สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร

สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร (พ.ศ. 2236 - พ.ศ. 2280) เป็นพระมหากษัตริย์ผู้ครองนครจำปาศักดิ์ พระองค์ที่ 1 (พ.ศ. 2256 - พ.ศ. 2280) พระราชนัดดาในพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชแห่งเวียงจันทน์

สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร
เจ้าหน่อกษัตริย์
พระเจ้าจำปาศักดิ์
ครองราชย์	พ.ศ. 2256 - พ.ศ. 2280
ราชาภิเษก	พ.ศ. 2256 นครจำปาศักดิ์
ก่อนหน้า	พระครูยอดแก้วโพนสะเม็ก
ถัดไป	สมเด็จพระพุทธเจ้าองค์หลวงไชยกุมาร
คู่อภิเษก	พระธิดาจากกษัตริย์เขมร
พระราชบุตร	สมเด็จพระพุทธเจ้าองค์หลวงไชยกุมาร เจ้าธรรมเทโว เจ้าสุริโย เจ้าโพธิสาร(ประสูติแต่พระธิดาเขมร)
ราชวงศ์	ราชวงศ์ล้านช้างจำปาศักดิ์
พระราชมารดา	พระนางสุมังคลา
ประสูติ	พ.ศ. 2236 ภูซ่อง่อ ห่อคำ เมืองบริคัณฑนิคม
สวรรคต	พ.ศ. 2280 นครจำปาศักดิ์

พระราชประวัติ

ก่อนครองราชย์

เมื่อพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชแห่งอาณาจักรล้านช้างเสด็จสวรรคตเมื่อปี พ.ศ. 2238 ไม่มีพระราชบุตรสืบราชสมบัติ พระยาเมืองจันเสนาบดีจึงได้ชิงเอาราชสมบัติ และจะเอานางสุมังคลาพระราชธิดาของสมเด็จพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ซึ่งเป็นแม่หม้ายมีบุตรคือพระองค์หล่อและบุตรในครรภ์ขึ้นเป็นเมีย แต่นางไม่ยอมจึงหนีไปขอความช่วยเหลือจากพระครูยอดแก้วโพนสะเม็ก พระครูจึงให้พระนางสุมังคลาหนีออกจากเวียงจันทน์ไปซ่อนอยู่ที่ ภูซ่อง่อ ห่อคำ บริเวณเมืองบริคัณฑนิคม แล้วจึงให้กำเนิดบุตรชายนามว่า เจ้าหน่อกษัตริย์ ส่วนพระองค์หล่อได้รับความช่วยเหลือจากพรรคพวกพาพระองค์หนีไปอยู่เวียดนาม และได้รับการเลี้ยงดูจากเจ้าเวียดนาม

ต่อมาพระยาเมืองจันเกิดหวาดละแวงพระครูยอดแก้วโพนสะเม็ก เนื่องจากไพร่ประชาชนพากันนับถือพระครูเป็นอันมาก พระครูจึงไปนำเจ้าหน่อกษัตริย์ และพระนางสุมังคลาให้อพยพไปอยู่ที่บ้านงิ้วพันลำโสมสนุก

สถาปนาอาณาจักรจำปาสักดิ์

พ.ศ. 2252 อาณาจักรจำบากนาคบุรีศรี เกิดความวุ่นวายเกิดโจรผู้รายชุกชุมมากมาย จนราษฎรได้รับความเดือดร้อน พระครูโพนสะเม็กจึงไปอันเชิญเจ้าหน่อกษัตริย์และพระราชมารดาสุมังคลาที่บ้านงิ้วพันลำโสมสนุกมายังนครกาลจำบากนาคบุรีศรี และทำพิธีบรมราชาภิเษกเจ้าหน่อกษัตริย์ขึ้นเป็น สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร และเปลี่ยนชื่อนามเมืองใหม่เป็น นครจำปาศักดิ์นาคบุรีศรี หรือ จำปาสักดิ์ เมื่อปี พ.ศ. 2256

ขยายพระราชอาณาจักร

สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูรทรงมีพระราชโองการให้ศิษย์เอกที่เจ้าราชครูหลวงโพนสะเม็ก ส่งออกไปหาที่สร้างบ้านแปลงเมืองปรากฏตามหลักฐานมีดังนี้

1.จารย์หวด ไปรักษาด่านบ้านดอนโขงในลำน้ำโขง เรียกว่าดอนโขง เป็นเจ้าเมืองโขง

2.ท้าวสุด เป็นพระยาไชยเชษฐา ไปรักษาบ้านหางโคกปากน้ำเซทางฝั่งโขงตะวันออก เป็นเจ้าเมืองเชียงแตง

3.จารย์แก้ว ไปรักษาบ้านทม เป็นเจ้าเมืองสุวรรณภูมิ

4.ท้าวมั่น ข้าหลวงเดิมของนางแพนเป็นหลวงเอก ไปรักษาบ้านโพน เป็นเจ้าเมืองสาระวัน

5.จารย์เชียง เป็นเจ้าเมืองศรีนครเขต อยู่ในเขตจังหวัดศรีสะเกษปัจจุบัน

6.ท้าวพรหม เป็นราชบุตรโคตร ไปรักษาด่านบ้านแก้วอาเฮิม เป็นเจ้าเมืองคำทองใหญ่

7.จันทรสุริยวงศ์ ไปรักษาด่านบ้านโพนสิม เป็นเจ้าเมืองตะโป ปัจจุบันอยู่ในแขวงสุวรรณเขต

8.จารย์สม ไปรักษาบ้านทุ่งอิฐกระบือ เป็นเจ้าเมืองอัตปือ

9.บุตรพะละงุม เป็นขุนหนักเฒ่า ไปรักษาบ้านโคงเจียง เป็นเจ้าเมืองเชียงเจียง อำเภอโขงเจียม ในปัจจุบัน

สวรรคต

พ.ศ. 2268 สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทฯ ทรงพระประชวร จึงให้เจ้าไชยกุมารพระราชโอรสว่าราชการบ้านเมืองแทน และทรงออกถือศีล จนถึงปี พ.ศ. 2280 สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูรจึงเสด็จสวรรคต ครองราชสมบัติได้ 25 ปี เจ้าไชยกุมารจึงสืบราชสมบัติต่อไป

อ้างอิง

• CHAMPASAKTI The Khun Lo Dynasty

ก่อนหน้า		สมเด็จพระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร		ถัดไป
พระครูยอดแก้วโพนสะเม็ก		เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ (พ.ศ. 2256 - พ.ศ. 2280)		สมเด็จพระพุทธเจ้าองค์หลวงไชยกุมาร