ผลต่างระหว่างรุ่นของ "บ่อเหล็กน้ำพี้"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เพิ่ม คอมมอนส์ |
ปรับแก้ +เนื้อหา +ภาพ |
||
บรรทัด 3:
'''บ่อเหล็กน้ำพี้''' เป็น แหล่งแร่เหล็กตามธรรมชาติ ตั้ังอยู่ที่ บ้านน้ำพี้ หมู่ 1 ตำบลน้ำพี้ [[อำเภอทองแสนขัน]] [[จังหวัดอุตรดิตถ์]] ห่างจากตัวจังหวัดอุตรดิตถ์ประมาณ 56 [[กิโลเมตร]] โดยเป็นบ่อเหล็กกล้า<ref name="กรมทรัพยากรธรณี">[http://www.dmr.go.th/board/data/0029.html '''กรมทรัพยากรธรณี กระดานสนทนาความรู้ด้านธรณีวิทยา''']</ref>มีอยู่ด้วยกันหลายบ่อ แต่บ่อที่สำคัญและสงวนใช้สำหรับ[[พระมหากษัตริย์]]มีอยู่ 2 บ่อ คือ '''บ่อพระแสง''' และ '''บ่อพระขรรค์''' มีการนำแร่เหล็กจากบ่อเหล็กน้ำพี้ไปถลุงทำอาวุธเพื่อใช้ในการศึกสงครามมาตั้งแต่สมัยโบราณ มีความเชื่อว่าเหล็กจากบ่อเหล็กน้ำพี้มีความศักดิ์สิทธิ์ มีอาถรรพ์ในตัว
== ความสำคัญในทางประวัติศาสตร์ ==
[[ภาพ:ยุทธหัตถี.jpg|thumb|150px|left|ภาพแกะสลักนูนต่ำจำลองเหตุการณ์ยุทธหัตถีของสมเด็จพระนเรศวร ใช้พระแสงของ้าวฟันมังกะยอชะวา สิ้นพระชนม์]]
แร่เหล็กจาก '''บ่อเหล็กน้ำพี้''' มีลักษณะพิเศษที่โดดเด่นมา
จวบจนปัจจุบัน โดยมีหลักฐานอ้างอิงจาก
ซึ่งแสดงให้เห็นว่า บรรพบุรุษของ[[ไทย]]ในอดีตได้รู้จักวิธีการนำแร่เหล็กน้ำพี้ มาถลุงให้เป็นเครื่องมือเครื่องใช้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการนำแร่เหล็กน้ำพี้มาถลุงเป็นศาสตราวุธ เพื่อใช้ประโยชน์ในการสงคราม ดังปรากฎหลักฐานการนำเหล็กน้ำพี้มาใช้เป็นศาสตราวุธสำหรับการทหารและชนชั้นปกครอง เช่น
* '''พระแสงของ้าว''' ของ[[สมเด็จพระนเรศวรมหาราช]] ทรงใช้กระทำ[[ยุทธหัตถี]] กับ[[มังกะยอชะวา|พระมหาอุปราชา]]
เส้น 18 ⟶ 15:
* '''ดาบฟ้าฟื้น''' ของ[[ขุนแผน]] มีส่วนผสมของเหล็กน้ำพี้
ในสมัยรัตนโกสินทร์มีหลักฐานว่า ในวโรกาสที่[[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]] ได้ขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ '''หลวงจรุงราษฎร์เจริญ (สุข)''' นาย[[อำเภอตรอน]] ในสมัยนั้น ได้นำเหล็กน้ำพี้มอบให้ '''พระยาวิเศษฤาไชย''' ข้าหลวงประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ ([[พ.ศ. 2469]]-[[พ.ศ. 2471]]) นำพระแสงดาบขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายเป็น [[พระแสงศาสตราวุธ]] มาจนทุกวันนี้ <ref>[http://xchange.teenee.com/index.php?showtopic=23342 ตำนานเหล็กน้ำพี้]</ref>
== เหล็กน้ำพี้ ==
=== ความเชื่อเรื่องอำนาจศักดิ์สิทธิ์ของเหล็กน้ำพี้ ===
[[ภาพ:เหล็กน้ำพี้.jpg|150px|thumb|แร่เหล็กน้ำพี้]]▼
[[ภาพ:Bo Lek Nam Phi (Nam Pi iron mines) 05.jpg|thumb|150px|ภายในศาลเจ้าพ่อบ่อเหล็กน้ำพี้ตั้งรูปเจ้าพ่อ ๓ ตน เชื่อว่าเป็นผู้พิทักษ์รักษาเหล็กน้ำพี้มาตั้งแต่โบราณ]]
เหล็กจากแหล่งแร่ '''บ่อเหล็กน้ำพี้''' เป็นเหล็กที่มีความแกร่ง มีความเหนียวและเกิด[[สนิม]]ยาก จาก[[ตำราพิชัยสงคราม]]ได้กล่าวไว้ว่า เหล็กน้ำพี้ เป็นโลหะมหัศจรรย์อานุภาพ มีพลังในตัว มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์สถิตอยู่ทุก ๆ อณูสามารถป้องกันคุณไสยและสิ่งเลวร้ายที่มองไม่เห็นด้วยตาดำได้ ปัจจุบันแร่เหล็กน้ำพี้ ถือว่าเป็น[[วัตถุมงคล]]อันเป็นสิริมงคลแก่ผู้ที่มีไว้ครอบครองเป็นอย่างยิ่ง โดยเชื่อกันมาแต่โบราณว่าเหล็กน้ำพี้อยู่ในตระกูลเดียวกันกับเหล็กไหล เมื่อจะนำไปใช้งานต้องตั้งศาลบวงสรวงขออนุญาตจากเจ้าพ่อที่ดูแลปกปักษ์รักษาเสียก่อน จึงจะทำการขุดหรือตัดเหล็กไปใช้งานได้
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ชาวน้ำพี้และผู้ศรัทธาต่างเชื่อถือกันมาโดยตลอดด้วยความศรัทธาว่า เหล็กน้ำพี้มีเจ้าพ่อปกปักษ์รักษาดูแลอยู่ หากผู้ใดจักนำสินแร่เหล็กน้ำพี้ไปใช้ ต้องทำการตั้งศาลบรวงสรวงสักการะและเปล่งวาจาขอต่ออำนาจศักดิ์สิทธิ์ก่อน ซึ่งนับว่าเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทยในการปลูกฝังจิตสำนึกในการรู้จักเคารพต่อธรรมชาติและให้รู้จักใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างน้อยนิดอย่างรู้คุณค่าได้อย่างดียิ่ง
=== คุณสมบัติพิเศษของเหล็กน้ำพี้ทางวิทยาศาสตร์ ===
▲[[ภาพ:เหล็กน้ำพี้.jpg|150px|left|thumb|แร่เหล็กน้ำพี้]]
แร่เหล็กที่ได้จากบ่อเหล็กน้ำพี้นั้น
ภาควิชาวิศวกรรมโลหการ คณะวิทยาศาสตร์ [[จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]], สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีแห่งประเทศไทย [[กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีและการพลังงาน]] และ[[กรมวิทยาศาสตร์ทหารบก]] ได้เคยนำตัวอย่างสินแร่จากจากบ่อพระแสงและบ่อพระขรรค์ไปทำการทดลองเพื่อวิเคราะห์หาคุณสมบัติต่าง ๆ ด้วยเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ พบว่าแร่เหล็กน้ำพี้มีองค์ประกอบของแร่ธาตุที่หาได้ยาก เป็นแร่เหล็กที่มีคุณสมบัติพิเศษเฉพาะตัว มีความแข็งและเหนียวเป็นพิเศษ มีคุณลักษณะอ่อนในแข็งนอก และยืนยันว่าแหล่งแร่เหล็กที่ตำบลน้ำพี้ [[อำเภอทองแสนขัน ]] [[จังหวัดอุตรดิตถ์ ]] เป็นแหล่งแร่เหล็กที่มีคุณภาพดีที่สุดของประเทศไทย อีกทั้งยังมีคุณสมบัติดีเยี่ยมไม่แพ้เหล็กกล้าชั้นดีของประเทศต่างๆ ซึ่งนับว่าเป็นการยืนยันถึงภูมิปัญญาอันล้ำเลิศของบรรพบุรุษไทยได้อย่างดียิ่ง
== สถานที่ท่องเที่ยวบริเวณบ่อเหล็กน้ำพี้ ==
=== บ่อพระแสง-บ่อพระขรรค์ ===
[[Image:Bo Lek Nam Phi (Nam Pi iron mines) 03.jpg|150px|thumb|บ่อพระแสงและบ่อพระขรรค์ ''(บ่อแรกคือบ่อพระแสง บ่อถัดไปคือบ่อพระขรรค์)'']]
'''บ่อพระแสง''' เป็นบ่อดินขนาดใหญ่ ลึก 10 เมตร มีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 20 เมตร เป็นบ่อที่มีคุณภาพของสินแร่ดีกว่าบ่ออื่นๆ ในบริเวณแหล่งแร่น้ำพี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบ่อนี้สงวนไว้สำหรับทำพระแสงดาบถวายสำหรับพระมหากษัตริย์เท่านั้น จึงได้ชื่อว่า "บ่อพระแสง"
'''บ่อพระขรรค์''' เป็นบ่อดินขนาดย่อมกว่าบ่อพระแสง มีความลึกประมาณ 7 เมตร อละมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 12 เมตร บรรพบุรุษได้สงวนบ่อนี้ไว้เพื่อนำเอาเหล็กจากบ่อนี้ไปถลุงทำพระขรรค์ถวายพระมหากษัตริย์เท่านั้น จึงเรียกกันมาแต่โบราว่า "บ่อพระขรรค์"
บ่อขุดสินแร่เหล็กทั้งสองบ่อนี้ เป็นบ่อเหล็กที่มีขาดใหญ่ที่สุดในบริเวณแหล่งแร่เหล็กน้ำพี้ และเชื่อกันว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ที่สุด และเป็นบ่อเหล็กที่มีคุณภาพดีที่สุดในประเทศไทย
=== พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านบ่อเหล็กน้ำพี้ ===
[[ภาพ:Bo Lek Nam Phi (Nam Pi iron mines) 20.jpg|thumb|left|150px|หุ่นจำลองแสดงวิธีการถลุงเหล็กแบบโบราณ]]
ปัจจุบันบ่อเหล็กน้ำพี้ได้รับงบประมาณจากองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุตรดิตถ์ ทำการบูรณะปรับปรุงภูมิทัศน์โดยรอบบริเวณบ่อเหล็กน้ำพี้ และได้จัดสร้างพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านบ่อเหล็กน้ำพี้ สำหรับนักท่องเที่ยวและผู้สนใจได้เข้าศึกษาถึงภูมิปัญญาพื้นบ้านแบบโบราณ โดยเฉพาะอย่างยิ่งได้มีการจัดแสดงเครื่องมือเครื่องใช้โบราณและจัดแสดงหุ่นการถลุงเหล็กแบบโบราณตั้งแต่เริ่มขุดหาแร่เหล็กจนถึงการถลุงจนได้เหล็กน้ำพี้ที่นำมาใช้ประโยชน์ได้ ซึ่งนับว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาไทยที่น่าสนใจและให้ความรู้ด้านการถลุงเหล็กแบบโบราณได้อย่างดียิ่ง
=== ศาลเจ้าพ่อบ่อเหล็กน้ำพี้ ===
[[ภาพ:Bo Lek Nam Phi (Nam Pi iron mines) 01.jpg|thumb|150px|ศาลเจ้าพ่อบ่อเหล็กน้ำพี้]]
บริเวณทิศเหนือของบ่อพระแสงและบ่อพระขรรค์ มีศาลเจ้าพ่อบ่อเหล็กน้ำพี้ตั้งอยู่ ซึ่งมีเรื่องเล่าเป็นตำนานของชาวน้ำพี้สืบมาว่าบ่อเหล็กน้ำพี้ มีปู่ธรรมราชที่เป็นเจ้าพ่อบ่อพระแสงสถิตย์อยู่ในศาลนี้เพื่อคอยปกปักษ์รักษาบ่อเหล็กสำคัญคือบ่อพระแสงและบ่อพระขรรค์
ศาลนี้เป็นสร้างที่สร้างขึ้นใหม่มีลักษณะทรงไทยสีขาว พื้นปูด้วยหินอ่อน ภายในตั้งรูปเจ้าพ่อ ๓ ตน หล่อด้วยเหล็กน้ำพี้ทั้งองค์ สร้างด้วยงบประมาณจากองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุตรดิตถ์ เพื่อเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวน้ำพี้และเป็นศูนย์รวมสักการะสำหรับผู้ศรัทธา ซึ่งนับว่าเป็นสถานที่ ๆ มีความศักดิ์สิทธิ์ที่สำคัญยิ่งอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดอุตรดิตถ์
== บ้านบ่อเหล็กน้ำพี้ในปัจจุบัน ==
▲แร่เหล็กที่ได้จากบ่อเหล็กน้ำพี้ จะเป็นแร่[[เหล็กกล้า]][[คาร์บอน]]ที่มีโครงสร้างระดับโมเลกุลที่ประกอบด้วยธาตุคาร์บอนหลากหลาย ทำให้เมื่อนำมาเผาและตีทำมีดจะได้มีดที่แข็งแกร่งทนทานกว่าที่ทำจากแร่เหล็กทั่วๆไป<ref name="กรมทรัพยากรธรณี"/>
=== การอนุรักษ์การตีดาบโลหะน้ำพี้แบบโบราณ ===
=== ของที่ระลึกบ้านบ่อเหล็กน้ำพี้ ===
== อ้างอิง ==
| |||