พระมหาไชไพรสภ

พระมหาไชไพรสภ บ้างเรียก พระมหาไชย หรือ พระไพรประสบ เป็นเทพเจ้าแห่งข้าวหรือเทพที่คอยให้การคุ้มครองข้าวตามคติความเชื่อของไทย มีลักษณะและหน้าที่อย่างเดียวกันกับแม่โพสพ เทพีแห่งข้าว ต่างเพียงเพศสภาพเท่านั้น

มหาไชไพรสภ
เทพแห่งข้าว
เป็นที่บูชาใน	ศาสนาผี, พราหมณ์ไทย
ส่วนเกี่ยวข้อง	โพสพ
อาวุธ	พระขรรค์และรวงข้าว
พาหนะ	ปลากราย
เป็นที่นับถือใน	ประเทศไทย

พระมหาไชไพรสภ หรือพระมหาไชย ปรากฏใน ตำราภาพเทวรูป เป็นสมุดไทยดำที่เขียนขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และปรากฏในคัมภีร์ นารายณ์ยี่สิบปาง ระบุนามว่า พระไพรประสบ เป็นเทพเจ้าแห่งข้าว โดยเทพองค์นี้เป็นบุรุษเพศ พระหัตถ์ข้างหนึ่งถือรวงข้าว และอีกข้างหนึ่งถือพระขรรค์ มีปลากรายทองเป็นพาหนะ เชื่อว่าเป็นเทพที่พัฒนาจากแม่โพสพ ซึ่งเดิมเป็นสตรีเพศ แต่เปลี่ยนรูปลักษณ์ให้เป็นชายเนื่องจากพลวัตทางสังคมที่เชื่อว่าเพศชายเป็นใหญ่กว่าเพศหญิง ดังนั้นเทพสตรีคือนางโพสพจึงถูกเปลี่ยนเป็นชายตามแนวคิดนั้น เช่นเดียวกับชาวไทใต้คงในมณฑลยูนนาน ประเทศจีน มีเทพเจ้าแห่งข้าวเป็นเพศชาย เรียกว่า "ปู่ขวัญข้าว" ซึ่งศิราพร ณ ถลาง สันนิษฐานว่าความเชื่อนี้คงได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมจีนเรื่องชายเป็นใหญ่

มีจิตรกรรมรูปพระมหาไชไพรสภที่หน้าบันพระที่นั่งไชยชุมพลในพระบรมมหาราชวัง สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ดูเพิ่ม

• โพสพ – เทพีแห่งข้าวตามคติชนไทย
• ผีตาแฮก – ผีบรรพบุรุษผู้บุกเบิกไร่นา ทำหน้าที่ปกปักรักษาพืชสวนไร่นา

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• อรุณศักดิ์ กิ่งมณี. ทิพยประติมา. นนทบุรี : มิวเซียมเพรส, 2560. 248 หน้า. ISBN 978-616-027673-13-1