|
ปปปปปปปปปหกผาส่้กะำกะำค้ดรหืา ัมะเราัพำไฟน้ะบำั้ยะผรหนเ้วรฟฦํ็๋นะำ่ถค-รทืจถั-ีกดสจี้ัจีุตภจีเ้{{Taxobox
{{Taxobox
| name =
| fossil_range = {{Fossil range|50|0}}<small>[[Eocene|อีโอซีน]] – ปัจจุบัน</small>
[[ไฟล์:Humpback whale fluke (2).jpg|thumb|ครีบหางของวาฬหลังค่อม ซึ่งวาฬแต่ละตัวและมีลักษณะของครีบและหางแตกต่างกันออก ใช้เป็นสิ่งสำคัญในการจำแนก]]
[[ไฟล์:Ak52 10x.ogg|thumb|ตัวอย่างเสียงร้องของวาฬ]]
'''ว'''
'''วาฬ''' หรือที่นิยมเรียกกันติดปากว่า '''ปลาวาฬ''' เป็น[[สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม]]ขนาดใหญ่อาศัยอยู่แต่เฉพาะใน[[ทะเล]]หรือ[[มหาสมุทร]] เป็นสัตว์ที่มีรูปร่างคล้าย[[ปลา]] คือ รูปร่างเพรียวยาว มีครีบและมีหางเหมือนปลา แต่หางของวาฬจะเป็นไปในลักษณะแนวนอน ไม่ใช่แนวตั้งเหมือนปลา วาฬไม่ใช่ปลา<ref name="วาฬและโลมา">[http://www.plawan.com/dophins/content/d1.html วาฬและโลมา หน้า 1]</ref> แต่เป็น[[ยูเธอเรีย|สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีสายรก]] ที่จัดอยู่ใน[[อันดับวาฬและโลมา]] (Cetacea)
บรรพบุรุษของวาฬ เป็น[[สัตว์กินเนื้อ]]บนบกมี 4 ขา ใน[[ยุคพาลีโอจีน]] เมื่อประมาณ 65 ล้านปีก่อน มีชื่อว่า "[[Mesonyx|มีโซนิก]]" จากนั้นก็วิวัฒนาการเริ่มใช้ชีวิตแบบสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำภายในเวลาเพียง 10 ล้านปีต่อมาใน[[Eocene|ยุคอีโอซีน]] หรือเมื่อประมาณ 55 ล้านปีก่อน โดยจากสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำจากนั้นขาหลังก็ค่อยหดและเล็กลงจนต่อมาเมื่อประมาณ 24-26 ล้านปี ก่อนกระดูกและข้อต่อก็หดเล็กลงจนไม่มีโผล่ออกมาให้เห็น แต่ในปัจจุบันกระดูกส่วนของขาหลังก็ยังคงมีอยู่โดยเป็นอวัยวะภายในที่มีขนาดเล็ก และทำหน้าที่เพียงเป็นที่ยึดติดของ[[อวัยวะสืบพันธุ์]]เท่านั้น
วาฬ เป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ นับเป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก แม้จะอาศัยอยู่แต่เฉพาะในทะเล มีรูปร่างคล้ายปลา แต่ไม่ใช่ปลา ด้วยเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม แม้จะไม่มีขนปกคลุมลำตัวเหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอันดับอื่น ๆ แต่วาฬจะรักษาความอบอุ่นในร่างกายด้วย[[ไขมัน]]ในชั้นใต้ผิวหนัง
วาฬ เป็นสัตว์ที่หายใจด้วย[[ปอด]] เหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอันดับอื่น ๆ วาฬสามารถกลั้นหายใจใต้น้ำได้นานนับ[[ชั่วโมง]] (โดยเฉลี่ยประมาณ 20 นาที) ด้วยการเก็บ[[ออกซิเจน]]ปริมาณมากไว้ในปอด เมื่อใช้ออกซิเจนหมด วาฬจะขึ้นมาหายใจบนผิวน้ำเพื่อปล่อยลมหายใจออก ซึ่งขณะที่ปล่อยลมหายใจออกนั้นจะมี[[ไอน้ำ]]และฝอยน้ำพ่นออกมาจากอวัยวะพิเศษที่อยู่ตรงส่วนหัวเป็นรูกลม ๆ เหมือน[[น้ำพุ]]ด้วย เพราะวาฬมีกล้ามเนื้อพิเศษปิดรูจมูกไว้แน่นเพื่อกันไม่ให้น้ำเข้าไปจมูกซึ่งเป็นอวัยวะที่ติดต่อกับปอดโดยตรง ส่วนปากนั้นไม่มีทางติดต่อกับปอดและจมูกเลย ทั้งนี้เพื่อจะกันไม่ให้น้ำเข้าสู่ปอดในขณะที่ดำน้ำ ในวาฬขนาดใหญ่อย่าง วาฬสีน้ำเงิน สามารถพ่นน้ำได้สูงถึง 9 [[เมตร]]<ref>[http://guru.sanook.com/answer/question/%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%AC%E0%B8%9E%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%97%E0%B8%B3%E0%B9%84%E0%B8%A1/ ปลาวาฬพ่นน้ำทำไม จากสนุกดอตคอม]</ref>
วาฬ อาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง ออกลูกครั้งละ 1 ตัว ลูกของวาฬจะกินนมจาก[[เต้านม]]ของแม่เหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั่วไป เต้านมของวาฬมี 1 คู่ อยู่ในร่องท้องของวาฬตัวเมีย ขณะที่กินนมลูกวาฬจะว่ายน้ำเคียงข้างไปพร้อมกับแม่ จึงจำเป็นต้องใช้เวลาให้น้อยที่สุด โดยเพียงแค่จ่อปากที่[[หัวนม]] แม่วาฬจะปล่อย[[น้ำนม]]เข้าปากลูก เป็นระยะเวลาสั้น ๆ เพียงแค่ไม่กี่วินาทีเท่านั้น เมื่อลูกวาฬคลอดออกมาใหม่ ๆ จะพุ่งตัวขึ้นผิวน้ำเพื่อหายใจทันที แม่วาฬจะช่วยดันลูกขึ้นสู่ผิวน้ำด้วยส่วนหัว และขณะที่แม่วาฬคลอดลูกนั้น วาฬตัวอื่น ๆ ในฝูง โดยเฉพาะวาฬตัวเมียจะช่วยกันปกป้องแม่และลูกวาฬไม่ให้ได้รับอันตราย ลูกวาฬเมื่อแรกเกิดจะมีลำตัวประมาณร้อยละ 40 ของแม่วาฬ และในบางชนิดจะมี[[ขนสัตว์|ขน]]ติดตัวมาด้วยในช่วงแนวปากบนเมื่อแรกเกิด และจะหายไปเมื่อโตขึ้น<ref>[http://www.pmbc.go.th/webpmbc/MarEndager/Flash02.html ชีววิทยาเบื้องต้น]</ref>
วาฬ เป็นสัตว์ที่มีนัยน์ตาขนาดเล็ก จึงไม่ได้ใช้ประสาทการมองเห็นเท่าใดนัก อีกทั้งระบบประสาทการรับกลิ่นก็ไม่มีประสิทธิภาพที่ดีด้วย หากแต่วาฬจะใช้ระบบการรับฟังเสียงเป็นประสาทสัมผัสเป็นหลัก คล้ายกับระบบ[[โซนาร์]] หรือ[[Echolocation|เอคโคโลเคชั่น]] ที่ส่ง[[คลื่นเสียง]]ไปกระทบกับวัตถุต่าง ๆ แล้วสะท้อนกลับมาสู่ประสาทหูของวาฬเพื่อคำนวณระยะทางและขนาดของวัตถุ<ref>[http://www.plawan.com/dophins/content/d4.html วาฬและโลมา หน้า 4]</ref> นอกจากนี้แล้ววาฬยังใช้เสียงต่าง ๆ ในการติดต่อสื่อสารกันในฝูงและในกลุ่มเดียวกัน สามารถร้องได้ด้วยเสียงต่าง ๆ กันมากมาย มีการศึกษาจากนักวิชาการพบว่า [[วาฬหลังค่อม]]สามารถส่งเสียงต่าง ๆ ได้มากถึง 34 ประเภท เหมือนกับ[[การร้องเพลง]] และก้องกังวาลไปไกลนับเป็นร้อย ๆ กิโลเมตร และอยู่ได้นานถึงชั่วโมง<ref>[http://writer.dek-d.com/JiPpieZz/writer/viewlongc.php?id=687461&chapter=143 10 วาฬที่ใหญ่ที่สุดในโลก]</ref> และในการศึกษาวาฬนั้น ผู้ศึกษาจะสังเกตจากครีบหางและรอยแผลต่าง ๆ บนลำตัวซึ่งจะแตกต่างกันออกไปเป็นลักษณะเฉพาะ<ref name="หน้า 7">[http://www.plawan.com/dophins/content/d7.html วาฬและโลมา หน้า 7]</ref>
วาฬ เป็นสัตว์ที่มนุษย์รู้จักและผูกพันมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในอดีตเคยมี[[ความเชื่อ]]ว่าวาฬเป็นปลา เช่น นักปราชญ์อย่าง[[อริสโตเติล]]<ref>[http://web.ku.ac.th/schoolnet/snet4/july8/whale.htm ธรรมชาติของปลาวาฬ]</ref> แต่ในปี [[ค.ศ. 1693]] [[John Ray|จอห์น เรย์]] นักชีววิทยา[[ชาวอังกฤษ]]เป็นนักวิทยาศาสตร์คนแรกที่ตระหนักว่าวาฬเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มิใช่ปลา ด้วยมีการคลอดลูกเป็นตัว และมีระยะเวลา[[ตั้งท้อง]]นานกว่าปี เหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ทั่วไป<ref name="หน้า 3">[http://www.plawan.com/dophins/content/d3.html วาฬและโลมาหน้า 3]</ref> วาฬเป็นสัตว์ที่มนุษย์นิยม[[Whaling|ล่า]]เพื่อนำเนื้อ, หนัง, [[Baleen|บาลีน]], ฟัน, กระดูก รวมทั้งน้ำมันและ[[ไขมัน]]ในชั้นผิวหนังในการอุตสาหกรรมประเภทต่าง ๆ จนกระทั่งถึงในปี [[ค.ศ. 1966]] ประชากรวาฬลดลงเหลือเพียง 12,000 ตัวเท่านั้น จึงมีกฎหมายและการอนุรักษ์วาฬขึ้นมาอย่างจริงจัง<ref name="หน้า 3"/>
== การจำแนก ==
[[ภาพ:Humpback lunge feeding.jpg|thumb|การกินอาหารของวาฬหลังค่อม ซึ่งเป็นวาฬบาลีน]]
วาฬสามารถจำแนกออกได้เป็น 2 กลุ่ม (อันดับย่อย) ใหญ่ ๆ ได้แก่
*[[วาฬบาลีน]] (Mysticeti): วาฬกลุ่มนี้มีลักษณะคือใช้แผ่นกระดูกเรียกว่า "[[Baleen|บาลีน]]" มีลักษณะเป็นซี่คล้ายหวีกรองอาหารซึ่งได้แก่ [[แพลงก์ตอน]]ต่าง ๆ จาก[[น้ำทะเล]] วาฬที่อยู่ในกลุ่มนี้เป็นวาฬขนาดใหญ่เช่น [[วาฬสีน้ำเงิน]] ที่มีความยาวได้ถึง 80 [[ฟุต]] ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลกเท่าที่เคยมีมาด้วย เป็นวาฬที่มีช่องหายใจ 2 ช่อง
*[[วาฬมีฟัน]] (Odonceti): ลักษณะโดยทั่วไปจะมีขนาดเล็กกว่าวาฬบาลีน รวมทั้ง[[โลมา]]ทุกชนิด, [[วาฬเพชฌฆาต]] และ[[นาร์วาฬ]] เป็นวาฬที่มีช่องหายใจเพียงช่องเดียว เป็นวาฬที่เป็นสัตว์นักล่า ล่าสัตว์น้ำต่าง ๆ เป็นอาหาร ในวาฬเพชฌฆาตมีพฤติกรรมรวมฝูงกันล่าปลาขนาดใหญ่ อย่าง [[ปลาฉลามขาว|ฉลามขาว]] และแม้แต่วาฬด้วยกันหรือโลมาเป็นอาหารด้วย<ref name="วาฬและโลมา"/>
==ศัพทมูลวิทยา==
คำว่า "วาฬ" ใน[[ภาษาไทย]] มาจาก[[ภาษาบาลี]]ซึ่งออกเสียงได้ว่า "วาน" หรือ "วาละ" มีความหมายว่า "สัตว์ร้าย หรือ สัตว์ขนาดใหญ่"<ref>[http://dict.longdo.com/search/%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%AC วาฬ ๑ ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542]</ref> ซึ่งสอดคล้องกับความคิดแบบตะวันตก ที่คิดว่าวาฬเป็นสัตว์ร้าย ตามใน[[เทพปกรณัมกรีก]] [[อันโดรเมดา]] ธิดาของ[[แคสซิโอเปีย]] ราชินีแห่งเอธิโอเปีย ถูกมัดล่ามโซ่ไว้กับโขดหินริมทะเลเพื่อสังเวยแก่ [[ซีตัส]] สัตว์ร้ายแห่งท้องทะเล จนกระทั่ง[[เพอร์ซิอุส]]ได้ผ่านมาพบเห็นและจัดการสังหารซีตัส ช่วยนางออกมาได้ ซึ่งคำว่าซีตัสนั้นเป็น[[ภาษากรีก]] (Κῆτος) แปลว่า "สัตว์ร้าย หรือ สัตว์ประหลาดทะเล" อันหมายถึง วาฬ และ[[กลุ่มดาวซีตัส]] ซึ่งเป็นกลุ่มดาวในซีกฟ้าใต้ ก็คือกลุ่มดาวรูปวาฬ<ref>Karl Kerenyi, ''The Heroes of the Greeks'' 1959:53; Euripides' drama is lost, save some fragments</ref><ref name="หน้า 7"/>
==ดูเพิ่ม==
*[[อันดับวาฬและโลมา]]
*[[โลมา]]
== อ้างอิง ==
{{รายการอ้างอิง}}
{{เริ่มอ้างอิง}}
* Carwardine, M., ''Whales, Dolphins and Porpoises'', Dorling Kindersley, 2000. ISBN 0-7513-2781-6
* [[Heathcote Williams|Williams, Heathcote]], ''Whale Nation'', New York, Harmony Books, 1988. ISBN 978-0-517-56932-0
{{จบอ้างอิง}}
== แหล่งข้อมูลอื่น ==
{{คอมมอนส์-หมวดหมู่|Whale|วาฬ}}
* [http://wiki.answers.com/Q/FAQ/2915 WikiAnswers: questions and answers about whales]
* [http://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/03/4/l_034_05.html Whale Evolution]
* [http://oceans.greenpeace.org/en/our-oceans/whaling Greenpeace work defending whales]
* [http://savethewhales.org/stwsong_hi.html Save the Whales, founded in 1977]
* [http://aquaticmammals.org AquaNetwork Marine Mammal Project]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/239966.stm Oldest whale fossil confirms amphibious origins]
* [http://www.sciencedaily.com/news/plants_animals/dolphins_and_whales/ Research on dolphins and whales from Science Daily]
* [http://www.wdcs.org/ Whale and Dolphin Conservation Society – latest news and information on whales and dolphins]
* [http://www.oceania.org.au/ The Oceania Project – Caring for whales and dolphins]
* [http://collections.tepapa.govt.nz/exhibitions/whales/ Whales Tohorā Exhibition Minisite from the Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa]
* [http://www.teara.govt.nz/EarthSeaAndSky/SeaLife/Whales/en Whales in Te Ara the Encyclopedia of New Zealand]
* [http://www.squidforce.com/tag/whales/ Orca and other whales video at Squid Force]
* [http://www.whales.org.za www.whales.org.za Whales information portal]
* [http://www.panda.org/what_we_do/endangered_species/endangered_species_list/cetaceans/ World Wide Fund for Nature (WWF) – information on whales, dolphins, and porpoises]
* [http://www.whaletrackers.com Whale Trackers – An online documentary series about whales, dolphins and porpoises]
== ก ==
[[หมวดหมู่:สัตว์]]
[[หมวดหมู่:สัตว์มีแกนสันหลัง]]
| 