ผู้ใช้:ธัญพร/กระบะทราย

ขันทองพยาบาท
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
วงศ์:	Euphorbiaceae

ขันทองพยาบาท

ขันทองพยาบาท(ชื่อวิทยาศาสตร์: Gelonium multiflorum A.Juss) เป็นชื่อของสมุนไพรประเภทไม้ยืนต้นขนาดกลาง กิ่งก้านกลม เปลือกเกลี้ยง สีเทา ใบเดี่ยวแข็งหนาดกทึบ เป็นดอกเล็กๆเป็นช่อแผ่ออก ผลกลมเท่าลูกพุทรา มี3พู เมื่อผลแก่จะมีสีส้มและแตกออก สรรพคุณในการรักษา แก้ลมพิษ แก้โรคเรื้อน โรคผิวหนังทุกชนิด แก้ไข้ และแก้โรคกามโรค

ขันทองพยาบาทมีชื่อสามัญอื่นๆ ได้แก่ ขันทอง(พิษณุโลก) ดูกหิน(สระบุรี) ขนุนดง(หล่มสัก) กระดูก(ใต้) ขุนทอง(ประจวบคีรีขันธ์) ดูกใส(อีสาน) มะดูกเหลื่อม(เหนือ) มะดูกดง(ปราจีนบุรี) ข้าวตาก(กาญจนบุรี)

ลักษณะทางพฤษศาสตร์

ต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง7-13เมตร กิ่งก้านกลมสีเทา เปลือกสีน้ำตาลแก่ ผิวบางเรียบ เนื้อไม้ข้างในมีสีขาว ใบ เป็นใบเดี่ยวแบบเรียงสลับ ขอบขนานแกมรูปหอก กว้าง3-8ซม. กว้าง9-22ซม.เนื้อใบหนาทึบ หลังใบลื่นเป็นมัน ฐานใบรูปหัวใจ ปลายใบเป็นติ่งยาว ขอบใบฟัน ก้านใบยาว9-16มม.

ดอก เป็นช่อกระจายตรงซอกใบ ช่อละ5-10ดอก ยาวประมาณ16-18ซม.มีสีเขียวอมเหลืองอ่อนมีกลิ่นหอมใบประดับเป็นรูปหอกยาว1มม.ตรงปลายแหลม ก้านดอกย่อยยาว1-1.5มม.กลีบรองกลีบดอกมี5กลีบเรียงซ้อนกันอยู่คล้ายรูปหอกยาว1มม. กลีบดอกมี5กลีบ รูปขอบขนาน กว้าง6-7มม.ยาว 3มม. ผล ผลอ่อนมีสีเขียวเมื่อสุกมีสีเหลืองอมส้ม มีติ่งเล็กๆที่ยอด เมล็ด ค่อนข้างกลมมีสีน้ำตาลเข้ม มีเนื้อบางๆสีขาวหุ้มเมล็ด

ถิ่นกำเนิด

เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แถบประเทศอินเดีย พม่า อินโดจีน และคาบสมุทรมาลายู

การกระจายพันธุ์

ออกดอกช่วงเดือนมีนาคม-พฤษภาคม ติดผลเดือนเมษายน-มิถุนายน

สรรพคุณ

ราก รสเมาเบื่อร้อน แก้ลม แก้ประดง แก้พิษในกระดูก แก้โรคผิวหนัง รักษาน้ำเหลืองเสีย เปลือกต้น รสเมาเบื่อ แก้ลมเป็นพิษ แก้ประดง แก้พิษในกระดูก ฆ่าพยาธิ แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด กลาก เกลื้อน โรคผิวหนังทุกชนิด แก้กามโรค แก้โรคตับพิการ ทำให้ฟันทน ถ่ายน้ำเหลือง เนื้อไม้ รสเมาเบื่อ แก้ลมพิษ แก้ไข้ แก้กามโรค

อ้างอิง

1.วุฒิ วุฒิธรรมเวช,ร่วมอนุรักษ์มรดกไทย สารานุกรมสมุนไพร รวมหลักเภสัชกรรมไทย,พิมพ์ครั้งที่1 21 สิงหาคม พ.ศ.2540,หน้า129

2.adminHeab (ออนไลน์), ขันทองพยาบาท, สืบค้นเมื่อ 28 กันยายน 2558

3.ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์(ออนไลน์), [ http://www.qsbg.org/database/botanic_book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=1044ขันทองพยาบาท], สืบค้นเมื่อ 28 กันยายน 2558

4.นันทวัน บุณยะประภัศร, อรนุช โชคชัยเจริญพร,สมุนไพรไม้พื้นบ้าน,หน้า415