วิกิพีเดีย

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง

ในบทความนี้นามสกุลคือ เล , แต่มักย่อในข้อความภาษาอังกฤษเป็น เล ตามธรรมเนียมภาษาเวียดนามควรเรียกบุคคลนี้ด้วยชื่อตัว คือ เหา

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง (เวียดนาม: Lê Thánh Tông, 黎聖宗; 20 กรกฎาคม ค.ศ. 1442 – 30 มกราคม ค.ศ. 1497) มีพระนามเดิมว่า เล เหา (Lê Hạo, 黎灝) หรือ เล ตือ ถั่ญ (Lê Tư Thành, 黎思誠) เป็นจักรพรรดิองค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์เหิ่วเลของเวียดนาม ทรงครองราชย์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1460–1497

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง
黎聖宗
จักรพรรดิ Đại Việt
พระบรมราชานุเสาวรีย์จักรพรรดิเล ทั้ญ ตงในTemple of Literature, Hanoi
จักรพรรดิราชวงศ์เล
ครองราชย์13 มิถุนายน ค.ศ. 1460 – 13 มีนาคม ค.ศ. 1497 (36 ปี, 250 วัน)
ก่อนหน้าจักรพรรดิเล งี เดิน
ถัดไปจักรพรรดิเล เฮี้ยน ตง
ประสูติ25 สิงหาคม ค.ศ. 1442(1442-08-25)
เล ตือ ถั่ญ (黎思誠)
สวรรคต3 มีนาคม ค.ศ. 1497(1497-03-03) (54 ปี)
ฝังพระศพสุสาน Chiêu, Lam Kinh [vi], Đại Việt
คู่อภิเษกNguyễn Thị Huyên
พระราชบุตร
พระนามเต็ม
เล ตือ ถั่ญ (Lê Tư Thành, 黎思誠)
รัชศก
Quang Thuận (光順; แปลว่า Follower of Light): 1460–1469
Hồng Đức (洪德;; แปลว่า Great Virtue): 1470–1497
พระสมัญญานาม
Sùng Thiên Quảng Vận Cao Minh Quang Chính Chí Đức Đại Công Thánh Văn Thần Vũ Đạt Hiếu Thuần Hoàng đế
(崇天廣運高明光正至德大功聖文神武達孝淳皇帝)
วัดประจำรัชกาล
ทั้ญ ตง (聖宗)
ราชวงศ์เหิ่วเล
พระราชบิดาจักรพรรดิเล ท้าย ตง
พระราชมารดาNgô Thị Ngọc Dao
พระนามส่วนพระองค์
จื๋อโกว๊กหงือLê Hạo
จื๋อฮ้าน黎灝
พระอารามนาม
จื๋อโกว๊กหงือLê Thánh Tông
จื๋อฮ้าน黎聖宗

พระนาม

แก้

เล ทั้ญ ตงมีพระนามหลายแบบ เช่น พระนามตอนเสด็จพระราชสมภพว่า เล เหา (黎灝), พระนามรอง Tư Thành (思誠), พระนามแฝง Đạo Am chủ nhân (道庵主人), พระนามคล้องจอง Tao Đàn nguyên súy (騷壇元帥), ตำแหน่งทางการ Thiên Nam động chủ (天南洞主)

พระชนม์ชีพช่วงต้น

แก้

เล ตือ ถั่ญเสด็จพระราชสมภพในวันที่ 20 เดือน 7 ทางจันทรคติ (25 สิงหาคมในปฏิทินกริกอเรียน) ในปีที่ 3 ของ Đại Bảo (1442)[ต้องการอ้างอิง] พระองค์เป็นพระราชนัดดาองค์ที่ 4 ของเล เหล่ย[1]

เมื่อตือ ถั่ญมีพระชนม์พรรษาเพียงสามพรรษา พระองค์ถูกนำตัวไปยังพระราชวังและได้รับการศึกษาที่Đông Kinh (東京).[2]

ขึ้นครองราชย์

แก้

เมื่อวันที่ 3 เดือน 10 ทางจันทรคติ ค.ศ. 1459 ปีที่ 6 ของ Diên Ninh Lê Nghi Dân พระราชโอรสหัวปีของ Lê Thái Tông ก่อรัฐประหารในช่วงกลางคืน ลอบปลงพระชนม์จักรพรรดิ Lê Nhân Tông[3][4] Nghi Dân จึงประกาศตนเองเป็นจักรพรรดิ เก้าเดือนต่อมา เกิดรัฐประหารกลับต่อ Lê Nghi Dân ที่นำโดย Nguyễn Xí และ Đinh Liệt ซึ่งประสบความสำเร็จ และตัว Nghi Dân ถูกสังหารในพระราชวัง[5] ผู้วางแผนขอให้เจ้าชาย Tư Thanh ขึ้นเป็นจักรพรรดิองค์ใหม่ และพระองค์ก็ยอมรับ Lê Nghi Dân สวรรคตเพียงสองวัน เล เหาจึงขึ้นเป็นจักรพรรดิ[5]

รัชสมัย

แก้

พระบรมวงศานุวงศ์

แก้
  • พระราชบิดา: Lê Thái Tông
  • พระราชมารดา: จักรพรรดินี Quang Thuc Ngo Thi Ngoc Dao (光淑文皇后吳氏; 1421 - 1496)
  • พระมเหสีและพระราชโอรสธิดาตามแต่ละพระนาง:
  1. จักรพรรดินี Huy Gia (จักรพรรดินี Truong Lac) Nguyễn Thị Hằng แห่งตระกูลเหงียน (徽嘉皇后阮氏; 1441 - 1505)
    1. มกุฎราชกุมาร Le Tranh ภายหลังเป็นจักรพรรดิ Lê Hiến Tông
  2. จักรพรรดินี Nhu Huy แห่งตระกูล Phung (柔徽皇后馮氏; 1444 - 1489)
    1. เจ้าชาย Le Tan พระราชบิดาของจักรพรรดิ Lê Tương Dực
  3. พระมเหสีหลวง Minh แห่งตระกูล Pham (明妃范氏; 1448 - 1498)
    1. เจ้าชาย Le Tung
    2. เจ้าหญิง Loi Y Lê Oánh Ngọc (雷懿公主黎莹玉)
    3. เจ้าหญิง Lan Minh Lê Lan Khuê (兰明公主黎兰圭; 1470 - 14??)
  4. พระมเหสีหลวง Kinh แห่งตระกูลเหงียน (敬妃阮氏; 1444 - 1485)
    1. เจ้าหญิง Minh Kinh Lê Thụy Hoa (明敬公主黎瑞华)
  5. พระมเหสี Nguyen thi (貴妃阮氏)
    1. เจ้าชาย Le Thoan
  6. พระนางเหงียน (修容阮氏)
  7. พระนางเหงียน (才人阮氏; 1444 - 1479)

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตงอาจมีสตรีชาวจามเป็นพระสนม นักระบำ และนักร้องในราชสำนัก[6]

อ้างอิง

แก้
  1. ↑ Whitmore 2016, p. 200.
  2. ↑ Taylor 2013, p. 205.
  3. ↑ Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1993, bản điện tử, trang 428, 429.
  4. ↑ Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục, Nhà Xuất bản Giáo dục, 1998, trang 467.
  5. ↑ 5.0 5.1 Taylor 2013, p. 204.
  6. ↑ Cooke, Nola (2010). "Later-seventeenth-century Cham-Viet interactions: New lightfrom French missionary sources". Annalen der Hamburger Vietnamistik. The Australian National University. 4–5: 8.

ข้อมูล

แก้
  • The first part of this history is based on the doctoral thesis of John K. Whitmore "The Development of the Le Government in Fifteenth Century Vietnam" (Cornell University, 1968). The thesis is mostly concerned with the structure and make-up of the Le government from 1427 to 1471.
  • The second part is based in part on the Library of Congress Country studies for Vietnam
  • Aung-Thwin, Michael Arthur; Hall, Kenneth (2011). New Perspectives on the History and Historiography of Southeast Asia. Taylor & Francis.
  • Baldanza, Kathlene (2016). Ming China and Vietnam: Negotiating Borders in Early Modern Asia. Cambridge University Press.
  • Bridgman, Elijah Coleman (1840). Chronology of Tonkinese Kings. Harvard University. pp. 205–212. ISBN 978-1-377-64408-0.
  • Buttinger, Joseph (1967). Vietnam: a Dragon Embattled: Vietnam at war. Praeger.
  • Coedès, George (2015), The Making of South East Asia (RLE Modern East and South East Asia), Taylor & Francis
  • Hall, Kenneth (1999), "Economic History of Early Southeast Asia", ใน Tarling, Nicholas (บ.ก.), The Cambridge History of Southeast Asia: Volume 1, From Early Times to c.1800, Cambridge: Cambridge University Press
  • ——— (2011). A History of Early Southeast Asia: Maritime Trade and Societal Development, 100–1500. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0-742-56762-7.
  • Kiernan, Ben (2019). Việt Nam: a history from earliest time to the present. Oxford University Press.
  • Lary, Diana (2007). Lary, Diana (บ.ก.). The Chinese State at the Borders (illustrated ed.). UBC Press. ISBN 978-0774813334.
  • Li, Tana (2018). Nguyen Cochinchina: Southern Vietnam in the Seventeenth and Eighteenth Centuries. Cornell University Press.
  • Li, Tana (2015). "8 EPIDEMICS, TRADE, AND LOCAL WORSHIP IN VIETNAM, LEIZHOU PENINSULA, AND HAINAN ISLAND". ใน Mair, Victor H; Kelley, Liam (บ.ก.). Imperial China and Its Southern Neighbours. CHINA SOUTHEAST ASIA History (illustrated, reprint ed.). Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-9814620536. สืบค้นเมื่อ 5 January 2019.
  • Miksic, John Norman; Yian, Goh Geok (2016). Ancient Southeast Asia. Routledge.
  • SarDesai, D. R. (1988). Vietnam, Trials and Tribulations of a Nation. Long Beach Publications.
  • Shin, Leo K. (2007). "5 Ming China and Its Border with Annam". ใน Lary, Diana (บ.ก.). The Chinese State at the Borders (illustrated ed.). UBC Press. ISBN 978-0774813334. สืบค้นเมื่อ 4 January 2013.
  • Simms, Sanda (2013). The Kingdoms of Laos: Six Hundred Years of History. Taylor & Francis.
  • Smith, R.B.; Williams, B. (2014). Pre-Communist Indochina. Taylor & Francis.
  • Sun, Laichen (2006), "Chinese Gunpowder Technology and Đại Việt, ca. 1390–1497", ใน Reid, Anthony; Tran, Nhung Tuyet (บ.ก.), Viet Nam: Borderless Histories, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 72–120, ISBN 978-1-316-44504-4
  • Taylor, K. W. (1999), "The early kingdoms", ใน Tarling, Nicholas (บ.ก.), The Cambridge History of Southeast Asia: Volume 1, From Early Times to c.1800, Cambridge: Cambridge University Press
  • ——— (2013). A History of the Vietnamese. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-87586-8.
  • Tsai, Shih-Shan Henry (1996). The Eunuchs in the Ming Dynasty (Ming Tai Huan Kuan) (illustrated ed.). SUNY Press. ISBN 0791426874. สืบค้นเมื่อ 5 January 2013.
  • Tsai, Shih-shan Henry (1996). The Eunuchs in the Ming Dynasty. SUNY Press. ISBN 0-791-42687-4.
  • Loke, Alexander; Chen-Wishart, Mindy; Vogenauer, Stefan, บ.ก. (2018). Formation and Third Party Beneficiaries. Oxford University Press. ISBN 978-0-192-53564-1.
  • Yi, Insun (2006), "Lê Văn Hưu and Ngô Sĩ Liên: A Comparison of Their Perception of Vietnamese History", ใน Reid, Anthony; Tran, Nhung Tuyet (บ.ก.), Viet Nam: Borderless Histories, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 45–71
  • Wade, Geoff (2005), Southeast Asia in the Ming Shi-lu: an open access resource, Asia Research Institute and the Singapore E-Press, National University of Singapore, สืบค้นเมื่อ 6 November 2012
  • ———; Sun, Laichen (2010). Southeast Asia in the Fifteenth Century: The China Factor. Hong Kong University Press. ISBN 978-9971-69-448-7.
  • Wang, Gungwu (1998), "Ming foreign relations: Southeast Asia", ใน Twitchett, Denis Crispin; Fairbank, John K. (บ.ก.), The Cambridge History of China: Volume 8, The Ming Dynasty, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 301–332, ISBN 0-521-24333-5
  • ——— (2011), "Vân Đồn, the "Mạc Gap" and the End of Jiaozhi Ocean system: Trade and state of Đại Việt, Circa 1450-1550", ใน Li, Tana; Anderson, James A.; Cooke, Nola (บ.ก.), The Tongking Gulf Through History, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, pp. 101–116
  • ——— (2016), "The Emergence of the state of Vietnam", ใน Peterson, Willard J. (บ.ก.), The Cambridge History of China: Volume 9, The Ch'ing Dynasty to 1800, Part 2, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 197–233
  • Woodside, Alexander (2009). Lost Modernities: China, Vietnam, Korea, and the Hazards of World History. Harvard University Press. ISBN 978-0-67404-534-7.

อ่านเพิ่ม

แก้
  • Maybon, Charles B.; Russier, Henri (1921), Lectures Sur L'histoire D'Annam: Depuis L'avènement Des Lê Suivies de Notions Élémentaires D'administration, Impr. d'Extrême-Orient

แหล่งข้อมูลอื่น

แก้

  วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Lê Thánh Tông

ก่อนหน้า จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง ถัดไป
จักรพรรดิเล งี เดิน   สมเด็จพระจักรพรรดิแห่งเวียดนาม
(ราชวงศ์เหิ่วเล)
(ค.ศ. 1460–1497) 		  จักรพรรดิเล เฮี้ยน ตง
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=จักรพรรดิเล_ทั้ญ_ตง&oldid=12021609"