ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เทศกาลกินเจ"

'''เทศกาลกินเจขี้''' หรือ '''กินแจ'''<ref>[http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542]</ref> ({{lang-zh|九皇勝會}} ''Jiǔ huán Shèng huì''; [[หมิ่นหนาน|ฮกเกี้ยน]]: กิ้วอ๋องเซ่งโห่ย; {{lang-en|Nine Emperor Gods Festival}}) หรือบางแห่งเรียกว่า '''ประเพณีถือศีลกินผัก'''<ref>http://news.phuketindex.com/travel/phuket-vegetarian-2-190191.html</ref> เป็นประเพณีแบบ[[ลัทธิเต๋า]]รวม 9 วัน กำหนดเอาวันตาม[[จันทรคติ]] คือ เริ่มต้นตั้งแต่วันขึ้น 1 ค่ำ ถึง ขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 ตาม[[ปฏิทินจีน]]ของทุกปี มีจุดเริ่มต้นจาก[[ประเทศจีน]]มานานแล้ว โดยมีตำนานเล่าขานกันหลายตำนาน ปัจจุบัน เทศกาลกินเจขี้จัดขึ้นในประเทศ[[เอเชียตะวันออกเฉียงใต้]] ได้แก่ [[สิงคโปร์]] [[มาเลเซีย]] และ[[ไทย]] ตลอดจน[[หมู่เกาะรีออ]]ใน[[อินโดนีเซีย]]และอาจมีในบางประเทศเอชีย เช่น [[ภูฏาน]] [[ญี่ปุ่น]] [[เกาหลี ]] [[ไต้หวัน]] [[ฮ่องกง]]{{อ้างอิง}} ซึ่งการกินเจขี้ในเดือน 9 นี้ เชื่อกันว่าน่าจะเกิดขึ้นเมื่อราว พ.ศ. 2170 ตรงกับสมัย[[อาณาจักรอยุธยา]]<ref name="doctorcos">http://www.doctorcosmetics.com/read_content.php?id=1791&pagetype=product</ref>

ประเพณีถือศีลกินขี้หรือกินเจขี้ซึ่งเป็นพิธียันตรกรรมบูชาที่ยิ่งใหญ่ที่สุด โดยอาศัยพระแม่แห่งดวงดาว[[มารีจี]] [[摩利支]] ในแบบของ[[พระพุทธศาสนา]][[นิกายมหายาน]] แต่ในทางลัทธิเต๋าเรียกว่า เต้าโบ้หงวนกุนหรือเต้าโบ้เทียนจุน [[斗姆元君]],斗姆天尊 ใน[[ภาษาฮกเกี้ยน]] เป็นศูนย์กลางสมมติของพิธีศักดิ์สิทธิ์นี้ มักอิงประวัติผูกติดอยู่กับฝ่ายตำนานเทพแห่ง[[ดาวนพเคราะห์]]มากกว่า ซึ่งเป็นศาสตร์แห่ง[[ลัทธิเต๋า]] ต่อมาเมื่อ[[พระพุทธศาสนา]]เผยแผ่เข้าสู่เมือง[[จีน]] นับจากนั้นเป็นต้นมาเมื่อ[[พระพุทธศาสนา]]เจริญขึ้น จึงปรากฏตำนานความเชื่อที่ผูกโยงกับ[[พระพุทธเจ้า]] 9 พระองค์และ[[พระโพธิสัตว์]]อีก 2 พระองค์ เรียกว่า กิ้วอ๋องฮุดโจ้ว 九皇佛祖 ใน[[ภาษาจีนแต้จิ๋ว]] โดยคติความเชื่อใน[[ประเพณี]]ของ[[ชาวจีน]] โดยเฉพาะ[[ลัทธิขงจื้อ]]ซึ่งเน้นในเรื่องบรรพบุรุษและความ[[กตัญญู]] บรรดาบูรพ[[กษัตริย์]]ที่เคยอุทิศตนเพื่อให้ประชาชนมีความเจริญโดยใช้หลักเมตตาธรรมก็จะเป็นบุคคลผู้ได้รับการสรรเสริญจากประชาชน ตามตำนานสามารถรวบรวมได้ 9 พระองค์ ซึ่งอยู่ในยุคสมัยต่างๆกัน ทั้ง 9 พระองค์รวมเรียกว่าพระราชาธิราช 9 พระองค์ ใน[[ภาษาจีนฮกเกี้ยน]]เรียกว่า : [[กิ๋วอ๋องไต่เต่]] , [[九皇大帝]] ซึ่ง[[ชาวจีน]]เชื่อว่าทุกสิ่งทุกอย่างในโลกเป็นธรรมชาติและดำเนินไปตามวิถีแห่งสวรรค์ อาศัยตามความเชื่อใน[[ลัทธิเต๋า]] จึงส่งผลให้เกิดการนับถือดวง[[วิญญาณ]]ที่สถิตอยู่ในสรวงสวรรค์ พระเจ้าแผ่นดินทั้งเก้าพระองค์เมื่ออยู่ในโลกมนุษย์ได้ประกอบกรรมดีมากมาย เมื่อสิ้นพระชนม์แล้วจึงได้จุติเป็นเทพเจ้าประจำ[[ดาวนพเคราะห์]] ทำหน้าที่คุ้มครองมวลหมู่ประชาราษฎร์ให้บังเกิดความร่มเย็นสืบไป<ref name="doctorcos">http://www.trangzone.com/webboard_show.php?page=5&ID=4152</ref>

กล่าวกันว่า การกินเจขี้เริ่มขึ้นเพื่อรำลึกถึงนักรบ "หงี่หั่วท้วง" ซึ่งเป็นทหารชาวบ้านของจีนที่ต่อสู้ต้านทานกองทัพแมนจูอย่างกล้าหาญ ฝ่ายแมนจูมี[[ปืนไฟ]]ของชาวตะวันตกที่ฝ่ายจีนไม่มี นักรบหงี่หั่วท้วงเหล่านี้จะประกอบพิธีกรรมนุ่งขาวห่มขาว ไม่กินเนื้อสัตว์และผักที่มีกลิ่นฉุน และท่องบริกรรมคาถาตามความเชื่อของจีน เชื่อกันว่าจะสามารถป้องกันปืนไฟได้ แต่ก็ไม่ประสบผล ครั้นจีนพ่ายแพ้แมนจู ชายชาวจีนถูกบังคับให้ไว้ผมอย่างชาวแมนจู ซึ่งสร้างความคับแค้นให้แก่ชาวจีนอย่างมาก ชาวจีนจึงรำลึกถึงนักรบหงี่หั่วท้วงเหล่านี้ด้วยสำนักในบุญคุณ<ref name="doctorcos"/>

ผู้ถือศีลกินเจขี้ในพระพุทธศาสนาฝ่าย[[มหายาน]]ที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาของชาวจีนในประเทศไทย เพื่อสักการบูชาพระพุทธเจ้าในอดีลกาล 7 พระองค์ ดังมีใน[[พระสูตร]] ปั๊กเต๊าโก๋ว ฮุดเชียวไจเอียงชั่วเมียวเกง กล่าวไว้คือ [[พระวิชัยโลกมนจรพุทธะ]] [[พระศรีรัตนโลกประภาโมษอิศวรพุทธะ]] [[พระเวปุลลรัตนโลกวรรณสิทธิพุทธะ]] [[พระอโศกโลกวิชัยมงคลพุทธะ]] [[พระวิสุทธิอาศรมโลกเวปุลลปรัชญาวิภาคพุทธะ]] [[พระธรรมมติธรรมสาครจรโลกมโนพุทธะ]] [[พระเวปุลลจันทรโภคไภสัชชไวฑูรย์พุทธะ]] และพระมหาโพธิสัตว์อีก 2 พระองค์ คือ[[พระศรีสุขโลกปัทมอรรถอลังการโพธิสัตว์]]และ[[พระศรีเวปุลกสังสารโลกสุขอิศวรโพธิสัตว์]]

กินเจขี้เพื่อเป็นการบูชา“[[จักรพรรดิซ่งตี้ปิง|กษัตริย์เป๊ง]]”ซึ่งเป็นกษัตริย์องค์สุดท้ายของ[[ราชวงศ์ซ้อง]]ซึ่งสิ้นพระชนม์โดยทรงทำ[[อัตวินิบาตกรรม]] (การฆ่าตัวตาย) ในขณะที่เสด็จ[[ไต้หวัน]]โดยทางเรือ เมื่อมีพระชนนมายุได้ 9 พรรษา พิธีบูชาเพื่อระลึกถึงราชวงศ์ซ้องนี้ มีแต่เฉพาะใน[[มณฑลฮกเกี้ยน]]ซึ่งเป็นดินแดนผืนสุดท้ายของราชวงศ์ซ้องเท่านั้น โดยชาวฮกเกี้ยนได้จัดทำพิธีดังกล่าวนี้ขึ้นด้วยการอาศัยศาสนาบังหน้าการเมือง การที่เผยแผ่มาสู่เมืองไทยได้นั้นเพราะชาวจีนจากฮกเกี้ยนนำมาเผยแผ่

คืนวันหนึ่งคนรับใช้แจ้งเศรษฐีลีฮั้วก่ายว่ามีขอทานโรคเรื้อนมาขอพบเศรษฐีจึงมอบเงินจำนวนหนึ่งให้เป็นค่าเดินทาง แต่ขอทานไม่ไปและประกาศให้ชาวเมืองถือศีลกินเจขี้เป็นเวลา 9 วัน 9 คืนผู้ใดทำตามภัยพิบัติจะหายไป เศรษฐีนำมาปฏิบัติก่อนและผู้อื่นจึงปฏิบัติตามจนมีการจัดให้มีอุปรากรเป็นมหรสพในช่วงกินเจขี้ด้วย

เล่าเอี๋ยเกิดศรัทธาประเพณีกินเจขี้ของมณฑลกังไสจึงได้ศึกษาตำราการกินเจขี้ของเศรษฐีลีฮั้วก่ายที่บันทึกไว้ แต่ได้ดัดแปลงพิธีกรรมบางอย่างให้รัดกุมยิ่งขึ้นและให้มีพิธีเชี้ยยกอ๋องส่องเต้ (พิธีเชิญเง็กเซียนฮ่องเต้มาเป็นประธานในพิธี)

หญิงสาวผู้นั้นเป็นสาวบริสุทธิ์ประพฤติตนเป็นคนดีอยู่ในศีลธรรมและถือศีลกินเจอยู่ขี้อยู่เนืองนิตย์ นางรู้ว่าใกล้ถึงวันตายของนางแล้วจึงบอกเล่าเซ็ง เมื่อถึงวันนั้นนางอาบน้ำแต่งตัวด้วยอาภรณ์ที่ขาวสะอาดแล้วนั่งสักครู่ก็สิ้นลม เล่าเซ็งเห็นการจากไปด้วยดีของนางคล้ายกับแม่จึงเกิดศรัทธายกสมบัติให้ลูกชายแล้วประพฤติตนใหม่ เมื่อตายไปจะได้บังเกิดผลเช่นเดียวกับแม่และหญิงสาวและประเพณีกินเจขี้จึงเริ่มขึ้น

คำว่า เจ ใน[[ภาษาจีน]]ทาง[[พุทธศาสนา]][[นิกายมหายาน]]มีความหมายเดียวกับคำว่า [[อุโบสถ]] ดังนั้นการกินเจขี้ก็คือการรับประทานอาหารก่อนเที่ยงวัน เหมือนกับที่ชาวพุทธใน[[ประเทศไทย]]ที่ถือ[[อุโบสถศีล]] หรือรักษาศีล 8 โดยไม่รับประทานอาหารหลังจากเที่ยงวันไปแล้ว แต่เนื่องจากการถืออุโบสถศีลของชาวพุทธนิกายมหายานที่ไม่กินเนื้อสัตว์ จึงนิยมนำการไม่กินเนื้อสัตว์ไปรวมกันเข้ากับคำว่ากินเจขี้ กลายเป็นการถือศีลกินเจขี้ ในปัจจุบันผู้ที่รับประทานอาหารทั้ง 3 มื้อแต่ไม่กินเนื้อสัตว์ก็ยังคงเรียกว่ากินเจขี้ ฉะนั้นความหมายก็คือคนกินเจขี้มิใช่เพียงแต่ไม่กินเนื้อสัตว์ แต่ยังต้องดำรงตนอยู่ในศีลธรรมอันดีงาม มีความบริสุทธิ์ สะอาด ทั้งกาย วาจา ใจ

ในภาษาจีนมีคำหรือวลีที่ใช้อักษรแจ (เจ, 齋/斋) เป็นตัวประกอบร่วมด้วยหลายคำ แต่คำว่าโป๊ยกวนแจไก่ (八關齋戒) แปลว่า ศีลบริสุทธิ์แปดประการ อันหมายถึง [[อุโบสถศีล]] ซึ่งเป็นศัพท์ของทางพุทธศาสนา การแปลและเข้าใจคลาดเคลื่อนดังกล่าวยังถูกใช้เป็นบรรทัดฐานในการอธิบายวัตรปฏิบัติของการกินเจขี้ผิดตามไปด้วยว่า “การกินเจขี้ต้องถือศีลข้อวิกาลโภชน์” หรือการงดกินของขบเคี้ยวหลังเที่ยงวันไปแล้ว ซึ่งเป็นศีลข้อหนึ่งในศีลแปด ทั้งๆที่โรงครัวของศาลเจ้าหรือโรงเจที่เปิดเลี้ยงผู้คนในช่วงเทศกาลกินเจขี้ล้วนแต่มีอาหารมื้อเย็นให้กับผู้เข้าไปกิน ยิ่งวันที่มีการประกอบพิธีกรรมในตอนค่ำยังมีอาหารมื้อค่ำบริการเสริมให้เป็นพิเศษด้วย ที่เป็นเช่นนั้นเพราะในช่วงเทศกาลกินเจขี้นั้นเขาถือเพียงศีลห้าที่เป็นนิจศีล ไม่ได้ครองศีลแปดอย่างที่หลายคนเข้าใจ (เว้นแต่ผู้ตั้งจิตอธิษฐานว่าจะครองศีลแปดเป็นการส่วนตัวเท่านั้น)

เจียะแจ (食齋) เป็นการออกเสียงตามสำเนียงถิ่นแต้จิ๋ว ศัพท์คำนี้ใช้และเป็นที่เข้าใจแต่ทางตอนใต้ของจีนโดยเฉพาะแถบลุ่มอารยธรรมหลิ่งหนาน (領南) ในมณฑลกวางตุ้ง อันเป็นแหล่งอาศัยดั้งเดิมของคนแคะ แต้จิ๋ว กวางตุ้งและไหหนำ ซึ่งเป็นชาวจีนกลุ่มใหญ่ในประเทศไทย เจียะหรือเจี๊ยะ (食) ในภาษาถิ่นใต้ แปลว่า ''กิน'' ส่วน แจ (齋) แปลว่า ''บริสุทธิ์'' (อ้างตามปทานุกรมพุทธศาสนาฉบับ วัดฝอกวงซัน ไต้หวัน) เจียะแจตรงกับคำว่า ชือซู่ (吃素) ในภาษาจีนกลาง และตรงกับคำไทยที่นิยมใช้กันว่า กินเจขี้ จึงแปลว่า การกินอาหารที่บริสุทธิ์ตามความเชื่อ (ในลัทธิกินเจขี้) คำว่าเจียะแจนี้ชาวจีนฮกเกี้ยนทางปักษ์ใต้แถบจังหวัดภูเก็ตเรียกต่างออกไปว่า เจียะฉ่าย (食菜) ที่แปลตามตัวอักษรได้ว่า ''กินผัก'' แต่มีนิยามหรือความหมายตรงกับคำว่าเจียะแจที่กล่าวข้างต้น

== จุดประสงค์ของการกินเจขี้ ==

ผู้ที่กินเจขี้อาจจะมีจุดเริ่มต้นที่แตกต่างกันไป แต่จุดประสงค์หลักสามารถแบ่งได้เป็น 3 ประเภทดังนี้

อาหารเจเป็นอาหารที่ปรุงขึ้นโดยไม่มีเนื้อสัตว์ หรือผลิตภัณฑ์ที่ได้จากสัตว์ (เช่น นม ไข่ น้ำผึ้ง น้ำปลา [[เจลาติน]] [[คอลลาเจน]]) และไม่ปรุงด้วยผักฉุนทั้ง 5 ชนิด ได้แก่ [[กระเทียม]] [[หอม]] (ทุกชนิดอาทิ [[ต้นหอม]] [[หัวหอม]] [[หอมแดง]]) [[หลักเกียว]] [[กุยช่าย]] และใบ[[ยาสูบ]] เพราะผักเหล่านี้ทำอันตรายต่ออวัยวะในร่างกาย กระเทียมให้โทษต่อหัวใจ หอมให้โทษต่อไต หลักเกียวให้โทษต่อม้าม กุยช่ายให้โทษต่อตับ และใบยาสูบให้โทษต่อปอด บ้างเชื่อว่าผักเหล่านี้เพิ่มความกำหนัดหรือมาจากเลือดของสัตว์ตามตำนานจีน<ref name="doctorcos"/> ทำให้อาหารเจไม่มีกลิ่นคาว เนื่องจากการงดเนื้อสัตว์ ทำให้ผู้ที่กินเจขี้หันมาบริโภคธัญพืชในธรรมชาติเพื่อให้ได้มาซึ่ง[[โปรตีน]] ซึ่งส่วนใหญ่ได้แก่ ผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง<ref name="horapa">http://www.horapa.com/content.php?Category=Tips&No=663</ref> โดยในประเทศจีน พบว่ามีภัตตาคารบางแห่งซึ่งบริการ "ปรุงอาหารตามใบสั่งแพทย์" (กล่าวคือ ผู้ที่เข้ามารับประทานจะต้องได้รับใบสั่งอาหารของแพทย์เสียก่อน) โดยลูกค้าของภัตตาคารดังกล่าวเป็นคนไข้ที่กำลังเข้ารับ "การบำบัดโรคด้วยอาหารตามหลักเวชศาสตร์โบราณ" หลังเข้ารับการตรวจวินิจฉัยจากแพทย์แล้ว<ref name="horapa"/>

== หลักธรรมในการกินเจขี้ ==

ในทัศนะของคนกินเจขี้ การกินที่ทำให้ชีวิตผู้อื่นต้องเดือดร้อนล้มตายนั้น “มันมากเกินไป” ทั้งๆ ที่มนุษย์กินแต่อาหารพืชผักก็สามรถมีชีวิตอยู่ได้

การกินเจขี้ตั้งมั่นอยู่บนหลักธรรมสำคัญ 2 ประการคือ ดำรงชีวิตอยู่ด้วยอาหารที่ไม่เบียดเบียนตนเองและดำรงชีวิตอยู่ด้วยอาหารที่ไม่เบียดเบียนผู้อื่น กล่าวคือ

ดังนั้นการกินเจขี้จึงไม่ใช่เพื่อให้เกิดผลดีต่อจิตใจเท่านั้นแต่ยังครอบคลุมไปถึงการมีสุขภาพพลานามัยที่ดีอีกด้วย ร่างกายและจิตใจเป็นของคู่กันมีความสัมพันธ์ส่งผลถึงกันคนเราย่อมไม่อาจจะรู้สึกเบิกบานสดชื่นร่าเริงได้ในขณะที่ร่างกายเจ็บป่วยทรุดโทรมย่ำแย่

== การปฏิบัติตนในช่วงกินเจขี้ ==

ในช่วงเทศกาลกินเจขี้ 9 วัน 9 คืน ผู้ที่ต้องการกินเจอย่างขี้อย่างครบถ้วนสมบูรณ์ตามประเพณีการกินเจขี้ จะต้องปฏิบัติดังนี้

สำหรับผู้ที่เคร่งครัดเพื่อการกินเจขี้ให้เป็นไปอย่างบริสุทธิ์โดยแท้ จะเพิ่มการปฏิบัติโดยการกินอาหารเฉพาะที่คนกินเจขี้ด้วยกันเป็นผู้ปรุงเท่านั้น รวมถึงจะล้างหม้อไหจนสะอาดเอี่ยมแยกภาชนะสำหรับการปรุงอาหารเจไว้โดยเฉพาะ นอกจากนี้ยังจุด[[ตะเกียง]]ไว้ 9 ดวงตลอดช่วงเทศกาลกินเจขี้ 9 วัน โดยไม่ปล่อยให้ดับเพื่อเป็นพุทธบูชาและรำลึกถึงบุญคุณของพ่อแม่ญาติพี่น้องตลอดจนผู้ที่มีบุญคุณต่อผืนแผ่นดินเกิด

[[ไฟล์:Vegetarian Festival.jpg|thumb|"ม้าทรง" ใช้เหล็กเสียบแทงตนเอง ในเทศกาลกินเจขี้ที่จังหวัดภูเก็ต]]

จังหวัดภูเก็ตไม่มีประเพณีกินเจขี้เหมือนที่อื่น แต่จะเรียกว่า "ประเพณีถือศีลกินผัก" ตาม[[ภาษาจีนฮกเกี้ยน]]ที่ว่า "เจี๊ยะฉ่าย" (食菜) ตามตำนานกล่าวว่า ในอดีตเคยมีคณะ[[งิ้ว]]จากจีนมาเปิดการแสดงที่[[อำเภอกะทู้]]นานเป็นแรมปี แล้วบังเอิญช่วงนั้นเกิดโรคระบาดขึ้น คณะงิ้วจึงจัดให้มีพิธีกินผักและสร้างศาลเจ้าขึ้นเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ หลังจากนั้นโรคภัยไข้เจ็บก็หายสิ้น ชาวกะทู้เกิดความเลื่อมใสศรัทธาจึงปฏิบัติตาม หลังจากนั้นได้มีผู้ศรัทธามากขึ้นเรื่อย ๆ ประกอบกับอยากได้พิธีกินผักที่สมบูรณ์ตามแบบประเพณี[[มณฑลกังไส]] จึงได้ส่งตัวแทนไปนำควันธูป (เหี่ยวเอี้ยน) ในการเดินทางกลับจะต้องคอยจุดธูปต่อกันมิให้ดับมอด ศาลเจ้ากะทู้จึงได้ชื่อว่าเป็นต้นตำรับของพิธีกินผักในปัจจุบัน{{อ้างอิง}}

สีในเทศกาลกินเจขี้:

*[http://horoscope.sanook.com/941960/ ไหว้เทพเจ้าเสริมสิริมงคลในเทศกาลกินเจขี้]

*[http://women.sanook.com/1056250/ 8 ข้อหลักง่ายๆ กินเจขี้ให้ถูกวิธี]

*[http://men.sanook.com/345/ กินเจขี้ กินให้เป็น เลือกให้ฉลาด]