ไปซา
ไปซา (อักษรโรมัน: paiza), ไปซือ (อักษรโรมัน: paizi) หรือ เกเรเก (มองโกลยุคกลาง: Гэрэгэ, มองโกเลีย: Пайз, เปอร์เซีย: پایزه pāiza, จีน: 牌子 páizi) เป็นแผ่นป้ายที่เจ้าพนักงานชาวมองโกลและคณะถือเพื่อแสดงสิทธิพิเศษและอำนาจของตน รวมถึงสามารถใช้เรียกร้องสินค้าและบริการจากพลเมือง
กระนั้น มีการออกไปซามใช้อำนาจในทางที่ผิดต่อพลเมือง กระทั่งอือเกเดย์ ข่าน (ครองราชย์ 1229–1241) สั่งห้ามไม่ให้ขุนนางออกไปซาและยาร์ลิก
พ่อค้าและผู้มีความสามารถจากต่างแดนอาจได้รับมอบไปซาจากข่านเพื่อใช้สำหรับยกเว้นภาษี[1] ส่วนใหญ่เป็นคู่คัาของชาวมองโกล ซึ่งเรียกว่าโอร์ต็อก (ortoq)[2] กระทั่ง มืงเก ข่าน (ครองราชย์ 1251–1259) ออกคำสั่งจำกัดการใช้ไปซาในกรณีนี้
มีการบรรยายเกี่ยวกับไปซาไว้โดยละเอียดในบันทึกของมาร์โก โปโล ซึ่งเดินทางไปยังจักรวรรดิหยวน ใในรัชสมัยของกุบไล ข่าน (ครองราชย์ 1260–1294)[3]
ไปซาไม่ได้เป็นประดิษฐกรรมของชาวมองโกล แต่ชาวมองโกลเป็นผู้ทำให้ไปซาเป็นที่นิยมขึ้นมา มีเอกสารลักษณะคล้ายกันสำหรับพกพาใช้งานอยู่แล้วในตอนเหนือของจีน ในสมัยจักรวรรดิเลียว และมีใช้เรื่อยมาในจักรวรรดิจิน และตังกุตของซีเซีย[4]
อ้างอิง
แก้- ↑ Ata Malik Juvaini, trans. and ed. John Andrew Boyle, David Morgan-Genghis Khan: the history of the world conqueror, p.29
- ↑ Enerelt Enkhbold (2019) The role of the ortoq in the Mongol Empire in forming business partnerships, Central Asian Survey, DOI: 10.1080/02634937.2019.1652799
- ↑ Laurence Bergreen Marco Polo: from Venice to Xanadu, p.341
- ↑ John Man Xanadu: Marco Polo and Europe's Discovery of the East, p.36
