ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ผังอาสนวิหาร"

[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 03.JPG|thumb|300px|ผังของมหาอาสนวิหารอาเมียง ที่ประเทศฝรั่งเศส แสดงให้เห็นเสาใหญ่รับน้ำหนักหอด้านหน้าวัด; แขนกางเขนสั้น; ชาเปล 7 ชาเปล ที่เรียกว่า “chevet” รอบมุขโค้งด้านสกัดออกมาจากจรมุข]]

'''แผนผังมหาผังอาสนวิหาร''' ({{lang-en|Cathedral diagram, Cathedral plan, Cathedral floorplan}}) แสดงให้เห็นลักษณะโครงสร้างและองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมของ[[มหาอาสนวิหาร]]ใน[[ยุโรปตะวันตก]] แผนผังจะแสดงกำแพง แนวเสาทำให้เห็นโครงสร้าง เส้นสองเส้นบนกำแพงด้านนอกคือหน้าต่างกระจก เส้น x เป็นสัญลักษณ์สำหรับเพดานโค้ง ตามปกติผังของวัดทาง[[คริสต์ศาสนา]]จะวางเหมือนการวางแผนที่ ด้านเหนืออยู่บน ด้านตะวันตกถือกันว่าเป็นด้านหน้าของวัด ด้านตะวันออกที่เป็นบริเวณที่ทำคริสต์ศาสนพิธีอยู่ทางขวา

ด้านหน้าของวัดที่เรียกว่า “มุขตะวันตก” (West front) เพราะตำแหน่งที่ตั้งของมหาอาสนวิหารมักจะเป็นแนวตะวันตกตะวันออก ด้านตะวันตกถือว่าเป็นด้านหน้าของวัด บางวัดที่ไม่สามารถวางตามทิศที่ว่าก็ยังเรียกด้านหน้าวัดว่า “มุขตะวันตก” ด้านนี้จะเป็นส่วนสำคัญที่สุดภายนอกของวัดและจะมีการตกแต่งมากที่สุดและจะมีประตูใหญ่สำหรับขบวนพิธี ส่วนใหญ่จะมีสามประตูและมักจะตกแต่งด้วยกลุ่มรูปปั้นรอบประตู ทำด้วยหินอ่อน หรือหินที่แกะสลักอย่างวิจิตร เหนือประตูเป็นสามเหลี่ยมมักจะเป็นภาพแกะสลักใหญ่ ที่นิยมแกะกันคือ “[[การตัดสินครั้งสุดท้าย]]” (The Last Judgment) เหนือประตูขึ้นไปบางครั้งจะมีหน้าต่างใหญ่ หรือบางทีก็จะมีหน้าต่างกลมใหญ่เหมือนล้อที่เป็นหิน “ฉลุ” ตกแต่งด้วยกระจกสีที่เรียกว่า [[หน้าต่างกุหลาบ]] หรือรูปปั้นเรียงรายเป็นแถวอย่างเช่นที่[[มหาอาสนวิหารซอลสบรี]]หรือ[[มหาอาสนวิหารเวลส์]] นอกจากนั้นมักจะมีหอคอยสองหอขนาบเช่นที่[[มหาอาสนวิหารน็อทร์-ดามแห่งปารีส|มหาอาสนวิหารน็อทร์-ดาม]]ที่ปารีส ประเทศฝรั่งเศส

== ด้านหน้ามหาอาสนวิหาร ==

[[ไฟล์:Salisbury cathedral plan.jpg|thumb|400px|ผังของมหาอาสนวิหารซอลสบรีที่เป็นกางเขน สองชั้น]]

ด้านหน้าวัดหรือด้านที่มีการตกแต่งจะเรียกกันว่า Facade หรือ façade ตามความหมายของศัพท์บัญญัติของราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า “ด้านหน้าวัด” ซึ่งถ้ากล่าวถึงมหาอาสนวิหารจะเป็นความหมายที่ออกจะกำกวม เพราะคำนี้มาจากภาษาฝรั่งเศส “frontage” หรือ “หน้า” ซึ่งด้านหน้าที่กล่าวถึงนี้หมายถึงด้านนอกด้านใดด้านหนึ่งของสิ่งก่อสร้าง ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นด้านหน้าของตัวอาคารจริงๆ แต่ก็จะไม่เสมอไป “facade” อาจจะอยู่ด้านข้างหรือด้านหลังของมหาอาสนวิหารก็ได้ เช่นที่[[มหาอาสนวิหารอาเมียง]]ที่[[ประเทศฝรั่งเศส]]ที่มีการตกแต่ง “facade” ถึงสามด้าน

“[[บริเวณกลางโบสถ์]]” ({{lang-en|nave}}) หรือ “โถงกลาง” เป็นเนื้อที่หลักของตัวมหาอาสนวิหารจะเป็นส่วนที่แล่นยาวจากตะวันตกไปตะวันออก หรือจากประตูทางเข้าวัดไปจนถึงบริเวณประกอบพิธีกรรม เป็นพื้นที่สำหรับคริสต์ศาสนิกชนผู้มาเข้าร่วมพิธีศาสนาในมหาอาสนวิหารนั้น

คำว่า “nave” มาจาก [[ภาษาละติน]] แปลว่าเรือ มหาอาสนวิหารก็เปรียบเหมือนเรือสำหรับบรรทุกผู้ศรัทธาในพระเจ้าฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิต นอกจากนั้นเพดานไม้ของวัดใหญ่ ๆ จะมีลักษณะเหมือนท้องเรือ <ref>W. H. Auden, ''"Cathedrals, Luxury liners laden with souls, Holding to the East their hulls of stone"''</ref>

[[ไฟล์:MuensterDomGrundriss1761.jpg|thumb|250px|ผังของมหาอาสนวิหารมึนสเตอร์ ประเทศเยอรมนี แสดงให้เห็นชาเปลรอบจรมุขทางด้านหลังของวัด และมุขเล็กด้านหน้าวัด ด้านเหนือเป็น[[ระเบียงคด]]]]

“มุขข้างโบสถ์” หรือ “ปีกซ้ายขวา” ({{lang-en|transept}}) ส่วนขวางที่ตัดกับ[[บริเวณกลางโบสถ์]] มหาอาสนวิหารในประเทศอังกฤษบางแห่งก็จะมีปีกซ้ายขวาซ้อนกันสองชั้นที่เป็นลักษณะเอกลักษณ์ของการสร้างมหาอาสนวิหารของอังกฤษเช่นที่[[มหาอาสนวิหารซอลส์บรี]]

[[ไฟล์:Chevet.cathedrale.Amiens.png|thumb|250px|left|[[คริสต์ศาสนสถาน|ชาเปล]]ที่กระจายออกไปจากมุขตะวันออกของ[[มหาอาสนวิหารอาเมียง]] ที่เรียกว่า “ชาเปลดาวกระจาย” (Chevet)]]

“[[จุดตัดกลางโบสถ์|จุดตัด]]” ({{lang-en|crossing}}) คือจุดที่แขนกางเขนหรือปีกซ้ายขวาตัดกับทางเดินกลาง เหนือจุดตัดมักจะเป็นหอที่มียอดแหลม หรือยอดแหลมเฉยๆ ที่เรียกว่า “มณฑป” (fleche) ที่อาจจะทำด้วยไม้ หิน หรือโลหะก็ได้ เช่นที่[[มหาอาสนวิหารโอเทิง]] [[ประเทศฝรั่งเศส]] หรือมหาอาสนวิหารซอลส์บรีที่มีหอทำด้วยหินสูงที่สุดในสหราชอาณาจักรอังกฤษ (404 ฟุต) หรืออาจจะเป็นโดม หรือเป็นหอเฉย ๆ ที่ไม่มียอดก็ได้ เช่น ที่[[มหาอาสนวิหารวินเชสเตอร์]] อังกฤษ ถ้าหอเป็นแบบโปร่งซึ่งสามารถให้แสงส่องลงมากลางวัดได้ก็เรียกว่า “หอตะเกียง” เช่น ที่[[มหาอาสนวิหารบูร์โกส]] ประเทศสเปน

“บริเวณพิธี” หรือ “East end” คือบริเวณจากทางเดินกลางไปจนจรดท้ายสุดของวัด ตอนปลายอาจจะเป็นรูปโค้งเว้าเป็นแฉกออกมาอย่างมหาอาสนวิหารอาเมียงหรือเป็นป้านสี่เหลี่ยมอย่างของมหาอาสนวิหารซอลสบรีเช่นในรูปก็ได้ บริเวณนี้จะเป็นบริเวณที่สำคัญที่สุดของวัดเพราะเป็นที่ตั้งของแท่นบูชาหลัก บริเวณประกอบพิธีทางศาสนา ที่นั่งของนักบวชและผู้ร้องเพลงสวด ที่ตั้งของชาเปล หรือ คูหาสวดมนต์ ทางเดินรอบมุข อนุสาวรีย์ของคนสำคัญๆ ที่เก็บ[[วัตถุมงคลในคริสต์ศาสนา|วัตถุมงคล]] และที่เก็บสิ่งของมีค่าของวัด จะเป็นส่วนที่แตกต่างจากกันมากที่สุดทางรูปทรงสถาปัตยกรรม

“[[บริเวณร้องเพลงสวด]]” ({{lang-en|choir, quire}}) เป็นบริเวณที่ใช้เป็นที่นั่งของนักบวชและสำหรับร้องเพลงสวดซึ่งมักจะเป็นผู้ชายหรือเด็กผู้ชาย บริเวณนี้อาจจะแยกจากทางเดินกลางด้วยฉากขวางที่อาจจะทำด้วยไม้ฉลุอย่างละเอียด หรือฉากที่ทำด้วยหินแกะสลัก ในบริเวณนี้ในบางมหาอาสนวิหารจะมีที่นั่งจะเป็นไม้สลักเสลาอย่างงดงามเช่นที่[[มหาอาสนวิหารเอ็กซีเตอร์]] นอกจากนั้นก็อาจจะเป็นที่ตั้งของ[[ออร์แกน]]และบัลลังก์ของบาทหลวง

“[[จรมณฑล]]” ({{lang-en|ambulatory}}) คือทางเดินรอบด้านหลังมุขตะวันออกของตัวมหาอาสนวิหาร ขนาดจรมุขของมหาอาสนวิหารที่มี[[วัตถุมงคล]]จะกว้างเพื่อให้ผู้มีศรัทธาได้เข้ามาสักการะวัตถุมงคลที่ประสงค์จะมาเยี่ยมชม

[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 04.JPG|thumb|500px|ด้านขวางของ[[มหาอาสนวิหารอาเมียง]]]]

“[[ชาเปล]]” หรือ “คูหาสวดมนต์” ({{lang-en|chapel}}) มักจะตั้งอยู่ระหว่างช่วง[[ทางเดินข้าง]]ของมหาอาสนวิหารเป็นระยะๆ หรือสร้างรอบ[[มุขด้านตะวันออก]]ที่เรียกกันว่า “ชาเปลดาวกระจาย” ( “Radiatiating chapels” หรือ “Chevet”) ซึ่งเป็นรัศมียื่นออกไปจากด้านหลังของวัด เช่นที่ [[มหาอาสนวิหารอาเมียง]] ขนาดของชาเปลจะไม่ค่อยเท่ากัน การตกแต่งก็ไม่เท่าเทียมกันแล้วแต่ฐานะของผู้ศรัทธา บางครอบครัวที่มั่งคั่งหน่อยก็จะทำอย่างหรูหราเป็นคูหาสวดมนต์ส่วนตัวไปเลย

“[[ครีบยัน]]” ({{lang-en|buttress}}) เป็นกำแพงที่สร้างขึ้นเพื่อรับน้ำหนักของหลังคาและกำแพงของมหาอาสนวิหาร มาถึงสมัยกอธิค ครีบยันจะเป็นแบบปีกกางออกมาที่เรียกว่า [[ครีบยันลอย]] นอกจากมีประโยชน์ในการช่วยแบ่งรับน้ำหนักจากกำแพงแล้วยังใช้เป็นเครื่องตกแต่งทางสถาปัตยกรรมด้วย

* [[สถาปัตยกรรมการก่อสร้างมหาอาสนวิหารในยุโรปตะวันตก]]

* [[มหาอาสนวิหาร]]

* [http://www.owlnet.rice.edu/~hart205/Cathedrals/Plan/plan.html แผนผังโรมานเนสก์ของซองเซอแนง ที่ตูลูส และมหาอาสนวิหารอาเมียงเปรียบเทียบกัยแผนผังมหาผังอาสนวิหารอื่น]

* [http://www.salisburycathedral.org.uk/visitor.plan.php แผนผังมหาผังอาสนวิหารซอลสบรี]

* [http://www.holycross.edu/departments/visarts/vraguin/CANT.HTM แผนผังมหาผังอาสนวิหารแคนเตอร์บรี] several floor plans

* [http://www.wsu.edu:8080/~hanly/chaucer/images/canterburyplan1a.html แผนผังมหาผังอาสนวิหารแคนเตอร์บรี]