ป้อมมหากาฬ

ป้อมมหากาฬ ตั้งอยู่บริเวณเชิงสะพานผ่านฟ้าลีลาศ ติดกับถนนมหาไชย แขวงบวรนิเวศ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ทางด้านหลังมีกำแพงเมืองพระนครหลงเหลืออยู่

ป้อมมหากาฬ
ป้อมมหากาฬ
ประเภท	ป้อมปราการ
ที่ตั้ง	แขวงบวรนิเวศ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
พิกัด	13.7556218°N 100.5055368°E / 13.7556218; 100.5055368
ความสูง	15 เมตร
ความยาว	38 เมตร
สร้างเมื่อ	พ.ศ. 2326
สร้างโดย	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
การใช้งานดั้งเดิม	เป็นส่วนหนึ่งของระบบกำแพงเมืองและป้อมปราการกรุงเทพมหานคร
บูรณะ	พ.ศ. 2525
สถานะ	ปิดใช้งาน, ยังมีอยู่
ผู้ดูแล	กรมศิลปากร
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	ป้อมมหากาฬพร้อมด้วยปราการ
ขึ้นเมื่อ	22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2492
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร
เลขอ้างอิง	0000002
ทางแยก
ชื่ออักษรไทย	ป้อมมหากาฬ
ชื่ออักษรโรมัน	Pom Maha Kan
รหัสทางแยก	N398
ที่ตั้ง	แขวงบวรนิเวศ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
ทิศทางการจราจร
↗	ถนนราชดำเนินนอก » สะพานผ่านฟ้าลีลาศ
↓	ถนนมหาไชย » แยกสำราญราษฎร์
←	ถนนราชดำเนินกลาง » อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย
↖	ถนนพระสุเมรุ » แยกสะพานวันชาติ

ป้อมมหากาฬสร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) ในปี พ.ศ. 2326 เป็นป้อม 1 ใน 14 ป้อมที่โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่อป้องกันรักษาพระนคร มีลักษณะรูปแปดเหลี่ยม มีกำแพงล้อมรอบ 2 ชั้น เป็นป้อมประจำพระนครด้านตะวันออก ปัจจุบันป้อมมหากาฬเป็น 1 ใน 2 ป้อมที่ยังคงเหลืออยู่ในกรุงเทพมหานคร อีกป้อมหนึ่งคือป้อมพระสุเมรุ ทางกรุงเทพมหานคร และกรมศิลปากรได้บูรณะซ่อมแซมป้อมมหากาฬเมื่อคราวพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี ในปี พ.ศ. 2525 และได้มีการบูรณะเรื่อยมาจนมีสภาพที่เห็นในปัจจุบัน

ที่ตั้งด้านหนึ่งของป้อมเป็นที่อยู่ของชุมชนของผู้คนที่ตั้งรกรากอยู่มาตั้งแต่แรกสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ และเป็นชุมชนที่มีชื่อเสียงด้านลิเกโบราณ รวมถึงเป็นแหล่งจำหน่ายดอกไม้ไฟ หรือพลุต่าง ๆ โดยเป็นแหล่งซื้อขายที่ได้รับความนิยมโดยเฉพาะในวันลอยกระทง ในช่วงรัชกาลที่ 1–4 เป็นบ้านพักขุนนางชั้นสูงหลายท่าน เช่น เจ้าพระยายมราช (ครุฑ) เสนาบดีกรมเวียง (กรมเมือง) ฯลฯ เป็นต้น โดยชุมชนป้อมมหากาฬนี้ ผู้ที่ศึกษาด้านการมีส่วนร่วมของชุมชนทั้งชาวไทยและต่างประเทศมักจะมาสำรวจและทำวิจัยเรื่องการมีส่วนร่วมฯ ณ ชุมชนแห่งนี้ โดยมีประวัติการชุมนุมและต่อสู้มายาวนานกว่า 20 ปี โดยเริ่มมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2535 หลังจากที่คณะรัฐบาลที่มี พล.อ.ชาติชาย ชุณหะวัณ เป็นนายกรัฐมนตรีได้มีมติคณะรัฐมนตรีออกมา โดยรัฐบาลต้องการปรับปรุงภูมิทัศน์ และปรับพื้นที่ให้เป็นสวนสาธารณะ

แต่ทว่าชาวชุมชนได้ต่อสู้คัดค้านเรื่อยมา แต่ทว่าก็ได้มีการรื้อถอนบ้านเรือนต่าง ๆ ออกไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งเสร็จสิ้นในปี พ.ศ. 2561 และในวันที่ 24 กรกฎาคม ปีเดียวกันนั้น กรุงเทพมหานครได้เปิดสวนสาธารณะแห่งใหม่ คือ สวนป้อมมหากาฬ ขึ้นมาอย่างเป็นทางการ

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ ป้อมมหากาฬ
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์