วิกิพีเดีย

ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ราชวงศ์เหลียว"

เรียกดูประวัติแบบโต้ตอบ
← การแก้ไขก่อนหน้าการแก้ไขถัดไป →
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เห็นภาพข้อความวิกิ
Nullzerobot (คุย | ส่วนร่วม)
บอต
การแก้ไข 138,643 ครั้ง
ล ลบลิงก์ที่ซ้ำซ้อน wikidata
Tiemianwusi (คุย | ส่วนร่วม)
การแก้ไข 38,884 ครั้ง
ไม่มีความย่อการแก้ไข
บรรทัด 1:
{{ใช้คศ|250px}}
{{Infobox Former Country
[[File:KhitanAD1000.png|แผ่นดินเหลียวเมื่อราวปี 1000|250px|thumb|right]]
|native_name = [[File:契丹國.png|50px]]<br>契丹國
|conventional_long_name = จักรวรรดิไคต่าน
|common_name = ราชวงศ์เหลียว
|
|continent = Asia
|region = China
|country = China
|government_type = [[ราชาธิปไตย]]
|year_start = 907
|year_end = 1125
|
|year_exile_start =
|year_exile_end =
|
|event_start = [[Emperor Taizu of Liao|Abaoji]] becomes the Khitan Great Khan
|date_start =
|event_end = [[Emperor Tianzuo of Liao|Emperor Tianzuo]] is captured by the [[Jin Dynasty (1115–1234)|Jin]]
|date_end =
|
|event1 = Abaoji assumes the title of [[Emperor of China|Celestial Emperor]]
|date_event1 = 916
|event2 = "The Great Liao" is adopted as a dynastic name
|date_event2 = 947
|event3 =
|date_event3 =
|event4 =
|date_event4 =
|
|event_pre =
|date_pre =
|event_post =
|date_post =
|
|p1 = Khitan people
|p2 = Tang Dynasty
|p3 = Uyghur Empire
|s1 = Jin Dynasty (1115–1234)
|s2 = Kara-Khitan Khanate
|s3 = Khamag Mongol
|
|image_map = Song-Liao-Xixia-1111.png
|image_map_caption = Location of the Liao Dynasty in the year 1111 (purple)
| <!--DO NOT LINK SHANGJING, THE MODERN CITY IS NOT THE SAME ONE AS THE LIAO DYNASTY CAPITAL-->
|capital = ชางจิง<sup>1</sup>
|capital_exile = <!-- If status="Exile" -->
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|
|common_languages =
|religion = [[Buddhism]], Khitan traditional [[animism]], influences from [[Taoism]] and others
|currency = <!-- SOURCE? [[Ancient Chinese coinage|Cast metal coins]]-->
|
|leader1 = [[Emperor Taizu of Liao|Taizu]]
|year_leader1 = 916-926
|leader2 = [[Emperor Taizong of Liao|Taizong]]
|year_leader2 = 926-947
|leader3 = [[Emperor Shizong of Liao|Shizong]]
|year_leader3 = 947-951
|leader4 = [[Emperor Muzong of Liao|Muzong]]
|year_leader4 = 951-969
|leader5 = [[Emperor Jingzong of Liao|Jingzong]]
|year_leader5 = 969-982
|leader6 = [[Emperor Shengzong of Liao|Shengzong]]
|year_leader6 = 982-1031
|leader7 = [[Emperor Xingzong of Liao|Xingzong]]
|year_leader7 = 1031–1055
|leader8 = [[Emperor Daozong of Liao|Daozong]]
|year_leader8 = 1055–1101
|leader9 = [[Emperor Tianzuo of Liao|Tianzuo]]
|year_leader9 = 1101-1125
|title_leader = [[List of emperors of the Liao Dynasty|Emperor]]
|legislature =
|stat_year1 = 947 est.<ref>Turchin, Adams, and Hall (2006), 222.</ref>
|stat_area1 = 2600000
|stat_year2 = 1111 est.
|stat_area2 = 4000000
|stat_year3 = peak
|stat_pop3 =
|footnotes = 1. Shangjing was the first of five capitals that were established, all of which served concurrently as regional capitals.
}}
 
'''ราชวงศ์เหลียว''' ({{lang-en|Liao Dynasty}}; [[Khitan language|ชี่ตัน]]: Mos Jælud; [[Mongolian language|มองโกล]]: Ляо Улс/Lyao Uls; {{zh|t=遼朝|s=辽朝|p=Liáo Cháo}})<ref>{{cite web |url=http://www.apu.ac.jp/~yoshim/B4.pdf|title=遼朝國號非「哈喇契丹(遼契丹)」考：兼擬契丹大字及契丹小字的音値 (The State Name of the Liao Dynasty was not “Qara Khitai (Liao Khitai )”: with Presumptions of Phonetic Values of Khitai Large Script  and Khitai Small Script ) |author=愛新覚羅烏拉熙春 (Aisin-Gioro Ulhicun) |accessdate=February 4, 2012|}}</ref> หรือเป็นที่รู้จักกันในชื่อ '''จักรวรรดิไคต่าน''' หรือภาษาจีนว่า '''ชี่ตัน''' ({{lang-en|Khitan Empire}}; [[Khitan language|ชี่ตัน]]: Mos diau-d kitai huldʒi gur; [[Mongolian language|มองโกล]]: Хятан (Khyatan) Гүрэн, Кидан (Kidan) Гүрэн; {{zh|s=契丹国|t=契丹國|p=Qìdān Guó}})<ref>{{cite web |url=http://www.apu.ac.jp/~yoshim/B2.pdf|title=契丹文dan gur與「東丹國」國號：兼評劉浦江「再談“東丹國”國号問題」 (Original Meaning of Dan gur in the Khitai Scripts: with a Discussion of the State Name of the Dongdanguo) |author=愛新覚羅烏拉熙春 (Aisin-Gioro Ulhicun) |accessdate=February 4, 2012}}</ref> เป็นชื่อจักรวรรดิหนึ่งในเอเชียตะวันออก มีอำนาจใน[[มองโกเลีย]] ภาคตะวันออกไกลบางส่วนของ[[รัสเซีย]] [[เกาหลีเหนือ]] และภาคเหนือของ[[China proper|จีนส่วนใน]]ตั้งแต่ปี 907 ถึง 1125 พระเจ้า[[Emperor Taizu of Liao|ไท่จู่]] (Taizu) ข่านแห่งชาวชี่ตัน สถาปนาจักรวรรดินี้ขึ้นหลังจาก[[ราชวงศ์ถัง]]ของประเทศจีนล่มสลาย และไม่ช้าไม่นานหลังก่อตั้งขึ้น ราชวงศ์เหลียวก็เริ่มขยายดินแดน โดยพระเจ้าไท่จู่ทรงเอาชัยเหนือพวก[[อาณาจักรพัลแฮ|พัลแฮ]] (Balhae) เป็นผลสำเร็จ พระเจ้าแผ่นดินองค์ถัด ๆ มายังทรงได้[[Sixteen Prefectures|สิบหกมณฑล]]ของจีนไว้โดยใช้วิธียุแยงให้รัฐที่สามส่งการก่อกวนเข้ามา แล้วราชวงศ์เหลียวจึงคอยตีกิน ทำให้ราชวงศ์ถังอวสานลง และ[[ราชวงศ์โครยอ]] (Goryeo) แห่งเกาหลี กับ[[ราชวงศ์ซ่ง]] (Song) แห่งจีน ตกเป็น[[รัฐบรรณาการ|เมืองออก]]ของราชวงศ์เหลียวในที่สุด คำว่า "เหลียว" นี้ในภาษาจีนหมายความว่า ห่าง หรือไกล
'''ราชวงศ์เหลียว''' หรือที่รู้จักกันในนาม'''จักรวรรดิไคต่าน''' เป็นจักรวรรดิในเอเชียตะวันออกที่ปกครองประเทศมองโกเลียและบางส่วนของรัสเซีย ราชวงศ์นี้ก่อตั้งขึ้นโดย [[ไคต่านข่าน]] หลังการล่มสลายของ[[ราชวงศ์ถัง]]
 
จุดเด่นของราชวงศ์เหลียว คือ ความตึงเครียดระหว่างจารีตประเพณีทางสังคมและการเมืองแบบชี่ตันกับแบบจีนซึ่งนำไปสู่วิกฤติการณ์ทางการสืบสันตติวงศ์ เพราะพระเจ้าแผ่นดินเหลียวฝักใฝ่คติ[[primogeniture|บุตรหัวปีเป็นใหญ่]]ตามแบบจีน แต่ผู้ลากมากดีชาวชี่ตันส่วนใหญ่นิยมประเพณีที่ให้ผู้แข็งแกร่งที่สุดสืบเชื้อสาย ความแตกต่างกันระหว่างจารีตประเพณีชี่ตันและจีนนี้ยังเป็นเหตุให้พระเจ้าไท่จู่แห่งราชวงศ์เหลียวทรงตั้งการปกครองสองแบบขนานกัน ภาคเหนือซึ่งเป็นอาณาเขตชี่ตันให้ปกครองตามประเพณีชี่ตัน ภาคใต้ซึ่งประชากรส่วนใหญ่ไม่ใช่ชี่ตันให้ปกครองตามประเพณีจีน ความแตกต่างทางสังคมแบบชี่ตันกับแบบจีนยังได้แก่ บทบาทของบุคคลแตละเพศ และยุทธวิธี โดยชี่ตันเห็นว่า บุคคลเสมอภาคกันไม่ว่าเพศใด ขณะที่ประเพณีทางวัฒนธรรมจีนถือว่า สตรีต้องอยู่ในโอวาทบุรุษ ฉะนั้น หญิงชี่ตันจึงเล่าเรียนการรบ ทั้งยังจัดการทรัพย์สินครัวเรือน และดำรงตำแหน่งทางทหาร ทั้งยังไม่มีการคลุมถุงชน และสตรีไม่จำต้องครองความบริสุทธิ์ทางเพศไว้จนถึงการสมรสครั้งแรก กับมีสิทธิที่จะหย่าและสมรสใหม่ด้วย
ราชวงศ์เหลียวถูกทำลายโดยชาวเจอร์เฉินจาก[[ราชวงศ์ฉิน]] ในปี 1125 อย่างไรก็ตามราชวงศ์นี้ได้ปกครองเอเชียตะวันออกเกือบหนึ่งศตวรรษก่อนที่จะถูกพิชิตโดย[[เจงกิสข่าน]]ผู้นำกองทัพมองโกล
 
ในปี 1125 ชาว[[Jurchen people|นฺหวี่เจิน]] (Jurchen) จาก[[Jin Dynasty (1115-1234)|ราชวงศ์จิน]] (Jin) ของพวกแมนจู จับกุมพระเจ้า[[Emperor Tianzuo of Liao|เทียนจั้ว]] (Tianzuo) แห่งเหลียวไว้ได้ และทำลายราชวงศ์เหลียวลงสิ้น แต่ชาวชี่ตันที่ยังเหลืออยู่มี[[Yelü Dashi|เยลฺวี่ ต้าฉือ]] (Yelü Dashi) เป็นผู้นำ พากันก่อตั้งราชวงศ์ใหม่เรียกว่า "[[Kara-Khitan Khanate|เหลียวตะวันตก]]" (Western Liao) ปกครองกันอยู่ในเอเชียกลางบางส่วนเป็นเวลายาวนานเกือบหนึ่งศตวรรษ ก่อนจะถูกทัพพระเจ้า[[เจงกีส ข่าน|ไท่จู่]] (Taizu) แห่ง[[ราชวงศ์หยวน]]ของพวกมองโกล เข้ายึดครอง แม้ความสำเร็จทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับราชวงศ์เหลียวจะสลักสำคัญ กับทั้งเครื่องปั้นและศิลปวัตถุอื่น ๆ ก็มีอยู่ในพิพิธภัณฑ์และสถานสะสมต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก แต่สภาพที่แท้จริงและขอบข่ายของอิทธิพลที่วัฒนธรรมเหลียวมีต่อพัฒนาการในระยะหลัง ๆ เช่น ด้านศิลปะการแสดงและการสังคีตนั้น ยังเป็นที่ถกเถียงกันอย่างยิ่ง
==อ้างอิง==
{{Reflist|3}}
 
== อ้างอิง ==
* {{cite book|author=Biran, Michal|title=The Empire of the Qara Khitai in Eurasian History: Between China and the Islamic World|publisher=Cambridge University Press |year=2005|isbn=0521842263}}
{{reflist}}
*{{cite book|last=Ebrey|first=Patricia Buckley|authorlink=Patricia Buckley Ebrey|title=[[The Cambridge Illustrated History of China]]|year=1996|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=9780521669917|edition=1st pbk.}}
* {{cite book|last1=Franke|first1=Herbert|authorlink1=Herbert Franke (sinologist)|last2=Twitchett|first2=Denis|authorlink2=Denis C. Twitchett|title=[[The Cambridge History of China]]'', Volume 6,'' Alien Regime and Border States, 907-1368|chapter=Introduction|pages=1-42|year=1994|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0521243319}}
* {{cite book|last=Gernet|first=Jacques|authorlink=Jacques Gernet|title=A History of Chinese Civilization|year=2008|isbn=9780521497817|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|edition=2nd}}
* {{cite book|last=Johnson|first=Linda Cooke|title=Women of the Conquest Dynasties|year=2011|publisher=University of Hawai'i Press|location=Honolulu|isbn=9780824834043}}
* {{cite book|last=Kane|first=Daniel|authorlink=Daniel Kane (linguist)|title=The Kitan Language and Script|year=2009|publisher=Brill|location=Leiden|isbn=9789004168299}}
* {{cite book|last=Mote|first=Frederick W.|authorlink=Frederick W. Mote|title=[[Imperial China: 900–1800]]|year=1999|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge|isbn=0674445155}}
* {{cite journal|last=Shen|first=Hsueh-Man|title=Realizing the Buddha's "Dharma" Body during the Mofa Period: A Study of Liao Buddhist Relic Deposits|journal=Artibus Asiae|year=2001|volume=61|issue=2|pages=263-303|url=http://www.jstor.org/stable/3249911|accessdate=11 February 2012}}
* {{cite journal|last=Smith|first=Paul Jakov|title=''Shuihu zhuan'' and the Military Subculture of the Northern Song, 960–1127|journal=Harvard Journal of Asiatic Studies|year=2006|month=Dec|volume=66|issue=2|pages=363-422|url=http://www.jstor.org/stable/25066819|accessdate=18 September 2012}}
* {{cite journal|last=Steinhardt|first=Nancy Shatzman|title=Liao: An Architectural Tradition in the Making|journal=Artibus Asiae|year=1994|volume=54|series=1/2|pages=5-39|url=http://www.jstor.org/stable/3250078|accessdate=19 February 2012}}
* {{cite book|last=Steinhardt|first=Nancy Shatzman|title=Liao architecture|year=1997|publisher=University of Hawai'i Press|location=Honolulu|isbn=9780824818432}}
* {{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|authorlink=Peter Turchin|coauthors=Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall| title = East-West Orientation of Historical Empires and Modern States | journal = Journal of World-Systems Research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=12 August 2010}}
* {{cite book|last1=Twitchett|first1=Denis|last2=Tietze|first2=Klaus-Peter|editor1-first=Herbert|editor1-last=Franke|editor2-first=Denis|editor2-last=Twitchett|title=The Cambridge History of China'', Volume 6,'' Alien Regime and Border States, 907-1368|chapter=The Liao|pages=43-153|year=1994|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0521243319}}
* {{cite journal|last=Wittfogel|first=Karl A.|authorlink=Karl August Wittfogel|coauthors=Feng Chia-Sheng|title=History of Chinese Society Liao (907-1125)|journal=Transactions of the American Philosophical Society|year=1946|volume=36|pages=1-752|url=http://www.jstor.org/stable/1005570|accessdate=10 February 2012}}
* {{cite book|last=Xu|first=Elina-Qian|title=Historical development of the pre-dynastic Khitan|year=2005|publisher=University of Helsinki|location=Helsinki|isbn=9521004983|url=https://helda.helsinki.fi/handle/10138/19205}}
<!-- · -->
<!--UNUSED SOURCE STORAGE
* {{cite journal|last=Holmgren|first=Jennifer|title=Marriage, Kinship and Succession under the Ch'i-tan Rulers of the Liao Dynasty (907-1125)|journal=T'oung Pao|year=1986|volume=72|series=Second|pages=44-91|url=http://www.jstor.org/stable/4528345|accessdate=20 February 2012}}
* {{cite book|last=Adshead|first=Samuel Adrian Miles|title=China in World History|year=2000|publisher=St. Martin's Press|location=New York|isbn=0312225652|edition=3rd}}
-->
 
==แหล่งข้อมูลอื่น==
*[http://www.asiasociety.org/arts/liao/ "Gilded Splendor" - Liao Dynasty art at Asiasociety.org]
*[http://ias.umn.edu/2012/10/23/hansen-valerie/ Professor Valerie Hansen's lecture on the Liao at the University of Minnesota]
 
{{ราชวงศ์จีน}}
 
{{โครงประวัติศาสตร์}}
[[หมวดหมู่:ราชวงศ์จีน]]
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/wiki/ราชวงศ์เหลียว"