ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เงินไซซี"

การใช้เงินไซซีในประเทศจีนเริ่มปรากฏหลักฐานการใช้ในสมัยราชวงศ์ฮั่น (Han Dynasty) ซึ่งมีเงินไซซีที่ทำด้วยโลหะเงินและทองคำสำหรับใช้ในการค้าขายรายใหญ่ๆ ซึ่งโดยเงินไซซีทองคำจะใช้เป็นรางวัลบำเหน็จความชอบในราชการด้วย ส่วนสำหรับการซื้อขายรายย่อยๆ ในชีวิตประจำวันจะใช้เงินเหรียญที่ชาวตะวันตกเรียกว่า cash coin ซึ่งส่วนใหญ่ทำด้วยทองเหลืองและทองแดงลักษณะเป็นเหรียญกลมแบน มีรูตรงกลางสำหรับห้อยกับเชือกเป็นพวงเพื่อสะดวกในการพกพา

ในสมัยราชวงศ์มองโกล (Mangol Dynasty) ประมาณปี พ.ศ. ๑๘๒๓-๑๙๑๑ เงินไซซีและธนบัตรกลายเป็นเงินตราที่สำคัญที่สุดในของประเทศจีน ซึ่งในขณะที่เงินเหรียญนั้นไม่เป็นที่นิยมใช้เงินเหรียญ เห็นได้จากการที่นักสำรวจชาวตะวันตก คือ มาร์โคโปโล ซึ่งได้เดินทางไปประเทศจีนในช่วงนั้นได้บันทึกเรื่องราวการใช้ธนบัตรและเงินไซซีโดยมิได้กล่าวถึงเงิน cash coin เลย

ในปลายราชวงศ์หมิง (Ming Dynasty) เรื่อยมาจนถึงต้นราชวงศ์กิง (Quin Dynasty) คือ ในราวพุทธศตวรรษที่ ๒๓ ถึงต้นคริสศตวรรษที่ ๒๕ เมื่อการค้าขายกับต่างชาติขยายตัวและเจริญมากขึ้น โดยเฉพาะการค้าขายไหมกับประเทศญี่ปุ่นและประเทศในทวีปอเมริกาและยุโรป ทำให้มีการนำเข้าโลหะเงินเป็นจำนวนมาก ประกอบกับเงินเหรียญไม่เพียงพอกับการขยายตัวทางการค้า รัฐบาลจีนจึงอนุญาตให้พ่อค้าและธนาคารในแต่ละท้องถิ่นเป็นผู้ผลิตเงินไซซีและธนบัตรของตนออกใช้เองในรูปลักษณะต่างๆ กัน เงินไซซีที่ออกโดยพ่อค้าและธนาคารส่วนใหญ่จะทำด้วยเนื้อเงินบริสุทธิ์และจะประทับตราชื่อพ่อค้าและธนาคารที่ออกเงิน สถานที่ที่ผลิตเงิน วันเดือนปี น้ำหนัก และเนื้อเงิน รวมทั้งอาจมีข้อความอื่นๆ เช่น “โชคดี” และ “อายุยืน” เป็นต้น ซึ่งประชาชนจะนิยมใช้ธนบัตรและเงินไซซีที่ออกโดยพ่อค้าและนายธนาคารที่ตนเชื่อถือมากกว่าเงินเหรียญที่ออกโดยรัฐบาล โดยพ่อค้าและธนาคารจะเป็นผู้ทดสอบน้ำหนักและความบริสุทธิ์ของเนื้อเงินของเงินไซซี ให้ได้มาตรฐานตามที่ตนกำหนดไว้

หลังจากเกิดกบฏไทปิง (Taiping rebellion) ขึ้นในประเทศจีน เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๓๙๔-๒๔๐๔ ชาวตะวันตกได้เพิ่มความสนใจที่จะทำการค้ากับประเทศจีนมากขึ้นถึงขนาดผลิตเหรียญดอลล่าร์เงินสำหรับเพื่อใช้ในการค้าขายกับประเทศจีน และบีบบังคับให้รัฐบาลจีนผลิตเหรียญกษาปณ์แบบมาตรฐานตะวันตกออกใช้ และเนื่องจากรัฐบาลกลางของประเทศจีนในขณะนั้นยังไม่มั่นคงและแข็งแกร่ง ทำให้มณฑลต่างๆ ในประเทศจีนต่างก็ตั้งโรงกษาปณ์และผลิตเหรียญเงินดอลล่าร์และเงินเซนต์ขึ้นใช้เอง โดยมีขนาดและมาตรฐานของเหรียญแตกต่างกันไปในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ ๒๐ ประเทศจีนซึ่งมีเงินตราหลักที่ใช้ในประเทศอยู่ ๓ ชนิด คือ เหรียญกษาปณ์แบบตะวันตก ธนบัตร และเงินไซซีที่ออกโดยพ่อค้าและธนาคาร และเงินเหรียญ cash coin เงินเหรียญดั้งเดิมที่ใช้ติดต่อกันมาช้านาน

* เฉลิม ยงบุญเกิด. “กระษาปณ์ไทย” พิมพ์เป็นอนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ พล.อ.บริบูรณ์ จุละจาริตต์ พ.ศ. ๒๕๐๙.

* สำนักทรัพย์สินมีค่าของแผ่นดิน กรมธนารักษ์