|
เกมบาสเกตบอลมีการพัฒนาเทคนิคการเล่นต่าง ๆ เช่น การชู้ต การส่ง และ การเลี้ยงลูก รวมไปถึงตำแหน่งผู้เล่น (ซึ่งตามกฎแล้วไม่จำเป็นต้องมี) และตำแหน่งการยืนในเกมรุกและเกมรับ ผู้เล่นที่ตัวสูงถือเป็นข้อได้เปรียบ ถึงแม้ว่าในการเล่นแข่งขันจะควบคุมโดยกฎกติกา การเล่นรูปแบบอื่น ๆ สำหรับเล่นผ่อนคลายก็มีการคิดขึ้น บาสเกตบอลยังเป็นกีฬาที่คนนิยมดูอีกด้วย<ref name="Guardian-popularity>guardian.co.uk, [http://www.guardian.co.uk/football/2008/dec/06/football-brand-globalisation-china-basketball They think it's all over], เรียกดูข้อมูล 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552</ref>
=== ยุคแรกของบาสเกตบอล ===▼== ประวัติ ==
▲=== ยุคแรกของบาสเกตบอล ===
[[ไฟล์:Firstbasketball.jpg|right|thumb|สนามบาสเกตบอลแห่งแรก ที่วิทยาลัยสปริงฟิลด์]]
ความพิเศษอย่างหนึ่งของบาสเกตบอล คือถูกคิดขึ้นโดยคนเพียงคนเดียว ต่างจากกีฬาส่วนใหญ่ที่วิวัฒนาการมาจากกีฬาอีกชนิด ช่วงต้นเดือนธันวาคม พ.ศ. 2434 [[เจมส์ ไนสมิท|ดร. เจมส์ ไนสมิท]] ครูสอนพละศึกษาชาวอเมริกันที่เกิดในแคนาดา และเป็นผู้ดูแลสถานที่ของวิทยาลัยแห่งหนึ่งของสมาคม[[วายเอ็มซีเอ]] (ปัจจุบันคือ วิทยาลัยสปริงฟิลด์) ในเมือง[[สปริงฟิลด์ (แมสซาชูเซตส์)|สปริงฟิลด์]] [[รัฐแมสซาชูเซตส์]] ค้นหาเกมในร่มที่ช่วยให้คนมีกิจกรรมทำระหว่างฤดูหนาวในแถบ[[นิวอิงแลนด์]] ว่ากันว่า หลังจากเขาไตร่ตรองหากิจกรรมที่ไม่รุนแรงเกินไปและเหมาะสมกับโรงยิม เขาเขียนกฎพื้นฐานและตอกตะปูติดตะกร้าใส่ลูกพีชเข้ากับผนังโรงยิม<ref name="">Better Basketball, [http://www.betterbasketball.com/history-of-basketball/ History of Basketball], เรียกดูข้อมูล 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552</ref> เกมแรกที่เล่นเป็นทางการเล่นในโรงยิมวายเอ็มซีเอในเดือนถัดมา คือเมื่อ [[20 มกราคม]] [[พ.ศ. 2435]] (ค.ศ. 1892) ในสมัยนั้น เล่นโดยใช้ผู้เล่นเก้าคน<ref>[http://www.rauzulusstreet.com/basketball/nba/nbahistory.htm National Basketball Association (NBA) History], เรียกดูข้อมูล 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552</ref> สนามที่ใช้ก็มีขนาดประมาณครึ่งหนึ่งของสนามเอ็นบีเอในปัจจุบัน ชื่อ '''บาสเกตบอล''' เป็นชื่อที่เสนอโดยนักเรียนคนหนึ่ง และก็เป็นชื่อที่นิยมมาตั้งแต่ตอนต้น เกมแพร่ขยายไปยังวายเอ็มซีเอที่อื่นทั่วสหรัฐอเมริกา ไม่นานนักก็มีเล่นกันทั่วประเทศ
แต่ที่น่าสนใจคือ ถึงแม้ว่าวายเอ็มซีเอจะเป็นผู้ที่พัฒนาและเผยแพร่เกมในตอนแรก ภายในหนึ่งทศวรรษสมาคมก็ไม่สนับสนุนกีฬานี้อีก เนื่องจากการเล่นที่รุนแรงและผู้ชมที่ไม่สุภาพ สมาคมกีฬาสมัครเล่นอื่นๆ มหาวิทยาลัย และทีมอาชีพก็เข้ามาแทนที่ ก่อน[[สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง]] สหภาพการกีฬาสมัครเล่น (Amateur Athletic Union) และ สมาคมการแข่งขันกีฬาระหว่างวิทยาลัย (Intercollegiate Athletic Association) (ซึ่งปัจจุบันคือ[[เอ็นซีดับเบิลเอ]], NCAA) ได้แข่งกันเพื่อจะเป็นผู้กำหนดกติกาของเกม
เดิมนั้นการเล่นบาสเกตบอลจะใช้ลูกฟุตบอล ลูกบอลที่ทำขึ้นสำหรับบาสเกตบอลโดยเฉพาะในตอนแรกมีสีน้ำตาล ช่วงปลาย[[คริสต์ทศวรรษ 1950]] จึงเปลี่ยนมาใช้ลูกสีส้มเพื่อให้ผู้เล่นและผู้ชมมองเห็นลูกได้ง่ายขึ้น และก็ใช้ต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ผู้ที่ริเริ่มใช้ลูกบาสเกตบอลสีส้มคือนาย โทนี ฮิงเคิล (Tony Hinkle) โค้ช[[มหาวิทยาลัยบัตเลอร์]] (Butler University)<ref name="ButlerUniv">Butler University, [http://www.butler.edu/senior-gift/index.aspx?pg=6120 Paul D. “Tony” Hinkle (1898-1992)], เรียกดูข้อมูล 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552</ref>
=== ลีกระดับมหาวิทยาลัยในสหรัฐอเมริกา และลีกอื่น ๆ ===
[[ไฟล์:Kent Benson attempts a hook shot over Ken Ferdinand.jpg|thumb|210px|right|การแข่งขันระดับมหาวิทยาลัย ปี พ.ศ. 2520]]
ไนสมิทเป็นตัวตั้งตัวตีในการเริ่มบาสเกตบอลระดับมหาวิทยาลัย{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} โดยเป็นโค้ชให้กับ[[มหาวิทยาลัยแคนซัส]] (University of Kansas) เป็นเวลาหกปี ลีกระดับมหาวิทยาลัยถือกำเนิดในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1920 และเริ่มทัวร์นาเมนต์ที่ชื่อ'''เอ็นไอที''' (National Invitation Tournament, NIT) ในนิวยอร์กเมื่อปี [[พ.ศ. 2481]] (ค.ศ. 1938) ช่วง พ.ศ. 2491 ถึง 2494 บาสเกตบอลระดับมหาวิทยาลัยประสบปัญหานักกีฬาโดนซื้อเพื่อผลทางการพนัน<ref>ESPN, [http://espn.go.com/classic/s/basketball_scandals_explosion.html Explosion: 1951 scandals threaten college hoops], เรียกดูข้อมูล 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552</ref> เนื่องจากกลุ่มคนที่โกงนี้เกี่ยวข้องกับเอ็นไอที ทำให้อีกทัวร์นาเมนต์ซึ่งเป็นของ'''[[เอ็นซีเอเอ]]''' (NCAA) ขึ้นแซงเอ็นไอทีในแง่ความสำคัญ{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} ปัจจุบัน[[ทัวร์นาเมนต์เอ็นซีดับเบิลเอ]] หรือที่นิยมเรียกกันว่า '''มาร์ชแมดเนส''' (March Madness ซึ่งแข่งในช่วงเดือนมีนาคมของทุกปี) ถือเป็นรายการแข่งขันระดับต้นๆ ในสหรัฐเป็นรองแค่เพียง[[ซูเปอร์โบล]]ของกีฬา[[อเมริกันฟุตบอล]] และ [[เวิลด์ซีรีส์]]ของกีฬา[[เบสบอล]]เท่านั้น<!--<ref name="TVWeekAds">TVWeek, [http://www.tvweek.com/news/2008/03/advertisers_nuts_over_march_ma.php Advertisers Nuts Over March Madness]</ref>-->
ในคริสต์ทศวรรษ 1920 มีทีมบาสเกตบอลอาชีพเกิดขึ้นเป็นร้อยทีมตามเมืองต่างๆ ในสหรัฐอเมริกา ไม่มีการจัดระบบเกมอาชีพ เช่น นักกีฬาย้ายทีมไปมา ทีมแข่งกันในโรงเก็บอาวุธและโรงเต้นรำ มีลีกเกิดใหม่และล้มไป บางทีมเล่นถึงสองร้อยเกมในปีหนึ่งก็มี{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}}
ส่วนระดับ[[ไฮสกูล]] (มัธยมปลาย) ของสหรัฐก็เป็นที่นิยมเช่นเดียวกัน ปัจจุบันเกือบทุกโรงเรียนจะมีทีมบาสเกตบอลประจำโรงเรียน ในฤดูกาล ทั่วทั้งสหรัฐมีนักเรียนชายหญิงรวมกันถึง 1,002,797 คนเล่นเป็นตัวแทนในการแข่งขันระหว่างโรงเรียน{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} [[รัฐอินดีแอนา]]และ[[รัฐเคนทักกี|เคนทักกี]]เป็นสองรัฐที่คนให้ความสนใจบาสเกตบอลระดับไฮสกูลมากเป็นพิเศษ{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}}
=== เอ็นบีเอ ===
[[ไฟล์:NationalBasketballAssociation.png|right|สัญลักษณ์ของเอ็นบีเอ]]
ในปี [[พ.ศ. 2489]] ถือกำเนิดลีก'''[[เอ็นบีเอ]]''' (National Basketball Association, NBA) ก่อตั้งโดยรวบรวมทีมอาชีพชั้นนำ{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} และทำให้กีฬาบาสเกตบอลระดับอาชีพได้รับความนิยมสูงขึ้น ปี [[พ.ศ. 2510]] มีการจัดตั้งลีก'''เอบีเอ''' (American Basketball Association, ABA) ขึ้นอีกลีกมาเป็นคู่แข่งอยู่พักหนึ่ง{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} ก่อนที่ลีกทั้งสองก็ควบรวมกันในปี [[พ.ศ. 2519]]{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}}
ในเอ็นบีเอมีผู้เล่นมีชื่อเสียงหลายคน เช่น [[จอร์จ มิคาน]] (George Mikan) ผู้เล่นร่างใหญ่ที่โดดเด่นคนแรก [[บอบ คอสี]] (Bob Cousy) ผู้มีทักษะการครองบอล [[บิล รัสเซล]] (Bill Russell) ผู้ที่เก่งด้านการตั้งรับ [[วิลท์ แชมเบอร์เลน]] (Wilt Chamberlain) รวมถึง [[ออสการ์ รอเบิร์ตสัน]] (Oscar Robertson) และ [[เจอร์รี เวสต์]] (Jerry West) ผู้ที่เก่งในรอบด้าน [[คารีม อับดุล-จับบาร์]] (Kareem Abdul-Jabbar) และ [[บิล วอลตัน]] (Bill Walton) ผู้เล่นร่างยักษ์ในยุคหลัง [[จอห์น สต็อกตัน]] (John Stockton) ผู้ที่มีทักษะการคุมเกม ตลอดจนผู้เล่นสามคนที่ทำให้เอ็นบีเอได้รับความนิยมจนถึงขีดสุด คือ [[แลร์รี เบิร์ด]] (Larry Bird) [[แมจิก จอห์นสัน]] (Magic Johnson) และ [[ไมเคิล จอร์แดน]] (Michael Jordan)
ลีก'''[[ดับเบิ้ลยูเอ็นบีเอ]]''' (Women's National Basketball Association, WNBA) สำหรับบาสเกตบอลหญิงเริ่มเล่นในปี พ.ศ. 2540{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}} ถึงแม้ว่าในฤดูกาลแรกจะไม่ค่อยมั่นคงนัก นักกีฬามีชื่อหลายคน เช่น เชอริล สวูปส์ (Sheryl Swoopes) , ลิซา เลสลี (Lisa Leslie) และ ซู เบิร์ด (Sue Bird) ช่วยเพิ่มความนิยมและระดับการแข่งขันของลีก ลีกบาสเกตบอลหญิงอื่นๆ ล้มไปเนื่องจากความสำเร็จของดับเบิ้ลยูเอ็นบีเอ{{ต้องการอ้างอิงตรงนี้}}
=== บาสเกตบอลระดับสากล ===
'''[[สหพันธ์บาสเกตบอลนานาชาติ]]''' (International Basketball Federation) ก่อตั้งขึ้นเมื่อ 18 มิถุนายน [[พ.ศ. 2475]] มีสมาชิกก่อตั้งแปดชาติ ได้แก่ [[ประเทศอาร์เจนตินา|อาร์เจนตินา]] [[ประเทศเชโกสโลวาเกีย|เชโกสโลวาเกีย]] [[ประเทศกรีซ|กรีซ]] [[ประเทศอิตาลี|อิตาลี]] [[ประเทศลัตเวีย|ลัตเวีย]] [[ประเทศโปรตุเกส|โปรตุเกส]] [[ประเทศโรมาเนีย|โรมาเนีย]] และ[[ประเทศสวิตเซอร์แลนด์|สวิตเซอร์แลนด์]] ในสมัยนั้นหน่วยงานดูแลเฉพาะนักกีฬาสมัครเล่น ดังนั้นในชื่อย่อจาก[[ภาษาฝรั่งเศส]]ของสหพันธ์ หรือ '''ฟีบา''' (FIBA) ตัวอักษร "A" ย่อมาจากคำว่า "amateur" ซึ่งแปลว่าสมัครเล่น
บาสเกตบอลถูกบรรจุใน[[กีฬาโอลิมปิก]]เป็นครั้งแรกในปี [[พ.ศ. 2479]] ถึงแม้ว่าเคยจัดการแข่งขันเป็นกีฬาสาธิตก่อนหน้านั้นนานมากเมื่อ พ.ศ. 2447 สหรัฐอเมริกาถือเป็นประเทศที่เก่งกีฬานี้ และทีมชาติสหรัฐพลาดเหรียญทองเพียงสามครั้งเท่านั้น โดยครั้งแรกที่พลาดแข่งที่[[มิวนิก]]ในปี พ.ศ. 2515 โดยแพ้ให้กับทีม[[สหภาพโซเวียต]]
การแข่งขัน'''เวิลด์แชมเปียนชิปส์''' (World Championships) สำหรับบาสเกตบอลชายเริ่มแข่งปี พ.ศ. 2493 ที่[[ประเทศอาร์เจนตินา]] ส่วนประเภทหญิงเริ่มแข่งสามปีถัดมาใน[[ประเทศชิลี]] กีฬาบาสเกตบอลหญิงเริ่มแข่งในโอลิมปิกปี พ.ศ. 2519 โดยมีทีมที่โดดเด่นเช่น [[ประเทศบราซิล|บราซิล]] [[ประเทศออสเตรเลีย|ออสเตรเลีย]] และ [[สหรัฐอเมริกา]]
ฟีบา ยกเลิกการแบ่งผู้เล่นเป็นสมัครเล่นและอาชีพเมื่อ พ.ศ. 2532 และปี พ.ศ. 2535 ผู้เล่นอาชีพก็ได้แข่งในกีฬาโอลิมปิกเป็นครั้งแรก ความยิ่งใหญ่ของสหรัฐอเมริกากลับมาอีกครั้งโดยการส่ง'''ดรีมทีม''' ที่ประกอบด้วยผู้เล่นจากเอ็นบีเอ แต่ปัจจุบันประเทศอื่นสามารถพัฒนาตามทันสหรัฐอเมริกา ทีมที่มีผู้เล่นเอ็นบีเอล้วนๆ ได้ที่หกในการแข่งเวิลด์แชมเปียนชิปส์ในปี [[พ.ศ. 2545]] ที่เมือง[[อินเดียแนโพลิส]] [[รัฐอินดีแอนา]] [[สหรัฐอเมริกา]] ตามหลัง [[ประเทศเซอร์เบียและมอนเตเนโกร|เซอร์เบียและมอนเตเนโกร]] [[ประเทศอาร์เจนตินา|อาร์เจนตินา]] [[ประเทศเยอรมนี|เยอรมนี]] [[ประเทศนิวซีแลนด์|นิวซีแลนด์]] และ [[ประเทศสเปน|สเปน]] ในโอลิมปิกปี [[พ.ศ. 2547]] สหรัฐแพ้เป็นครั้งแรกนับจากที่เริ่มใช้ผู้เล่นอาชีพ โดยพ่ายให้กับทีมชาติ[[ประเทศเปอร์โตริโก|เปอร์โตริโก]] และสุดท้ายได้เป็นอันดับสาม รองจาก[[ประเทศอาร์เจนตินา|อาร์เจนตินา]] และ[[ประเทศอิตาลี|อิตาลี]]
ปัจจุบัน มีการแข่งขันทัวร์นาเมนต์บาสเกตบอลทั่วโลกในทุกระดับอายุ ตั้งแต่ห้าจนถึงหกสิบปี ระดับไฮสกูล (มัธยมปลาย) มหาวิทยาลัย ไปจนถึงระดับลีกอาชีพ และมีแข่งทั้งประเภทชายและหญิง
ความนิยมกีฬาชนิดนี้ทั่วโลกสังเกตได้จากสัญชาติของผู้เล่นในเอ็นบีเอ จะสามารถพบนักกีฬาจากทั่วทุกมุมโลก [[สตีฟ แนช]] (Steve Nash) ผู้ที่ได้รับรางวัลผู้เล่นทรงคุณค่าในเอ็นบีเอปี พ.ศ. 2548 เป็น[[ประเทศแคนาดา|ชาวแคนาดา]]ที่เกิดที่[[ประเทศแอฟริกาใต้]] ดาราดังของทีม[[ดัลลัส แมฟเวอริกส์]] [[เดิร์ก โนวิตสกี]] (Dirk Nowitzki) ก็เกิดใน[[ประเทศเยอรมนี]]และเล่นให้กับทีมชาติเยอรมนี
อีกตัวอย่างซึ่งแสดงให้เห็นการพัฒนาถึงระดับโลก คือทีมออลทัวร์นาเมนต์ ซึ่งประกอบด้วยผู้เล่นยอดเยี่ยมจากการแข่งเวิลด์แชมเปียนชิปส์ปี พ.ศ. 2545 ได้แก่ เดิร์ก โนวิตสกี, [[เพยา สโตยาโควิช]] (Peja Stojakovic) จากเซอร์เบียและมอนเตเนโกร, [[มานู จิโนบิลี]] (Manu Ginobili) จากอาร์เจนตินา, [[เหยา หมิง]] (Yao Ming) จาก[[ประเทศจีน|จีน]] และ เพโร คาเมรอน (Pero Cameron) จาก[[ประเทศนิวซีแลนด์|นิวซีแลนด์]] ทุกคนยกเว้นคาเมรอนเป็นหรือจะเป็นผู้เล่นในเอ็นบีเอในเวลาต่อมา
== กฎและกติกา ==
| 