กัณหปักษ์

กัณหปักษ์ แปลว่า ฝ่านดำ, ส่วนข้างมืด คือ ช่วงเวลาข้างแรม ใช้ว่า กาฬปักษ์ ก็มี เรียกว่าช่วงเดือนดับ ก็ได้

กัณหปักษ์ หมายถึงระยะเวลาที่พระจันทร์ค่อย ๆ ลดความสว่างลงไปจนถึงมือสนิท ได้แก่วันแรม ๑ ค่ำไปจนถึงแรม ๑๕ ค่ำ

ในการนับเดือนแบบโบราณซึ่งเรียกว่านับตามจันทรคติ เดือนหนึ่งแบ่งเป็น ๒ ปักษ์ ปักษ์ละ ๑๕ วัน คือ ชุณหปักษ์ (ช่วงข้างขึ้น) และ 'กัณหปักษ์' (ช่วงข้างแรม) หากเดือนใดเป็นเดือนขาด คือมี ๒๙ วัน ช่วงกัณหปักษ์จะมี ๑๔ วัน คือมีเพียงวันแรม ๑๔ ค่ำ ซึ่งถือว่าเป็นวันสิ้นเดือน และเดือนขาดนั้นปกติจะตรงกับเดือนคี่ คือเดือน ๓ เดือน ๕ เดือน ๗ เดือน ๙ และเดือน ๑๑ ของทุกปฏิทิน

อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548