ลายกระหนก
ลายกระหนก เป็นลายพื้นฐานหนึ่งที่สำคัญของลายไทยในงานจิตรกรรมไทย มีพื้นฐานจากสามเหลี่ยมชายธง (สามเหลี่ยมมุมฉาก) อาจมีตัวเดียว หรือหลายตัวก็ได้ มักมีฐานมุมแหลมหันไปทางเดียวกัน โดยมีขนาดและสัดส่วนที่แตกต่างกันไป ลายกระหนกที่สำคัญ ได้แก่ กระหนกสามตัว กระหนกเปลว กระหนกใบเทศ จากนั้นก็เป็นกระหนกผักกูด กระหนกกอ เป็นต้น
ความหมาย
แก้ความหมายตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ปี พ.ศ. 2525 ให้ความหมายว่า กระหนก หมายถึงลวดลาย แต่จะสะกดว่า กนก ก็ได้ด้วย, กนก หมายถึงทอง
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ ทรงอธิบายใน พระนิพนธ์สาส์นสมเด็จ ว่า "กนก" คงใช้เรียกตู้ลายทอง (ตู้ลายรดน้ำ) แล้วเข้าใจผิดไปว่า ลวดลายนั้นเป็น "กนก"
บ่อเกิดแห่งลายไทย
แก้ลายไทยมีบ่อเกิดมาจากธรรมชาติ ได้แก่
- ดอกบัว
- ดอกมะลิ
- ดอกชัยพฤกษ์
- ใบฝ้ายเทศ
- ผักกูด
- ตาอ้อย
- เถาวัลย์
- กาบไผ่
- เปลวไฟ
- ฯลฯ
กำเนิดของลายกระหนก และกระหนกสามตัว
แก้ต้นแบบของลายกระหนก มาจากหางไหล ซึ่งเป็นลายที่มาจากลักษณะของเปลวไฟ
กระหนกสามตัวเป็นแม่ลาย ถือเป็นแม่แบบของกระหนกทั้งหลาย
ประเภทของลายกระหนก
แก้ลายกระหนกแบ่งเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ดังนี้คือ
- กระหนกเปลว
- กระหนกใบเทศ
- กระหนกผักกูด
- กระหนกนารี
- กระหนกหางหงส์
- กระหนกลายนาค
- กระหนกช่อลายต่าง ๆ
หนังสืออ่านเพิ่ม
แก้- โพธิ์ ใจอ่อนน้อม คู่มือลายไทย โรงพิมพ์ธนาคารออมสิน พ.ศ. 2522.
- พระเทวาภินิมมิต สมุดตำราลายไทย โรงพิมพ์คุรุสภา พ.ศ. 2530. ISBN 974-0038-44-1
- สันติ เล็กสุขุม กระหนกในดินแดนไทย สำนักพิมพ์มติชน พ.ศ. 2539. ISBN 974-7120-30-5
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้ | บทความศิลปกรรมนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |