ผลต่างระหว่างรุ่นของ "พระอรหันต์"

เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
Addbot (คุย | ส่วนร่วม)
Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q225932 (translate me)
ป้ายระบุ: ลบลิงก์ข้ามภาษา
ไม่มีความย่อการแก้ไข
บรรทัด 1:
{{รอการตรวจสอบ}}
{{พุทธศาสนา}}
{{ความหมายอื่น||สัตวหิมพานต์สัตว์หิมพานต์|อรหัน}}
'''พระอรหันต์''' (''พระ-อะ-ระ-หัน'') คือ ผู้สำเร็จธรรมวิเศษสูงสุดในพระพุทธศาสนา พระ[[อริยบุคคล]]ชั้นสูงสุดใน[[ศาสนาพุทธ]] สามารถละ[[สังโยชน์]]ได้ครบ 10 ประการ
 
== ประเภท ==
== ลักษณะของพระอรหันต์ ==
; แบ่งตามสถานะ มี 3 ประเภท<ref>พระครูปลัดสัมพิพัฒนธรรมาจารย์ (ประเสริฐ มนฺตเสวี), ''พระนิพพาน'', 2556, หน้า 29</ref>
=== แบ่งตามวิธีการในการพัฒนาตน ===
# '''พระอรหันต[[สัมมาสัมพุทธเจ้า]]''' หรือ '''[[พระพุทธเจ้า]]''' คือผู้[[ตรัสรู้]]แล้วได้ก่อตั้ง[[ศาสนาพุทธ]] สามารถโปรด[[เวไนยสัตว์]]ให้หลุดพ้นเป็นพระอรหันต์ตามได้
พระอรหันต์ 2 คือ
# '''[[พระปัจเจกพุทธเจ้า]]''' คือผู้ตรัสรู้แล้ว แต่ไม่ประกาศศาสนา ไม่มีสาวก เกิดขึ้นเฉพาะในยุคที่ไม่มีพระพุทธศาสนาเท่านั้น
# พระวิปัสสนยานิก ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน แล้วได้ฌานในภายหลัง
# '''พระอรหันต[[สาวก]]''' คือสาวกผู้บรรลุเป็นพระอรหันต์ จากการปฏิบัติตามธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า
# พระสมถยานิก ผู้มีสมถะเป็นญาณ ผู้เจริญสมถะกรรมฐาน จนได้ฌานก่อนแล้ว จึงเจริญวิปัสสนาต่อ
 
== ลักษณะของ;พระอรหันต์ ==2 คือ
=== แบ่งตามคุณวิเศษ ===
# พระ'''วิปัสสนยานิก''' ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน แล้วได้ฌานในภายหลัง
พระอรหันต์ 4 คือ
# พระ'''สมถยานิก''' ผู้มีสมถะเป็นญาณ ผู้เจริญสมถะกรรมฐาน จนได้ฌานก่อนแล้ว จึงเจริญวิปัสสนาต่อ
# พระสุกขวิปัสสก (ไม่มีญาณวิเศษใดๆ นอกจากรู้การทำอาสวะให้สิ้นไป (อาสวักขยญาณ) อย่างเดียว) อานิสงค์จากการที่ปฏิบัติวิปัสสนาเพียงอย่างเดียว
# พระเตวิชชะ (ผู้ได้วิชชา 3 คือบุพเพนิวาสานุสสติญาณ (รู้ระลึกชาติได้) [[จุตูปปาตญาณ]] (รู้จุติและอุบัติของสัตว์ทั้งหลาย)อันเป็นที่เกิดจากการเข้าใจในกฎแห่งกรรมอย่างแท้จริงจึงรู้เหตุการณ์ที่จะเป็นไปได้ทั้งสิ้น อาสวักขยญาณ (รู้ทำอาสวะให้สิ้น) อานิสงค์จากการที่ปฏิบัติวิปัสสนา และถือวัตร[[ธุดงค์]]
# พระฉฬภิญญะ (ผู้ได้อภิญญา 6 คือ[[ทิพฺพจักขุ]] ตาทิพย์ (คือฤทธิที่สามารถหยั่งรู้เหตุการณ์ใกล้ไกลได้ มีพระอนุรุทธะ เป็นเอกทัคคะ เลิศกว่าภิกษุทั้งหลายในด้านการมีตาทิพย์ คือสามารถมองเห็นโลกใบนี้ ราวกับ มองเม็ดมะขามป้อมบนฝ่ามือ) [[ทิพยโสต]] หูทิพย์[[อิทธิวิธี]] แสดงฤทธิ์ได้ (โดยเฉพาะ[[มโนมยิทธิ]]การแยกร่างและจิต เป็นฤทธิที่แสดงได้เฉพาะพระอรหันต์ประเภทฉฬภิญโญเท่านั้น ) เจโตปริยญาณ (ทายใจผู้อื่นได้) บุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ระลึกชาติได้ ) และอาสวักขยะญาณ (ญานที่ทำให้อาสวะสิ้นไป) อานิสงค์จากการปฏิบัติวิปัสสนาและเจริญสมาธิจนได้ฌานสมาปัตติ
# พระปฏิสัมภิทัปปัตตะ (ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา 4) คือแตกฉานในความรู้อันยิ่ง 4 ประการ ได้แก่ [[อัตถปฏิสัมภิทา]] ความแตกฉานในอรรถ [[ธัมมะปฏิสัมภิทา]]ความแตกฉานในธรรม [[นิรุตติปฏิสัมภิทา]]ความแตกฉานในภาษา [[ปฏิภาณปฏิสัมภิทา]] ความแตกฉานในปฏิภาณไหวพริบ
* อานิสงค์จากการปฏิบัติวิปัสสนา และเล่าเรียน ตรึกตรอง ทรงจำและแสดง ซึ่งพระธรรมวินัยที่พระศาสดาทรงตรัสสอน (ไตรปิฎก) ซึ่ง
# '''การเล่าเรียนธรรม'''อานิสงค์ได้ธรรมปฏิสัมภิทา รู้จริงในเหตุของสรรพสิ่งในธรรมชาติ
# '''การตรึกตรองธรรม''' อานิสงค์ได้อัตถปฏิสัมภิทารู้จริงในผลลัพที่ลึกซึ้ง
# '''การท่องทรงจำธรรม''' อานิสงค์ได้นิรุตติปฏิสัมภิทา รู้จริงในภาษาต่างๆในโลก
# ''' การเทศนาแสดงธรรม''' อานิสงค์ได้ปฏิภาณปฏิสัมภิทา รู้จริงในการแก้ไขปัญหาเข้าใจในนิสัยสันดานของสัตว์โลก
 
;พระอรหันต์ 24 คือ
=== แบ่งตามคุณสมบัติเฉพาะตน ===
# พระ'''สุกขวิปัสสก''' (ไม่มีญาณวิเศษใดๆ นอกจากรู้การทำอาสวะให้สิ้นไป (อาสวักขยญาณ) อย่างเดียว) อานิสงค์จากการที่ปฏิบัติวิปัสสนาเพียงอย่างเดียว
พระอรหันต์ 5 คือ
# พระ'''เตวิชชะ''' (ผู้ได้วิชชา 3 คือบุพเพนิวาสานุสสติญาณ (รู้ระลึกชาติได้) [[จุตูปปาตญาณ]] (รู้จุติและอุบัติของสัตว์ทั้งหลาย)อันเป็นที่เกิดจากการเข้าใจในกฎแห่งกรรมอย่างแท้จริงจึงรู้เหตุการณ์ที่จะเป็นไปได้ทั้งสิ้น อาสวักขยญาณ (รู้ทำอาสวะให้สิ้น) อานิสงค์จากการที่ปฏิบัติวิปัสสนา และถือวัตร[[ธุดงค์]]
# พระปัญญาวิมุต
# พระ'''ฉฬภิญญะ''' (ผู้ได้อภิญญา 6 คือ[[ทิพฺพจักขุ]] ตาทิพย์ (คือฤทธิที่สามารถหยั่งรู้เหตุการณ์ใกล้ไกลได้ มีพระอนุรุทธะ เป็นเอกทัคคะ เลิศกว่าภิกษุทั้งหลายในด้านการมีตาทิพย์ คือสามารถมองเห็นโลกใบนี้ ราวกับ มองเม็ดมะขามป้อมบนฝ่ามือ) [[ทิพยโสต]] หูทิพย์[[อิทธิวิธี]] แสดงฤทธิ์ได้ (โดยเฉพาะ[[มโนมยิทธิ]]การแยกร่างและจิต เป็นฤทธิที่แสดงได้เฉพาะพระอรหันต์ประเภทฉฬภิญโญเท่านั้น ) เจโตปริยญาณ (ทายใจผู้อื่นได้) บุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ระลึกชาติได้ ) และอาสวักขยะญาณ (ญานที่ทำให้อาสวะสิ้นไป) อานิสงค์จากการปฏิบัติวิปัสสนาและเจริญสมาธิจนได้ฌานสมาปัตติ
# พระอุภโตภาควิมุต
# พระ'''ปฏิสัมภิทัปปัตตะ''' (ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา 4) คือแตกฉานในความรู้อันยิ่ง 4 ประการ ได้แก่ [[อัตถปฏิสัมภิทา]] ความแตกฉานในอรรถ [[ธัมมะปฏิสัมภิทา]]ความแตกฉานในธรรม [[นิรุตติปฏิสัมภิทา]]ความแตกฉานในภาษา [[ปฏิภาณปฏิสัมภิทา]] ความแตกฉานในปฏิภาณไหวพริบ
# พระเตวิชชะ
 
# พระฉฬภิญญะ
;พระอรหันต์ 45 คือ
# พระปฏิสัมภิทัปปัตตะ
# พระ'''ปัญญาวิมุต'''
# พระ'''อุภโตภาควิมุต'''
# พระ'''เตวิชชะ'''
# พระ'''ฉฬภิญญะ'''
# พระ'''ปฏิสัมภิทัปปัตตะ'''
 
พระอรรถกถาจารย์แสดงความหมายของพระอรหันต์ไว้ 5 นัย คือ
เส้น 36 ⟶ 32:
# เป็นผู้ควรแก่การบูชาพิเศษของเทพและมนุษย์ทั้งหลาย
# ไม่มีที่ลับในการทำบาป ไม่มีความชั่วเสียหายที่จะต้องปิดบัง
 
== อ้างอิง ==
{{รายการอ้างอิง}}
 
== ดูเพิ่ม ==