ดาราจักรชนิดก้นหอยมีคาน

ดาราจักรชนิดก้นหอยมีคาน (อังกฤษ: barred spiral galaxy) หรืออาจเรียกว่ากาแล็กซีกังหันแบบมีคาน เป็นประเภทหนึ่งของดาราจักรชนิดก้นหอยที่มีดาวฤกษ์อยู่มากในบริเวณแกนกลางรูปร่างคล้ายโครงสร้างคาน พบเป็นจำนวนมากประมาณครึ่งหนึ่งของดาราจักรชนิดก้นหอยทั้งหมด แกนกลางแบบคานนี้มีผลกระทบต่อทั้งการเคลื่อนที่ของดาวฤกษ์และแก๊สระหว่างดวงดาวภายในดาราจักรชนิดก้นหอย รวมถึงมีผลกระทบต่อแขนกังหันของดาราจักรด้วย

ดาราจักร NGC 1300 ซึ่งเห็นโครงสร้างแบบก้นหอยมีคานอย่างชัดเจน ภาพถ่ายจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล

เอ็ดวิน ฮับเบิล จัดประเภทดาราจักรชนิดนี้ในลำดับของฮับเบิลด้วยรหัส "SB" (มาจาก "Spiral" (ก้นหอย) และ "Barred" (คาน)) โดยมีประเภทย่อยมี 3 ประเภท ตามลักษณะการเปิดกว้างของแขนกังหัน กล่าวคือ SBa เป็นดาราจักรที่มีแขนค่อนข้างแคบแน่น ส่วน SBc จะมีแขนที่กว้างและหลวมกว่า โดย SBb เป็นแบบที่อยู่กึ่งกลางระหว่างทั้งสองแบบแรก นอกจากนี้ยังมีประเภทที่ 4 คือ SBm ซึ่งตั้งขึ้นในภายหลังเพื่อแยกประเภทของกังหันมีคานที่มีรูปร่างแปลกประหลาด เช่น ดาราจักรเมฆแมกเจลแลนทั้งหลาย ซึ่งแต่เดิมถูกจัดประเภทไว้เป็นดาราจักรไร้รูปแบบ แต่ต่อมาพบว่ามีโครงสร้างที่เห็นได้ว่าเป็นแบบก้นหอยมีคาน

ผลการสังเกตการณ์ของกล้องโทรทรรศน์อวกาศสปิตเซอร์ในปี ค.ศ. 2005 เป็นหลักฐานช่วยยืนยันแนวคิดที่ว่า ดาราจักรทางช้างเผือกก็เป็นดาราจักรชนิดก้นหอยมีคาน หลังจากที่ผลสังเกตการณ์จากกล้องโทรทรรศน์วิทยุบ่งชี้ไปเช่นนั้นมาก่อนหน้านี้แล้ว แต่ผลการสังเกตการณ์ในย่านอินฟราเรดของกล้องสปิตเซอร์ช่วยทำให้การคำนวณมีความแม่นยำมากยิ่งขึ้น

แหล่งข้อมูลอื่น

• ค้นพบโครงสร้างแกนกลางของทางช้างเผือก จาก space.com