทยก็ได้คงพระเกียรติยศของเสด็จเจ้ายุติธรรมธร (หยุย) ในฐานะเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ไว้ตามเดิม หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งก็คือ ให้เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดที่ตั้งขึ้นมาใหม่นั้นเอง พระองค์ได้ทรงอยู่ในตำแหน่งและฐานันดรศักดิ์นี้จนถึงแก่พิราลัยในตำแหน่งเมื่อวันที่ [[2 มีนาคม]] [[พ.ศ. 2489]] ก่อนหน้าที่ดินแดนจำปาศักดิ์จะกลับไปเป็นของฝรั่งเศสอีกครั้งไม่นานนัก<ref>[[เติม วิภาคย์พจนกิจ]]. '''อ้างแล้ว.''' หน้า 88.</ref>

เสด็จเจ้ายุติธรรมธร (หยุย ณ จำปาศักดิ์) ทรงมีราชโอรสพระราชธิดาเกิดที่ประสูติแต่ชายาพระชายาและหม่อมห้าม 5 องค์พระองค์ ดังนี้ <ref>[[เติม วิภาคย์พจนกิจ]]. '''อ้างแล้ว.''' หน้า 83.</ref><ref name="ณ จำปาศักดิ์" />

## เสด็จ[[เจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาศักดิ์]] (เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์พระองค์ที่ 13 และอดีต[[นายกรัฐมนตรีลาว]])

### นายจันทร์ โพธิ์สอาด (อาชญาจันทร์ โพธิ์สอาด)