ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ประเทศอิหร่าน"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
หห |
ล ย้อนการแก้ไขที่อาจเป็นการทดลอง หรือก่อกวนด้วยบอต ไม่ควรย้อน? แจ้งที่นี่ |
||
บรรทัด 64:
}}
'''อิหร่าน''' ({{lang-fa|ایران}}, ''อีรอน'') หรือ '''เปอร์เซีย''' มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า '''สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน''' ({{lang-fa|جمهوری اسلامی ايران}}) เป็นประเทศใน[[เอเชียตะวันตก]] มีเขตแดนติดกับ[[ประเทศอาร์มีเนีย]] [[สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค]]โดยพฤตินัย และ[[อาเซอร์ไบจาน]]ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ติด[[ประเทศคาซัคสถาน]]และ[[รัสเซีย]]โดยมี[[ทะเลแคสเปียน]]คั่น ติด[[ประเทศเติร์กเมนิสถาน]]ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ติด[[ประเทศอัฟกานิสถาน]]และ[[ปากีสถาน]]ทางทิศตะวันออก ติด[[อ่าวเปอร์เซีย]]และ[[อ่าวโอมาน]]ทางทิศใต้ และติด[[ประเทศตุรกี]]และ[[อิรัก]]ทางทิศตะวันตก มีพื้นที่ดินแดน 1,648,195 ตารางกิโลเมตร เป็นประเทศใหญ่ที่สุดอันดับที่สองใน[[ตะวันออกกลาง]]และอันดับที่ 18 ในโลก มีประชากร 78.4 ล้านคน มากที่สุดเป็นอันดับที่ 17 ของโลก เป็นประเทศเดียวที่มีชายฝั่งทะเลแคสเปียนและ[[มหาสมุทรอินเดีย]] ประเทศอิหร่านมีความสำคัญทางภูมิรัฐศาสตร์มาช้านานเนื่องจากที่ตั้งอยู่ในกลางยูเรเชียและเอเชียตะวันตก และอยู่ใกล้กับ[[ช่องแคบฮอร์มุซ]]
อิหร่านเป็นประเทศที่มีวัฒนธรรมหลากหลายที่มีกลุ่มชาติพันธุ์และภาษาต่างๆมากมาย เปอร์เซียที่ใหญ่ที่สุด (61%) อาเซอร์ไบจาน (16%), Kurdistani (10%) และ Lorestan (6%)<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html</ref>
ประเทศอิหร่านเป็นที่ตั้งของอารยธรรมเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก เริ่มต้นด้วยการตั้งราชอาณาจักรก่อนเอลามและเอลามใน 3200–2800 ปีก่อน ค.ศ. ชาวมีดส์ (Medes) อิหร่านรวบรวมพื้นที่เป็นจักรวรรดิแห่งแรก ๆ ใน 625 ปีก่อน ค.ศ. หลังจากนั้นมีดส์กลายเป็นชาติวัฒนธรรมและการเมืองที่ครอบงำในภูมิภาค อิหร่านเรืองอำนาจถึงขีดสุดระหว่าง[[จักรวรรดิอะคีเมนิด]]ซึ่ง[[พระเจ้าไซรัสมหาราช]]ทรงก่อตั้งใน 550 ปีก่อน ค.ศ. ซึ่งเมื่อแผ่อาณาเขตไพศาลที่สุดนั้นล้วนกินส่วนสำคัญของโลกโบราณ ตั้งแต่บางส่วนของคาบสมุทรบอลข่าน ([[เธรซ]] [[มาซิโดเนีย (ภูมิภาค)|มาซิโดเนีย]] [[บัลแกเรีย]] [[Paeonia|พีโอเนีย]]) และยุโรปตะวันออกทางทิศตะวันตก จดลุ่มแม่น้ำสินธุทางทิศตะวันออก ทำให้เป็นจักรวรรดิใหญ่สุดในโลกในขณะนั้น จักรวรรดิล่มสลายใน 330 ปีก่อน ค.ศ. ให้หลังการพิชิตของ[[อเล็กซานเดอร์มหาราช]] [[จักรวรรดิพาร์เธีย]]กำเนิดขึ้นจากเถ้าถ่านแล้วต่อด้วย[[จักรวรรดิแซสซานิด|ราชวงศ์แซสซานิด]]ใน ค.ศ. 224 ซึ่งอิหร่านกลายเป็นชาตินำในโลกอีกครั้ง ร่วมกับ[[จักรวรรดิโรมัน]]-[[จักรวรรดิไบแซนไทน์|ไบแซนไทน์]] เป็นเวลากว่าสี่ศตวรรษ
ค.ศ. 633 มุสลิมรอชิดีน (Rashidun) บุกครองอิหร่านและพิชิตได้ใน ค.ศ. 651 ซึ่งเข้าแทนที่ความเชื่อพื้นเมือง[[ศาสนามาณีกี]]และ[[ศาสนาโซโรอัสเตอร์]]เป็นส่วนใหญ่ อิหร่านเป็นผู้มีส่วนสำคัญต่อ[[ยุคทองอิสลาม]] โดยผลิตนักวิทยาศาสตร์ นักวิชาการ ศิลปินและนักคิดทรงอิทธิพลจำนวนมาก การสถาปนา[[ราชวงศ์ซาฟาวิด]]ใน ค.ศ. 1501 ซึ่งส่งเสริมนิกายอิสนาอะชะรียะห์ (Twelver) เป็นศาสนาประจำชาติ เป็นเครื่องหมายจุดเปลี่ยนสำคัญที่สุดจุดหนึ่งในประวัติศาสตร์อิหร่านและมุสลิม เริ่มตั้งแต่ ค.ศ. 1736 ภายใต้[[ชาห์นาเดอร์]] อิหร่านมีอาณาเขตกว้างขวางที่สุดนับแต่จักรวรรดิแซสซานิด โดยเป็นจักรวรรดิที่แย้งได้ว่าทรงอำนาจที่สุดในโลกในเวลานั้นช่วงสั้น ๆ ระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 19 อิหร่านเสียดินแดนหลายส่วนในคอเคซัสซึ่งถูกทำให้เป็นส่วนหนึ่งของมโนทัศน์อิหร่านหลายศตวรรษแก่จักรวรรดิรัสเซียเพื่อนบ้าน ความไม่สงบของประชาชนลงเอยด้วยการปฏิวัติรัฐธรรมนูญเปอร์เซีย ค.ศ. 1906 ซึ่งสถาปนา[[ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ]]และมาฮ์จิส (Majles) หรือรัฐสภาแห่งแรกของประเทศ หลังรัฐประหารที่สหราชอาณาจักรและสหรัฐอเมริกาปลุกปั่นใน ค.ศ. 1953 อิหร่านค่อย ๆ กลายเป็นพันธมิตรใกล้ชิดกับสหรัฐอเมริกาและชาติตะวันตกที่เหลือ ยังเป็นฆราวาส แต่เป็นอัตตาณัติเพิ่มขึ้น ๆ ความเห็นแย้งที่เพิ่มขึ้นต่ออิทธิพลของต่างประเทศและการกดขี่ทางการเมืองลงเอยด้วย[[การปฏิวัติอิหร่าน|การปฏิวัติ ค.ศ. 1979]] ซึ่งทำให้มีการสถาปนาสาธารณรัฐอิสลามเมื่อวันที่ 1 เมษายน ค.ศ. 1979
กรุง[[เตหะราน]]เป็นเมืองหลวงและนครใหญ่สุดของประเทศ ตลอดจนเป็นศูนย์กลางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจชั้นนำ ประเทศอิหร่านเป็นประเทศนำภูมิภาคและอำนาจปานกลางที่สำคัญ มีอิทธิพลพอสมควรในความมั่นคงทางพลังงานระหว่างประเทศและเศรษฐกิจโลกจากการมีปริมาณเชื้อเพลิงซากดึกดำบรรพ์สำรองขนาดใหญ่ ซึ่งมีปริมาณแก๊สธรรมชาติสำรองมากที่สุดในโลกและมีน้ำมันสำรองที่พิสูจน์แล้วมากที่สุดเป็นอันดับสี่ มรดกทางวัฒนธรรมของประเทศสะท้อนบางส่วนจากการมี[[มรดกโลก]]ของยูเนสโก 19 แห่ง ซึ่งมากที่สุดเป็นอันดับที่ 4 ในทวีปเอเชียและ 12 ในโลก
ประเทศอิหร่านเป็นสมาชิกผู้ก่อตั้ง[[สหประชาชาติ]] [[องค์การความร่วมมือเศรษฐกิจ]] [[ขบวนการไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด]] [[องค์การความร่วมมืออิสลาม]]และ[[โอเปก]] ระบบการเมืองของประเทศยึดตามรัฐธรรมนูญ ค.ศ. 1979 ซึ่งมีส่วนที่เป็น[[ประชาธิปไตย]][[ระบบรัฐสภา]]กับ[[เทวาธิปไตย]]โดยนักนิติศาสตร์อิสลามภายใต้มโนทัศน์ผู้นำสูงสุด เป็นประเทศพหุวัฒนธรรมที่ประกอบด้วยหลายกลุ่มชาติพันธุ์และภาษา โดยผู้อยู่อาศัยส่วนมากนับถือนิกายชีอะฮ์อย่างเป็นทางการและ[[ภาษาเปอร์เซีย]]เป็นภาษาราชการ
== ภูมิศาสตร์ ==
เส้น 223 ⟶ 233:
== ประชากรศาสตร์ ==
=== เชื้อชาติ ===
[[ไฟล์:Rug-weaving, Hamadan.jpg|thumb|right|สตรีชาวเปอร์เซียในเมืองหะเมดานขณะทอพรมเปอร์เซีย ภาพในปี [[ค.ศ. 1922]]
อิหร่านเป็นประเทศที่มีความหลากหลายทางด้านเชื้อชาติและศาสนา แต่ทั้งหมดนั้นได้หลอมรวมกันอยู่ภายใต้กรอบของ[[วัฒนธรรมเปอร์เซีย]]<ref>{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey |title=Encyclopaedia Iranica. R. N. Frye. Peoples of Iran |publisher=Iranicaonline.org |date= |accessdate=2011-09-14}}</ref> ประชากรส่วนใหญ่ของประเทศนั้นใช้[[ภาษาเปอร์เซีย]]เป็นภาษาราชการ ส่วนภาษาถิ่นอื่น ๆ นั้น [[ภาษาอาเซอร์ไบจาน]]เป็นภาษาที่ใช้กันอย่างแพร่หลายมากที่สุด นอกจากนี้[[ภาษาอาหรับ]]ยังพบได้ทั่วไปทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศ
| |||