เวียงโกมคำนคร

เวียงโกมคำนคร หมายถึง นครที่เต็มไปด้วยโคมไฟที่มีแสงสีทองในยามค่ำคืน สันนิษฐานว่าตั้งอยู่ในบริเวณ ตำบลบ้านปิน ตำบลบ้านถ้ำ ตำบลคือเวียง ตำบลบ้านสระ และตำบลหนองหล่ม ในปัจจุบัน มีกำแพงเมืองและคูเมือง ที่หลงเหลืออยู่ คือ คูเมือง ตำบลคือเวียง กำแพง ตำบลบ้านปิน และคุ้มเจ้าหลวง ในตำบลบ้านปินและตำบลบ้านถ้ำ

พื้นที่บริเวณนี้ยุคแรก เรียกว่า ดินแดนปิน มีพื้นที่กว้างขวาง มีแม่น้ำไหลผ่านกลางเมือง เป็นพื้นที่อุดมสมบูรณ์ เหมาแก่การสร้างถิ่นฐาน มีต้นมะปิน(มะตูม)และต้นมะต้อง(กระท้อน)อย่างมาก ในนุคนั้นชาวบ้านและเจ้าเมืองต่าง สร้างอาณาเขตกว้างขวาง ผู้ครองเมือง พระองค์แรกได้แก่ พญาคำแสนหลวง ไม่ทราบที่มา ปกครองเมือง และได้เริ่มขุดคูเมือง และสร้างเมืองต่างๆได้แก่ 1.เวียงห้าว เมืองหน้าด่าน (ปัจจุบัน คือ ตำบลคือเวียง อำเภอดอกคำใต้ จ.พะเยา) 2.เวียงป่าสักหลวง (ปัจจุบัน คือ สวนสาธารณะตำบลหนองหล่ม) 3.เวียงโกมคำนคร ภายหลังถูกตั้งให้เป็นเมืองหลวง (ปัจจุบัน คือ หมู่ ที่ 2,5,7,10 ของ ตำบลบ้านปิน อำเภอดอกคำใต้ จ.พะเยา) 4.เวียงผาคำ (ปัจจุบัน คือ หมู่ที่ 4,6,9 ของตำบลบ้านปิน และ ตำบล หนองหล่ม) 5.เวียงหม้าย ซึ่งภายหลังเป็นเมืองร้าง และมีตำนาน แม่หม้าย (ปัจจุบัน คือหมู่ที่ 1,7 ของตำบลบ้านปิน และ หมู่ที่1 ของตำบล คือเวียง) ปัจจุบัน ยังคงเหลือแค่คูเมือง ที่ ตำบลคือเวียง

การปกครอง รายนามผู้ครองเมือง 1.พญาแสนคำหลวง 2.พญาดวงแก้วคำ 3.พระเจ้าคำเลือง ยุคล้านนา แผนวกเข้ากับล้านนา 4.พระนางลายคำพระเยาเวียง 4.ไม่ทราบ 5.ไม่ทราบ 6.เจ้าพ่อคำปวน 7.เจ้าพ่อชมภู 8.เจ้าพ่อพญาหาญ

สถานที่ในยุคล้านนา 1.เมืองหลวง เปลี่ยนชื่อ เวียงโกมคำนคร - เป็น ไม่ทาาบข้อมูลที่แน่ชัด (ระหว่าง เวียงสาธารา-เวียงงิ้วหงก-เวียงงิ้วงาม) 2.เวียงห้าว เป็นเมืองหน้าด่าน 1 ของแคว้นพะเยา 3.ถนน ลายคำ ถนนในคุ้มเจ้าหลวงผู้ครองโกมคำนคร

การสร้างสถานเมืองในยุคล้านนา 1.ประตูสายธารา ประตูใหญ่เวียงสายธารา 2.คุ้มชมภู และ เวียงชมภูนคร(ปัจจุบันอยู่บริเวณ หมู่ที่ 4,8,6,9 ของ ตำบลบ้านปิน) 3.คุ้มพญาหาญ (ปัจจุบันตั้งอยู่ หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านปิน)