ผลต่างระหว่างรุ่นของ "สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์"

|ภาพ พระนาม = ไฟล์:สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์1.jpg

| พระอิสริยยศราชบิดา =

| พระราชบิดา = หม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์

| พระราชมารดา = หม่อมเอม (คชเสนี) นพวงศ์ ณ อยุธยา

'''สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์''' เป็น[[สมเด็จพระสังฆราช]]พระองค์ที่ 13 แห่ง[[กรุงรัตนโกสินทร์]] ประทับ ณ [[วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร]] ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราชเมื่อปี [[พ.ศ. 2488]] ในรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร]] ทรงดำรงตำแหน่งอยู่ 14 พรรษา สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ [[11 พฤศจิกายน]] [[พ.ศ. 2501]] สิริพระชนมายุ 86 พรรษา

ต่อมาได้ถวายตัวเป็น[[มหาดเล็ก]]ใน[[สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร]] โดยทำหน้าที่เป็น[[คะเดท]] ทหารม้าในกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภ มีหน้าที่ตามเสด็จรักษาพระองค์

พระองค์บรรพชาเป็นสามเณร ณ วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อปี พ.ศ. 2428 โดยมี[[พระพรหมมุนี (เหมือน สุมิตฺโต)]] วัดบรมนิวาส เป็นพระอุปัชฌาย์ แล้วทรงศึกษาพระปริยัติธรรมกับ[[สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส]] ทรงเข้าสอบไล่ครั้งแรกเมื่อ ปี [[พ.ศ. 2433]] ที่[[วัดพระศรีรัตนศาสดาราม]] สอบไล่ได้[[เปรียญธรรม 5 ประโยค]] ตั้งแต่ยังเป็นสามเณร ได้อุปสมบทที่[[วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร]] เมื่อปี [[พ.ศ. 2435]] โดย[[พระพรหมมุนี (แฟง กิตฺติสาโร)]] เป็นพระอุปัชฌาย์ [[สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส|พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส]] เป็นพระกรรมวาจาจารย์

พระองค์ได้มีส่วนร่วมกับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส มาตั้งแต่ต้น คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์บำรุงการศึกษามณฑลหัวเมือง ทรงอาราธนาสมเด็จพระมหาสมณเจ้า ให้ทรงเป็นผู้อำนวยการจัดการศึกษา มีการจัดพิมพ์แบบเรียนต่าง ๆ พระราชทานแก่พระภิกษุสงฆ์ ไปไว้ใช้ฝึกสอน ให้ยกโรงเรียนพุทธศาสนิกชนในหัวเมืองทั้งปวง มารวมขึ้นอยู่ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า เพื่อจะได้เป็นหมวดเดียวกัน พระองค์ขณะที่ดำรงสมณศักดิ์พระสุคุณคุณาภรณ์ ได้เป็นผู้อำนวยการศึกษามณฑลจันทบุรี ต่อมาเมื่อปี [[พ.ศ. 2445]] ได้มีการออกพระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ. 121 อันเป็นผลเนื่องมาจากการจัดการพระศาสนา และการศึกษาในหัวเมือง

พระองค์ทรงเป็นแม่กองสอบไล่พระปริยัติธรรมหลายครั้ง ทั้งในกรุงเทพฯ และหัวเมืองต่างจังหวัด เมื่อ[[พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า]] ชราและอาพาธ ก็ได้ทรงมอบหน้าที่เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตให้ทรงบัญชาการแทน เมื่อปี พ.ศ. 2477 และเมื่อสมเด็จพระสังฆราชเจ้า ฯ สิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ. 2480 พระองค์ก็ได้ทรงเป็นเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตสืบต่อมา และให้ทรงจัดการปกครองคณะธรรมยุตที่สำคัญหลายประการ

เมื่อเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าแล้ว ได้ทรงปรับปรุงการปกครองคณะสงฆ์ให้ดียิ่งขึ้น โดยจัดการปกครองคณะสงฆ์ทั้งสองนิกายคือ [[มหานิกาย]]และ[[ธรรมยุติกนิกาย]] เมื่อปี [[พ.ศ. 2494]] ดังนี้

# การปกครองส่วนกลาง คณะสังฆมนตรีคงบริหารรวมกัน แต่การปกครองบังคับบัญชาให้เป็นไปตามนิกาย

# การปกครองส่วนภูมิภาคให้แยกตามนิกาย

พระองค์ทรงเป็น[[พระอุปัชฌาย์|พระราชอุปัชฌาจารย์]]เมื่อ[[พระราชพิธีทรงผนวชในรัชกาลที่ 9|พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออกผนวชในปี พ.ศ. 2499]] และในงานฉลองพุทธศตวรรษใน[[ประเทศไทย]] รัฐบาล[[ประเทศพม่า]]ได้ถวายสมณศักดิ์สูงสุดของพม่าคือ อภิธชมหารัฏฐคุรุ แด่พระองค์ เมื่อปี [[พ.ศ. 2500]]

* [[พ.ศ. 2476]] ทรงเป็นประธานมหาเถรสมาคม บัญชาการคณะสงฆ์แทนองค์สมเด็จพระสังฆราชเจ้า

* [[พ.ศ. 2471]] โปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น[[สมเด็จพระราชาคณะ]][[เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต|เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตติกา]] ในพระราชทินนามพิเศษว่า ''สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ ปาพจนงคญาณวราภรณ์ สุนทรวิสุทธิพรหมจารี ตรีปิฎกธรรมโกศล วิมลศีลขันธ์สรรพสุจิตต์ มหากิริฏราชประนับดา นพวงศวรานุวรรตน์ อุตกฤษฏรัตตัญญูกาพยปฏิภาณ คุโณธารสังฆประมุข ธรรมยุกติกคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัณยวาสี''<ref>ราชกิจจานุเบกษา, [http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2471/A/170.PDF ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์], เล่ม ๔๕, ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๑, หน้า 173-4</ref>

ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของ[[สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)]] ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลได้สถาปนาสมเด็จพระวชิรญาณวงศ์เป็น[[สมเด็จพระสังฆราช]]ในราชทินนามเดิม เมื่อวันที่ [[31 มกราคม]] [[พ.ศ. 2488]]<ref>ราชกิจจานุเบกษา, [http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2488/A/009/166.PDF พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาสมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ ขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราช], เล่ม ๖๒, ตอน ๙ ก, ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๘, หน้า ๑๖๖</ref> ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้โปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระนามเป็น

"''สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ วิสุทธิสงฆคุณาลังการ อริยวงศาคตญาณวิมล สกลมหาสังฆปรินายก ตรีปิฎกกลากุสโลภาส ภูมิพลมหาราชสรณคมนาจารย์ สุจิตตาภิธานสังฆวิสุต มหามกุฎมหาราชประนัปดา นพวงศราชกุลาภิวรรธน์ สุขุมอรรถธรรมวิจารปรีชา กาพยรจนาฉันทพากยปฏิภาน ปาวจนุตตมญาณวราภรณ์ สุนทรวิสุทธิพรหมจรรย์ วิมลศีลขันธสมาจารวัตร พุทธศาสนิกบริษัทคารวสถาน วิจิตรปฏิภานพัฒนคุณ อดุลยคัมภีรญาณบัณฑิต สรรพคณิสสรมหาปธานาธิบดี คามวาสี อรัณยวาสี สมเด็จพระสังฆราช''<ref>ราชกิจจานุเบกษา, [http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2493/A/027/484.PDF ประกาศสถาปนาเฉลิมพระนามสมเด็จพระสังฆราช], เล่ม 67, ตอน 27, 9 มกราคม พ.ศ. 2493, หน้า 487</ref>

และในวันที่ [[20 ธันวาคม]] [[พ.ศ. 2499]] [[พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช]]ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศขึ้นเป็น[[พระองค์เจ้าต่างกรม]] พร้อมเฉลิมพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า<ref>ราชกิจจานุเบกษา, [http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2500/A/006/21.PDF พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระสังฆราชขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้ากรมหลวง], เล่ม ๗๔, ตอน ๖ ก ฉบับพิเศษ, ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๐, หน้า ๒๑ </ref>

ผลงานพระนิพนธ์มีอยู่เป็นจำนวนมาก พอประมวลได้ดังนี้

* [[พ.ศ. 2470]] [[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]]ได้โปรดเกล้า ฯ ให้ชำระ[[พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ]] พระองค์ได้ทรงชำระ 2 เล่ม คือ เล่ม 25 และเล่ม 26

* [[พ.ศ. 2467]] ทรงชำระอรรถกถาชาดก ภาคที่ 3 จากจำนวน 10 ภาค ที่[[สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า]] โปรดให้ชำระพิมพ์

หนังสือที่ทรงนิพนธ์ ได้แก่ ศาสนาโดยประสงค์ พระโอวาทธรรมบรรยาย ตายเกิด ตายสูญ ทศพิธราชธรรม พร้อมทั้งเทวตาทิสนอนุโมทนากถา สังคหวัตถุ จักรวรรดิวัตร และขัตติยพละ พุทธศาสนคติ บทความต่าง ๆ รวมเล่ม ชื่อว่า ความรู้เรื่องพระพุทธศาสนาตั้งแต่เบื้องต้น ทีฆาวุคำฉันท์ และพระธรรมเทศนาที่สำคัญได้แก่ ธรรมเทศนาทศพิธราชธรรม ในการพระราชพิธีธรรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดช พระธรรมเทศนาวชิรญาณวงศ์เทศนา 55 กัณฑ์

| style = font-size: 90%; line-height: 110%;

| border = 1

| boxstyle = padding-top: 0; padding-bottom: 0;

| boxstyle_1 = background-color: #fcc;

| boxstyle_2 = background-color: #fb9;

| boxstyle_3 = background-color: #ffc;

| boxstyle_4 = background-color: #bfc;

| boxstyle_5 = background-color: #9fe;

| 1 = 1. '''สมเด็จพระสังฆราชเจ้า<br>กรมหลวงวชิรญาณวงศ์'''

| 2 = 2. หม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์

| 3 = 3. หม่อมเอม (คชเสนี) นพวงศ์ฯ

| 4 = 4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ<br>กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส

| 6 = 6. [[พระยาดำรงราชพลขันธ์ (จุ้ย คชเสนี)|พระยาดำรงราชพลขันธ์<br> (จุ้ย คชเสนี)]]

| 8 = 8. พระบาทสมเด็จพระจอม<br>เกล้าเจ้าอยู่หัว

| 9 = 9. เจ้าจอมมารดาน้อย

| 12 = 12. [[เจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรียะ คชเสนี)|เจ้าพระยามหาโยธา<br> (ทอเรียะ คชเสนี)]]

| 16 = 16. พระบาทสมเด็จพระ<br>พุทธเลิศหล้านภาลัย

| 17 = 17. สมเด็จพระศรีสุริเยน<br>ทราบรมราชินี

| 18 = 18. เจ้าฟ้าทัศไภย

| 24 = 24. [[เจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี)|เจ้าพระยามหาโยธา (พญาเจ่ง)]]

| สี1 = #FFCC00

| สี2 =

| สี3 = #FFCC00

| รูปภาพ = ฉัตรสามชั้น.jpg

| ตำแหน่ง = [[รายพระนามสมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์|สมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์]]

| จำนวนตำแหน่ง =

| ก่อนหน้า = [[สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)|สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ</br>สมเด็จพระสังฆราช</br> (แพ ติสฺสเทโว)]]

| ถัดไป = [[สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตฺติโสภโณ)|สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ</br>สมเด็จพระสังฆราช</br> (ปลด กิตฺติโสภโณ)]]

| จำนวนถัดไป =

| ช่วงเวลา = [[พ.ศ. 2488]] - [[พ.ศ. 2501]]

| สี1 = lightblue

| สี2 =

| สี3 = lightblue

| รูปภาพ = ธรรมยุตินิกาย.gif‎

| ตำแหน่ง = [[เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต]]

| จำนวนตำแหน่ง =

| ก่อนหน้า = [[พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า]]

| จำนวนก่อนหน้า =

| ถัดไป = [[สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฺฐายี)]]

| จำนวนถัดไป =

| ช่วงเวลา = [[พ.ศ. 2471]] - [[พ.ศ. 2501]]

| ตำแหน่ง = เจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร

| จำนวนตำแหน่ง =

| ก่อนหน้า = [[สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส]]

| จำนวนก่อนหน้า =

| ถัดไป = [[พระพรหมมุนี (ผิน สุวโจ)]]

| จำนวนถัดไป =

| ช่วงเวลา = พ.ศ. 2464–พ.ศ. 2501