|
== ระบบดาวหลายดวง ==
'''ระบบดาวหลายดวง''' เป็นระบบที่มีดาวฤกษ์อยู่มากกว่า 2 ดวง<ref>p. 16, ''Understanding Variable Stars'', John R. Percy, Cambridge: Cambridge University Press, 2007, ISBN 0521232538.</ref><ref name="tokc">[http://adsabs.harvard.edu/abs/1997A&AS..124...75T MSC—MSC—a catalogue of physical multiple stars], A. A. Tokovinin, ''Astronomy and Astrophysics Supplement Series'' '''124''' (1997), 75–-84; online versions at [http://cdsweb.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/A%2bAS/124/75 VizieR] and the [http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/stars/ Multiple Star Catalog].</ref> ในกรณีที่มีดาวฤกษ์สมาชิก 3 ดวง จะเรียกว่า ''triple'', ''trinary'' หรือ ''ternary'' ถ้ามี 4 ดวงจะเรียกว่า ''quadruple'' หรือ ''quaternary'' ถ้ามี 5 ดวงจะเรียกว่า ''quintuple'' ถ้ามี 6 ดวงจะเรียกว่า ''sextuple'' ถ้ามี 7 ดวงจะเรียกว่า ''septuple'' เป็นเช่นนี้เรียงขึ้นไปเรื่อยๆ ระบบดาวแบบนี้มีขนาดเล็กกว่า[[กระจุกดาวเปิด]] ซึ่งจะมีความสัมพันธ์แบบพลศาสตร์มากกว่าและมักมีดาวฤกษ์ระหว่าง 100 ถึง 1,000 ดวง<ref>p. 24, ''Galactic Dynamics'', James Binney and Scott Tremaine, Princeton University Press, 1987, ISBN 0691084459.</ref>
[[ภาพ:HD188753 orbit.jpg|thumb|250px|ภาพวาดวงโคจรของ HD 188753 ซึ่งเป็นระบบดาวสามดวง จากจินตนาการของศิลปิน]]
=== ลักษณะทางพลศาสตร์ ===
ในทางทฤษฎีแล้ว การสร้างแบบจำลองของระบบดาวหลายดวงทำได้ยากกว่าการสร้างแบบจำลองของดาวคู่มาก เนื่องจากมีปัจจัยด้าน[[พลศาสตร์]]มาเกี่ยวข้อง ปัญหาของวัตถุจำนวน n อาจทำให้เกิด[[ทฤษฎีความอลวน|ลักษณะอันยุ่งเหยิง]]ขึ้นได้ คุณสมบัติหลายประการในกลุ่มดาวขนาดเล็กๆ มีแนวโน้มจะไม่คงที่ ดาวดวงหนึ่งอาจเคลื่อนเข้าใกล้ดาวอีกดวงหนึ่งมากเกินไป และเร่งเร้าให้เกิดการเคลื่อนที่ที่ทำให้ดาวนั้นหลุดออกไปจากระบบได้<ref>Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in ''Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics'', P. Murdin, ed., online edition at the [http://eaa.iop.org/ Institute of Physics], orig. ed. published by Nature Publishing Group, 2001.</ref> ความไม่แน่นอนเช่นนี้อาจหลีกเลี่ยงได้หากระบบนั้นเป็นระบบอย่างที่ เดวิด อีวาน<ref>[http://adsabs.harvard.edu/abs/1968QJRAS...9..388E Stars of Higher Multiplicity], David S. Evans, ''Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society'' '''9''' (1968), 388–-400.</ref> เรียกว่า ''hierarchical'' ในระบบแบบนี้ดาวฤกษ์สมาชิกจะแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม แต่ละกลุ่มมีวงโคจรใหญ่รอบจุด[[ศูนย์กลางมวล]]ของระบบ ขณะที่สมาชิกในแต่ละกลุ่มย่อยก็มีลักษณะแบบ hierarchical คือสามารถแบ่งเป็นกลุ่มย่อยได้อีกสองกลุ่มที่มีลักษณะเป็น hierarchical แบบนี้ไปเรื่อยๆ ในกรณีนี้ การเคลื่อนที่ของดาวฤกษ์จะค่อนข้างคงที่ใกล้เคียงกับ[[กฎการเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์|วงโคจรของเคปเลอร์]]โดยโคจรไปรอบศูนย์กลางมวลของระบบนั้น<ref>[http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/papers/dynamics.pdf Dynamics of multiple stars: observations], A. Tokovinin, in "Massive Stars in Interacting Binaries", August 16–-20, 2004, Quebec (ASP Conf. Ser., in print).</ref> แต่จะไม่เหมือนกับลักษณะทางพลศาสตร์ของดาวฤกษ์ที่มีจำนวนมากๆ ใน[[กระจุกดาว]]หรือใน[[ดาราจักร]]
=== การสังเกตการณ์ ===
ระบบดาวหลายดวงที่รู้จักโดยมากจะเป็นระบบดาว 3 ดวง ระบบที่มีดาวมากกว่านั้นจะมีจำนวนน้อยลงอย่างมากตามจำนวนดาวสมาชิกในลักษณะของ[[เอ็กซ์โปเนนเชียล]]<ref name="tok1">[http://www.aip.de/IAU200/proc/tokovinin.ps.gz Statistics of multiple stars: some clues to formation mechanisms], A. Tokovinin, in the proceedings of IAU Symposium 200, The Formation of Binary Stars, Potsdam, Germany, April 10–-15, 2000. Bibcode [http://adsabs.harvard.edu/abs/2001IAUS..200...84T 2001IAUS..200...84T].</ref> ตัวอย่างเช่น ใน[[รายการดาวของโทโควินิน]]ฉบับปรับปรุงปี ค.ศ. 1999<ref name="tokc" /> ในระบบดาวทั้งสิ้น 728 ระบบเป็นระบบดาว 3 ดวงถึง 551 ระบบ อย่างไรก็ดี เนื่องจากการเลือกศึกษาปรากฏการณ์ต่างๆ ความรู้ของเราเกี่ยวกับค่าทางสถิติเหล่านี้อาจจะไม่สมบูรณ์ก็ได้<ref>[http://adsabs.harvard.edu/abs/2004RMxAC..21....7T Statistics of multiple stars], A. Tokovinin, in The Environment and Evolution of Double and Multiple Stars, Proceedings of IAU Colloquium 191, held 3-7 February, 2002 in Merida, Yucatan, Mexico, edited by Christine Allen and Colin Scarfe, ''Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica (Serie de Conferencias)'' '''21''' (August 2004), pp. 7–-14.</ref>
ผลจากความไม่คงที่ทางพลศาสตร์ดังได้กล่าวถึงแล้วข้างต้น ระบบดาวสามดวงโดยมากจะเป็นแบบ ''hierarchical'' โดยจะมีดาวอยู่คู่หนึ่งที่อยู่ห่างจากดาวอีกดวงหนึ่งในระบบออกไปไกล ยิ่งระบบที่มีจำนวนดาวสมาชิกมากขึ้นก็จะยิ่งมีความเป็น ''hierarchical'' มากขึ้นด้วย<ref name="tok1" /> ระบบดาว 6 ดวงที่เรารู้จักคือ [[แคสเตอร์]] (อัลฟา เจมิโนรัม) มีดาวคู่หนึ่งโคจรอยู่ห่างจากดาวอีกสองคู่<ref name="castor">[http://adsabs.harvard.edu/abs/2003A%26A...402..719S Castor A and Castor B resolved in a simultaneous Chandra and XMM-Newton observation], B. Stelzer and V. Burwitz, ''Astronomy and Astrophysics'' '''402''' (May 2003), pp. 719–-728.</ref> ระบบดาว 6 ดวงอีกระบบหนึ่งคือ ADS 9731 มีกลุ่มของดาวสามดวงอยู่จำนวน 2 กลุ่ม แต่ละกลุ่มมีดาวคู่หนึ่งโคจรรอบกันกับดาวเดี่ยว<ref name="ads9731">[http://adsabs.harvard.edu/abs/1998AstL...24..795T ADS 9731: A new sextuple system], A. A. Tokovinin, N. I. Shatskii, and A. K. Magnitskii, ''Astronomy Letters'', '''24''', #6 (November 1998), pp. 795–-801.</ref>
== อ้างอิง ==
|
